Lesson 4: Адамзат

(1) Осы сабақтың соңында студент түсінуі және түсіндіре білуі қажет:

• Адамдағы Құдайдың бейнесі физикалық ұқсастық емес екенін қайдан білеміз?

• Адамдағы Құдай бейнесінің сегіз сипаттамасы.

• Адамдардың Құдаймен қарым - қатынаста болу мақсатында жаратылғандығы.

• Қандай мағынада адамдардың ерік бостандығы бар.

• Адамдардың жердегі өмірлеріндегі тәжірибелік құндылықтарынан әлдеқайда бағалы, мәңгілік құндылықтарының бар болуы.

• Адамзат туралы мәсіхшілік сенім ұстанымы.

(2) Осы сабақтың тәжірибелік мақсаттарының бірі – студенттің адамның Құдаймен қарым-қатынассыз толыққанды өмір сүре алмайтындығы туралы түсінігін қалыптастыру.

► Забур жырлары, 8-тарауды бірге оқыңыздар. Бұл үзінді бізге адам туралы не айтады?

► Осы әлемдегі барлық адамдарда қандай ортақ нәрсе бар?

Біздің даралығымыз бізге не беретіні туралы ойланып көрейік. Шын мәнінде, адам болу деген нені білдіреді?

Бастамасы Жаратылыстың басталуы, 1:26. «Құдай енді: «Біз (рухани жағынан) Өзімізге ұқсас әрі бейнелес етіп адамды жаратайық» – деді. Біз Құдай емеспіз, бірақ бізді жануарлар әлемінен айыратын және ерекше ететін бір нәрсе бар. Забур жырлары, 8:6 аятта автор біздің «көктегілерден сәл төмен» жаратылғанымызды айтып және бізге «құрмет, салтанатты тәждей сыйладың» деп қуанады.

Құдай адамға жер мен онда өмір сүретін тіршілік иелерін басқаруға ерекше жауапкершілік жүктеді[1]. Адамдар тіршілік иелерінің жер бетінен жоғалып кетпеулері үшін, ресурстарды тиімді пайдаланып, жерді келесі ұрпаққа жақсы күйде қалдыру үшін, дұрыстап басқарулары керек. Адамзатқа деген жоғары көзқарас – эволюция теориясынан гөрі өз-өзімізді бағалауымыз үшін әлдеқайда жақсырақ! Эволюция теорясында адам өмірінің ерекше құндылығы жоқ, мақсаты жоқ, мағынасы жоқ, адам болудың ешқандай ерекшелігі жоқ.

Кейбір ежелгі мифтерге сәйкес, адамдар кездейсоқ, мақсатсыз және Жаратушының сүйіспеншілігінсіз жаратылған.

Бірақ Киелі кітап бізге «Құдайдың бейнесіне» ұқсас етіп жаратылған ерекше жаратылыс екенімізді үйретеді. Бұл нені білдіреді?

► Адамдағы Құдайдың бейнесі физикалық ұқсастық емес екенін қайдан білеміз?

Адамдағы Құдайдың бейнесі физикалық ұқсастық емес.

(1) Құдай - Рух. Сүлеймен ұлан-ғайыр көк пен жердің өзі Құдайды сыйғыза алмайтындығын түсінді[2]. Құдай кез-келген қалаған бейнесінде Өзін көрсете алады, бірақ Құдайдың келбеті қандай екенін, қарап айта алатын ешқандай бейне жоқ. Бұл біздің сиынуымызда Құдайдың бейнелерін жасамауымыз керек екендігіміздің бір себебі.

(2) Киелі кітапта адам түрінде Оның бейнелерін жасау – жалған тәңірлерге табынушылық деп аталады[3].

(3) Адам физикалық түрде жерде өмір сүру үшін: аяқтарымен жүру үшін, қолдарымен заттарды жылжыту үшін, көру және есту қабілетімен қабылдау үшін жаратылған. Құдай бізді жерде өмір сүруіміз үшін жаратты. Бірақ Құдай бүкіл әлемде өмір сүреді. Ол заттарды Өз сөзімен жасай және жылжыта алады. Оның бойында бізде бар шектеулер жоқ. Оның адам сияқты физикалық формасы бар деп ойлауға негіз жоқ.

► Адамның қандай сипаттамалары Құдайдың бейнесін көрсетеді?

Дін мамандары адамның Құдайдың бейнесіне ұқсас етіп жаратылғанын қалай түсінуге болатыны жайлы көп ойланды, және көпшілігі келесі қасиеттермен келіседі.

Шығармашылық қабілет

Біздің бойымызда Құдайдың бейнесінен шығатын шығармашылық қабілеттеріміз бар. Жаратушы бізді жасампаз етіп жаратты! Кейде жануарлар қандай да бір белгілерді көрсетуге үйретіледі, және оны адамдар өнер деп атайды. Бірақ бұл адамның ой-қиялынан туындайтын өнерімен салыстырғанда, мүлдем басқа. Үңгірлерден ежелгі суреттер табылған. Біз оларды салған адамдар туралы көп нәрсе білмейміз, бірақ оларды жануарлар емес, адамдар салғанына ешкім күмәнданбайды.

Шығармашылық – музыкада да айқын көрінеді. Музыка біздің ойларымыз бен сезімдерімізді білдірудің керемет қабілетіне ие. Музыка арқылы идеяларды білдіру қабілеті біздегі Құдайдың бейнесінен туындайды.

Ойлау қабілеті

Ойлау қабілеті – тағы бір «Құдайдың болмысына ұқсас» қабілет. Әрине, жануарлардың да миы бар, бірақ жануарлардың «ми қызметі» негізгі инстинкттер мен түйсік деңгейінен жоғары болмайды. Тек адам ғана ақпаратты талдай, бағалай, түзете, көрсете алады, содан кейін сенімді түрде жеткізе алады.

Біз тек ойланып қана қоймай, ойлану туралы да ойлана аламыз. Біз ойлау процесін талдай аламыз. Біз логикалық тұрғыдан ғана емес, логика туралы да ойлана аламыз.

Қарым-қатынас жасау қабілеті

Адамдардың қарым-қатынас жасау қабілеті бар. Бұл тілдерді қолдану арқылы көрінеді. Басқа адамдар түсінуі үшін, біз ойларымызды дыбыстар немесе белгілер көмегімен жеткіземіз. Иттер мен құстар сияқты жануарлар дыбыстар арқылы «сөйлесе» алады, бірақ жануарлар арасында адам тілінің күрделілігіне жақын ештеңе жоқ. Жануарлар басқаларға қауіп төндіре алады, өз аумақтарын белгілейді, тамақпен бөліседі, бірақ олар өмірдің мәні туралы сөйлеспейді.

Қарым-қатынас жасау қабілеті – ойлау қабілетіне байланысты. Жануарлар сөздерді айта алмайды, бірақ бұл мүмкін болған күннің өзінде, олар айтатын ерекше ештеңе болмас еді.

[1]Әлеуметтік болмыс

Адам әлеуметтік жаратылыс. Біз басқа адамдармен қарым-қатынас жасау үшін, басқа адамдарға міндетті және тәуелді болу қажеттілігімен жаратылғанбыз. Біз өмірді басқаларға толықтай тәуелді болып бастаймыз және бала ересек адам болып өсуі үшін бірнеше жылдар керек. Сол себепті Құдай үшін қарым-қатынас өте маңызды.

Құдай өмірді адамдар бірге жұмыс істеп, күнделікті қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қарым-қатынаста болатындай етіп жаратты. Адам біреудің көмегінсіз тамақ таба алса да, оның басқа адамдармен қарым-қатынасында ғана қанағаттандырылатын маңызды қажеттіліктері болатын еді. Адамның әлеуметтік табиғаты – Құдайдың бейнесінің көрінісі. Құдай – Үшбірлік және болмысы бойынша мәңгілік қарым-қатынаста.

Адамдардың қарым-қатынастарында көптеген мәселелер болады. Осы мәселелерге байланысты кейбір адамдар тәуелсіз болу керек деп ойлайды. Олар ешкімге тәуелді болмай, жалғыз өмір сүруді қалайды. Бірақ жалғыз өмір сүру – шешім емес, және Құдайдың біздің өмірімізге деген жоспарына сай келмейді. Оның орнына, Құдайдың бізге берген қарым-қатынаста басшылыққа алу керек қағидаларын ұстануымыз керек. Және мәселелердің көбісі біз Құдайды тыңдамағанда туындайды.

Моральдық-этикалық түсінік

Біздің болмысымыздың бір бөлігі болып табылатын моральдық-этикалық түсінігіміз бар. Ар-ұжданымыз бізге қандай әрекеттер дұрыс, қайсысы дұрыс емес екенін айтады[2]. Біз өз қалауымыз бойынша жасаған әрекеттеріміздің қай кезде дұрыс, қай кезде бұрыс екенін білеміз. Адам мен Хауа киелі болып жаратылды және Құдайдың еркіне бағынуға мінсіз мүмкіндікдері болды.

Адамзат күнәға батып, негізгі моральдық түсінікті бұзғандықтан, қазір бұл түсінік дәл емес. Бірақ бәрібір біздің әрқайсымызда ненің дұрыс, ненің бұрыс екенін түсіну мүмкіндігі бар.

Бізде моральдық түсінік болғандықтан, біз дұрыс нәрсені жасау қажеттілігін сезінеміз және күнә жасағанымызда өзімізді кінәлі сезінеміз. Біз өз инстинкттеріне еріп, кінә сезімін сезінбейтін жануарлар сияқты емеспіз.

Ерік бостандығы

Ерік бостандығы немесе таңдау қабілеті де адамның сипаттамасы. Жануарларда таңдау бір сәттік импульс пен инстинкт деңгейінде жүреді. Жануарлар өз әрекеттерінің этикалық және тәжірибелік нәтижелерін қарастыра отырып, салмақты шешім қабылдамайды. Ал адамдардың ойланып, нәтижелі таңдау жасау қабілеті бар[3].

► Неліктен ерік бостандығы адамзаттың маңызды аспектісі болып табылады?

Біз шынайы таңдау жасайтындықтан, Құдайға іс-әрекеттеріміз үшін жауап беретін боламыз. Ол күнәһарларды үкімдеп, әділдерді жоғарылататын болады[4].

Біз күнәһар болмыспен дүниеге келгендіктен, ерік бостандығымызды Құдайды дәріптеу үшін қолданбаймыз. Болмысы бойынша адам дұрыс нәрсені істеуге қабілетсіз – «күнәнің құлы»[5], бірақ Құдайдың рақымы әр адамға төгіліп, оған Ізгі хабарды қабылдауға тілек пен қабілет береді. Сондықтан адам тәубеге келіп, Ізгі хабардың үндеуіне жауап бере алады[6].

Өлімсіздік

Өлімсіздік – Құдайдың бейнесінің ажырамас қасиеті. Біз болмаған кездер болды, бірақ әр адам туылған кезден бастап, мәңгі өмір сүреді. Біз тек физикалық тіршілік иелері ғана емес, сонымен бірге мәңгі өмір сүретін рухтармыз, тіпті біздің денелеріміз де мәңгілік түрде қайта тіріледі[7]. Құдай біздің әрқайсымызды мәңгілік мақсат үшін жаратқан. Өлімсіздік біздің шешімдерімізді мәңгілік үшін өте маңызды етеді, өйткені біз не көкте, не тозақта мәңгі өмір сүретін боламыз.

Сүю қабілеті

Сүю қабілеті – Құдайдың болмысының бөлігі. Басқа сипаттамалар осы қабілеттің болуы үшін маңызды. Жануарлар арасында қарым-қатынас өте шектеулі және негізінен инстинкттермен басқарылады. Ал қарым-қатынас жасау, таңдау және біз жақсы көретін адамдар үшін міндеттемелер алу және басқалардың сүйіспеншілігіне жауап беру қабілеттері болмаса, сүйіспеншіліктің мағынасы болмас еді.

Адамның сүйіспеншілігі өзара қуанышты қарым-қатынастан, берілетін және сақталатын уәделерден, құрбандық беру мен қызмет көрсетуден және кешірімнен көрінеді. Мұның бәрі Құдайдың сүйіспеншілігінің көрінісі.

Мадақтау

Мадақтау – біздің өте маңызды қабілетіміз. Сүйікті әнұрандарыңыз немесе мадақтау әндеріңіз туралы ойланыңыз. Біз «Құдай – құдіретті Құдай» деп ән айтамыз. «Иеміз – Ұлы» – бұл терең ғибадаттың ескірмейтін әнұраны. Забур жыршысы: «Жан-тәніммен Жаратқан Иені мадақтаймын, Шын жүректен қасиетті атын ардақтаймын!»[8] – деп жар салады. Бұл мадақты білдірулер – біздегі «Құдайдың бейнесі» Құдайды танып, бізді Өзіне ұқсас етіп жаратқан Әкеге жауап беретіндіктен ғана мүмкін бола алады.

Кішкене тоқтап, Құдай неге бізді Өзіне ұқсас, әрі бейнелес етіп жаратқаны туралы ойлап көріңізші. Неге біз басқа жаратылыстардан өзгешеміз? Жауабы – өйткені біз Құдаймен қарым-қатынаста болып, Оған сиыну үшін, арнайы жаратылғанбыз.

Киелі кітапта барлық жаратылыстың Құдайды даңқтайтыны туралы айтылған. Біз Құдайдың ұлылығын Оның жаратылысынан көреміз. Бірақ адамдардан басқа, барлық жаратылыс Құдайды түсінбей мадақтайды. Олар Құдайдың қандай екенін түсіне алмайды, өйткені оларда Оған ұқсас болмыс жоқ.

Біз Құдайдың шексіз шығармашылығына таңдана аламыз, өйткені бізде шығармашылық ойлау қабілеті бар. Біз Оның киелілігі мен әділдігін мадақтай аламыз, өйткені біз дұрыс пен бұрысты сеземіз. Біз Оның мәңгілік сүйіспеншілігін қастерлей аламыз, өйткені бізде сүю қабілеті бар.

Құдайды ақыл-санамен ғана емес, қарым-қатынас арқылы да жақсы білген сайын, біз Оны көбірек жақсы көріп, Оған ғибадат етеміз. Біз Құдаймен қарым-қатынаста қуаныш пен қанағат сезімін табамыз, өйткені Ол бізді осы қатынастар үшін жаратты.

(1) Әр адамда Құдайдың бейнесі бар. Ақыл-ой шектеулеріне байланысты ойлана алмайтын, өзін шығармашылықпен білдіре алмайтын немесе ерік-жігерін көрсете алмайтын адамдар бар. Мұндай адамдарда Құдайдың бейнесі бар, бірақ ол олардың жердегі өмірлерінде жүзеге асырылмауы мүмкін.

(2) Әр адамның өмірі мәңгілік және шексіз құндылыққа ие. Кейде біз адамның тәжірибелік: ақыл-ойы, білімі, таланты немесе күші сияқты құндылығын байқаймыз. Бірақ әр адам тәжірибелік құндылығынан әлдеқайда бағалы – ерекше құндылыққа ие, өйткені оның бойында Құдайдың бейнесі бар. Сондықтан, бойында адамға тәжірибелік құндылық беретін нәрсе болмаса да, тіпті ол зұлым болса да, әр адам құрметке лайық. Әр баланың бойында Құдайдың бейнесі бар болғандықтан, Құдай үшін олар құнды, ал түсік жасату – өте жаман күнә.

(3) Періштелер де ерекше жаратылыстар. Олардың жоғары дамыған ақыл-ойы, ойлау қабілеті және ғибадат ету қабілеті бар. Сондықтан оларда Құдай бейнесінің кейбір аспектілері бар және олар Жазбада «Құдайдың ұлдары» деп аталады[1]. Біз қазір періштелерден сәл төменбіз[2], бірақ олар бізге қызмет етеді[3]. Мәңгілікте біз періштелерден гөрі жоғары боламыз[4], және Мәсіхпен бірге билік етеміз, бұл адам періштелерден гөрі Құдайдың бейнесіне көбірек ұқсас етіп жаратылғанын білдіреді.

(4) Әлем өзінің бастапқы қалпында емес. Өте дарынды суретші салған әдемі суретті елестетіп көріңіз. Сурет еденге тасталып, адамдар оны лас аяқ киімдерімен басып жүрді деп елестетіп көріңіз. Егер сіз суретті алып қарасаңыз, әлі де оны салған талантты көре аласыз, бірақ сурет қайта салынған қалпына келмейді. Жаратылыс та ұқсас жағдайда. Қазір ол Құдай ойлағандай қалыпта емес, бірақ одан Жаратушының даңқын әлі де көруге болады.

(5) Күнә – адамдардың «Құдайға ұқсас» қабілеттерін бұрмалаған. Көркемдік қабілеттер – Құдайдың беретін дарыны болса да, зұлым жүректе көрінуі мүмкін және шайтанның құралы бола алады. Бірақ Құдайдың рақымының арқасында күнә біздегі Құдайдың бейнесін толығымен жойған жоқ. Және біздегі Құдайдың бейнесі, Оның рақымымен Жаратушының даңқталуы үшін жаңартылып, дамытылуы және қолданылуы мүмкін[5]!

(6) Құдайдың бейнесі – бізде бар ең маңызды нәрсе. Біздегі Құдай бейнесінің сипаттамалары – бізге Ізгі хабарға жауап беруге мүмкіндік береді. Біздегі моральдық сезім – Құдайдың рақымының ар-ұжданымызды оятып, күнәларымызды әшкерелеуіне мүмкіндік береді. Рақым арқылы қалпына келтірілген ерік бостандығы біздің бойымызда жұмыс жасап, бізге «кімге қызмет ететінімізді» таңдауға мүмкіндік береді. Шығармашылық қабілеттеріміз арқылы біз Құдайды даңқтап, мадақтай аламыз. Ақыл-ойымызды қолдана отырып, біз Құдайды және Оның жолдарын ішінара түсіне аламыз. Құдайды түсінудегі ізденіс – ғибадатқа айналады, өйткені рақыммен «бізді даңқ пен құрметке бөлейтін!» Жаратушы Иенің абсолютті ұлылығын түсінуде өсеміз.

Кейде адамдар Құдаймен қарым-қатынас – өлімнен кейінгі өмір үшін ғана маңызды деп санайды. Егер адам жер бетінде жақсы өмір сүрсе, онда ол мәсіхші ме, жоқ па маңызды емес деп ойлайды. Бірақ адамзаттың Құдаймен қарым-қатынаста болу үшін жаратылғанын білеміз. Сондықтан адам Құдайды білмесе, өмірі бекер өткенін түсінеміз. Бізге бағыт-бағдар беру, әлеуетімізді іске асыру және барлық іс-әрекеттерімізге мәңгілік перспектива беру үшін – Құдайдың Рухы қажет.

Студенттер сенім ұстанымын кем дегенде екі рет бірге оқулары керек.

Адамдар Құдайды сүю және Оған ғибадат ету мақсатында Құдайдың бейнесіне ұқсас етіп жаратылған. Құдай оларды осы мақсатта ойлау, қарым-қатынас жасау және сүю қабілетімен жаратты. Адамның моральдық-этикалық түсінігі, жеке еркі және өлмейтін рухы бар. Құдайдың рақымы адамға еркін таңдау жасауға мүмкіндік береді. Жер бетіндегі әрбір адамның өмірі мәңгілік құндылыққа ие.

(1) Оқу және жазу tапсырма: Әрбір студентке төменде көрсетілген үзінділердің бірі тағайындалады. Келесі сабақтың алдында үзіндіні оқып, осы сабақтың тақырыбы туралы не айтылғаны туралы абзац жазу керек.

• Жақыптың хаты, 1:12-15;

• Римд. хат, 6:12-23;

• Салониқал. 1-хат, 5:23;

• Римд. хат, 8:22-26;

• Ешуа, 24:14-18;

• Жаратыл. баст., 3:1-6;

• Ефест. хат, 2:1-9.

(2) Тест: Келесі сабақты 4-сабақ бойынша тесттен бастайсыз. Дайындық кезінде тест сұрақтарын мұқият зерттеңіз.

(3) Оқыту тапсырмасы: Студент осы курсты өту кезінде кем дегенде жеті рет, курсқа қатыспайтын адамдарға осы сабақты немесе сабақтың бір бөлігін үйретуі керек. Бұл сабақ қауым тобында, үй тобының кездесуінде немесе басқа ортада өтілуі мүмкін. Сіз бұл мүмкіндіктерді жасауға және сынып жетекшіңізге есеп беруге жауаптысыз.

(4) Келесі сабаққа дайындалу үшін әрқашан келесі сабақты оқуды ұмытпаңыз.

(1) Адамға деген мәсіхшілік көзқарас басқалардан қалай ерекшеленеді?

(2) Адамдағы Құдайдың бейнесі физикалық ұқсастық емес екенін қайдан білеміз?

(3) Адамдағы Құдай бейнесінің тоғыз элементін атап шығыңыз.

(4) Неге біз Құдайдың бейнесіне ұқсас етіп жаратылғанбыз?

(5) Біздің моральдық түсінігімізден қандай қабілет туады?

(6) Неліктен біз Құдайға ұнамды болу үшін, ерік бостандығын пайдалануда Құдайдың рақымына мұқтажбыз?