Lesson 15: Ежелгі сенім белгілері

(1) Сабақтың соңында студент түсінуі және түсіндіре білуі қажет:

• Сенім символдарының мақсаты мен пайдасын сенім ұстанымы ретінде.

• Киелі кітаптағы сенім белгілерінің мысалдары.

• Сенімнің үш тарихи белгілерінің шығу тегі мен мазмұны.

• Неліктен қазіргі мәсіхшілер тарихи мәсіхшілікті ұстануы керек.

• Сенім символдары туралы сенім ұстанымы.

(2) Осы сабақтың тәжірибелік мақсаттарының бірі – студенттерді ертедегі қауымның сенім негіздерін мәсіхшіліктің бастауы ретінде бағалауға шақыру.

► Жохан, 2-тарауды бірге оқыңыздар. Бұл үзінді қауымның алғашқы ілімдерінің маңыздылығы туралы не айтады?

Сенім белгілерінің шығу тегі

Сенім белгісі – бұл маңызды мәсіхшілік сенім негіздерінің қысқаша мазмұны. Ертедегі қауым негізгі Киелі кітаптық ілімдерді қорындылау мұқтаждығын көрді.

► Неліктен қауымдарға сенім белгілері қажет болды? Киелі кітап жеткіліксіз болды ма?

[1]Әрқашан Киелі кітапқа сенетіндерін жариялап, бірақ Киелі кітапқа қайшы келетін ілімдерді үйрететін адамдар болады. Сондықтан қауым шынайы мәсіхшілікті жалған мәсіхшіліктен ажырататын, Киелі кітаптық ілімдердің ұстанымдарын жасап шығарды.

Ілімдердегі алғашқы ұстанымдардың бірі: «Иеміз – Иса» деген сөз болды, бұл Исаның Құдай екенін білдіреді. Тағы бір ұстаным: «Иеміз Иса Мәсіх» деген сөздер болды, бұл Исаның Мәсіх екенін және Оның Құдай екенін де білдіреді. Исаны – Иеміз деп мойындаудан немесе «Иеміз Иса Мәсіх» деген сөздерді қолданудан бас тартқан адам – шынайы мәсіхші болып саналмады.

Кейінірек өздерін мәсіхшіміз деп жариялап, бірақ Исаның толықтай адам болғанына сенбеген адамдар болды. Сондықтан, Жоханның 1-ші хатында біз сенім белгісінен келесі ұстанымды көреміз: «Ал Иса Мәсіхтің адам болып келгенін мойындамайтын әрбір рух Құдайдан емес, керісінше, ол – Мәсіхке қарсы шығушының рухы»[2]. Сондай-ақ, елші егер адам Мәсіх туралы негізгі ілімдерді қабылдамаса, оның күнә жасайтынын және мұндай адамның Құдайдан емес екенін айтты[3].

Тімотеге 1-хат, 3:16-да, ең алғашқы сенім белгісінің бірнеше ұстанымдары жазылған:

«Мәсіх адам болып дүниеге келді,
Киелі Рух әділдігін дәлелдеді,
Содан Мәсіх періштелерге көрінді,
Халықтарға Ол жарияланды,
Жер жүзінде Оған көбі иланды,
Ол ұлылықпен көкке қабылданды».

Тімотеге 1-хаттағы сенім белгісі – Мәсіхтің адам болып дүниеге келген кезінде, Исаның Құдай және адам болғанын ерекше атап өтеді.

Сенімнің осы қысқаша ұстанымдарын жазудың белгілі бір мақсаты болды. Ертедегі мәсіхші өзінің Исаға және Киелі кітапқа сенетінің жариялайтын адаммен кездесіп қалса: «Сен Исаның Ием деп қабылдайсың ба?» немесе «Сен Исаның адам болып келген Құдай екеніне сенесің бе?» деп сұрақ қоя алатын. Егер адам «жоқ» деп жауап берсе, мәсіхші бұл адамның Киелі кітаптық ілімдерді білмейтінін және қабылдамайтынын түсінген.

Алғашқы өнім мейрамынан кейінгі, алғашқы ғасырларда қауым Үшбірлік, Мәсіхтің тәнге айналуы және Киелі Рухтың тұлғалығы туралы нақты ұстанымдар жасау қажеттілігін көрді. Олар адасушылықтан қорғайтын ілімдік стандарттарды орнатты. Сенім белгілері әр мәсіхші сенетін негізгі шындықтарды қосуды мақсат етті. Сенім белгілері барлық мәселерді шеше алмады, бірақ адам осы алғашқы сенім белгілеріне сенбесе, мәсіхші емес деп саналды.

Төменде ертедегі қауымның үш сенім белгілері берілген.

Елшілік сенім белгісін елшілер жазған жоқ, ол екінші ғасырда елшілердің ілімдерін мазмұндау мақсатында жазылған.

«Мен Құдайға, Құдіретті Әкеге, көк пен жердің Жаратушысына сенемін.

Иса Мәсіхке, Құдайдың жалғыз Ұлына, Киелі Рухтың құдіретімен құрсақта бала бітіп, пәк қыз Мәриямнан дүниеге келген, Понти Пилаттың кезінде азап шегіп, айқыш ағашқа шегеленген, өлген және жерленген, тозаққа түсіп, үшінші күні өлілерден тірілген, көкке көтеріліп, Құдайдың оң жағына жайғасқан Иемізге сенемін.

Киелі Рухқа, Киелі Бүкіләлемдік Қауымға, киелілердің қарым-қатынасына, күнәлардың кешірілінуіне, дененің қайта тірілуіне, мәңгілік өмірге сенемін. Аумин».

Бұл сенім белгісін жазудың мақсаты – Исаның толығымен адам болғанын және пәк қыздан туылғанын қабылдамағандардың қателіктерін көрсету болған сияқты. Сондай-ақ, Исаның шынымен өлгенін немесе физикалық тұрғыдан қайта тірілгенін жоққа шығарғандар да болды.

Елшілік сенім белгісінде Киелі Рух туралы өте аз айтылған. Бұл қауымның Киелі Рухтың кім екенін білмегендіктен емес, қауымда Киелі Рух туралы адасушылық әлі болмағандықтан солай болды. Католик термині жай «әмбебап» және бір ғана шынайы қауым бар дегенді білдіреді. «Күнәлардың кешірілуі» іс-әрекеттер немесе рәсімдерді орындау арқылы емес, рақым арқылы құтқарылуды білдіреді.

Никей сенім белгісі 325 жылы қауым кеңесінде орнатылған. Оның мақсаты – Мәсіх пен Киелі Рухтың құдайлығын сипаттайтын ілімдерді қорғау болды. 381 жылы бірнеше ұстанымдар басқа кеңесте қосылды. Бұл сенім белгісі бұрын көтерілмеген кейбір мәселелерге қатысты болды.

«Мен Жалғыз Құдайға, Әкеге, Құдіреті шексізге, барлық көрінетін мен көрінбейтіннің Жаратушысына сенемін.

Және Жалғыз Иеміз Иса Мәсіхке, Құдайдың Ұлына; Әкеден туған, Құдайдан Құдай, Нұрдан Нұр, шынай Құдайдан шынайы Құдай, туылған, жаратылмаған; Әкемен бірге болған; Ол арқылы бәрі жаратылған; біз, адамдар үшін және біздің құтқарылуымыз үшін көктен түсіп, Киелі Рухтың құдіретімен пәк қыз Мәриямның құрсағында бала болып бітіп, адам болып туған; Понти Пилаттың кезінде біз үшін айқышқа шегеленіп, азап шеккен және жерленген; Жазбаға сәйкес үшінші күні қайта тірілген; көкке көтеріліп, Құдайдың оң жағына жайғасқан; өлілер мен тірілерді соттау үшін зор салтанатпен қайта келе жатқанға сенемін.

Мен Киелі Рухқа, Әке мен Ұлынан келген, Иеміз және өмір Берушіге; Әкемен және Ұлымен бірге мадақталып, даңқталатынға; пайғамбарлар арқылы сөйлейтінге; және біртұтас Католик және Елшілік қауымға; бір шомылдыру рәсіміне; өлгендердің қайта тірілуіне және мәңгілік өмірге сенемін. Аумин».

► Сіз бұл сенім белгісінде, Елшілік сенім белгісінде болмаған қандай ұстанымдарды көрдіңіз?

Мұнда біз Үшбірліктің барлық үш Тұлғасы туралы кеңейтілген ұстанымдарды көреміз. Исаның Құдай екендігіне сенетіндерін жариялап, бірақ сонымен бірге Оның құдайлығын төмендететіндерге ескерту ретінде, Мәсіхтің толық құдайлығына ерекше көңіл аударылған. Ол мәңгілік («туылғанға дейін»), жаратылмаған, Әкемен бірге бір болмысқа ие. Иса Әкемен бірге бірдей себептер бойынша Құдай деп аталады.

Сондай-ақ, Киелі Рухқа Әке мен Ұлға сиынғандай, ғибадат ету керек. Бұл Оның – Құдай екенін растайды.

Халкидондық сенім белгісі 451 жылы жазылған. Оның мақсаты – Мәсіхтің тәнге айналуы туралы ілімдерді қорғау болды. Оның сөйлемдерін түсіну қиындау. Авторлардың мақсаты – Мәсіхтің толықтай Құдай болғаны және толықтай адам болғаны туралы ілімдерді, олардың біреусін екіншісінен төмендетпей, мағынасын жоғалтып алмай қорғау болды. Соңында авторлар бұл ілімдерді дәстүрлі және Киелі кітаптық деп санайды. Олар жаңа ойларды қосып, дамытпады, тек қауым әрқашан сеніп жүрген нәрселерді қорғады.

«Біз Киелі Әкелерге ере отырып, сол бір Ұлды, Иеміз Иса Мәсіхті, Құдайлығында да кемелді және адамдық бейнесінде де кемелді; шынайы Құдай мен шынайы адам; саналы жан мен денеден тұрған; Құдайлығында Әкемен бір болмысқа және адамдық бейнесінде бізбен бірдей болмысқа ие; күнәдан басқа барлық жағынан бізге ұқсас; әлем жаратылмастан бұрын Құдайлық болмысында Әкеден, ал соңғы күндері біз үшін және біздің құтқарылуымыз үшін, пәк қыз Мәриямнан – адам болып туған; бір Мәсіхке, Ұлына, Жалғыз Иемізге, екі болмысында да біртұтас, өзгермейтін, бөлінбейтін, ажырамас – сонымен қатар біртұтастығы екі болмыстың айырмашылығын бұзбай, бірақ әр болмыстың қасиеті одан да көбірек көрініп, бір Тұлғада біріктірілген; – екі тұлғаға бөлінбеген, сол жалғыз Ұлын, Құдайдың Сөзін, Иеміз Иса Мәсіхті мойындауды, ежелгі уақытта пайғамбарлар Ол туралы үйреткендерді және Иеміз Иса Мәсіхтің Өзі бізге үйреткендерін және Әкелердің берген белгілерін үйретеміз».

► Сіз осы сенім белгісінде ерекше атап өтілген нәрселерді көрдіңіз бе?

Мәсіхтің құдайлық болмысы Исаның тек көкте ғана ие болғандарынан тұрмады. Ертедегі мәсіхшілер Оның адам бейнесінде келген Құдай екеніне сенді. Ол жер бетінде өмір сүрген кезде Құдай мен адамның барлық қасиеттеріне ие болды. Олар Мәсіхтің бұл болмысын Құтқарушының ерекше қасиеті ретінде қарастырды.

Қауымның құрылғанынан бері көп ғасырлар өтті. Әлем көп жағынан өзгерді. Көптеген діни сенімдер пайда болды.

Кейбір адамдар өзгермеуі мүмкін емес ілімдер жоқ деп санайды. Олар өздері қалаған нәрсеге сенеді және өздерін мәсіхші деп атайды.

► Біз ертедегі сенім белгілеріне сенуіміз керек пе?

Бірақ ертедегі сенім белгілерінде сипатталған Киелі кітаптық Құдай өзгермейді. Ертедегі мәсіхшілер Құдай олардың Оған деген сеніміне жауап ретінде, оларды құтқарғанын білді. Құдайдың болмысы мен құтқарылу тәсілі туралы бұл пікірлер басында мәсіхшіліктің негізі болды.

Бұл – адам барлық ілімдерге дұрыс сенбесе, құтқарылмайды дегенді білдірмейді. Құтқарылу үшін барлық ілімдерді білу қажет емес. Адам шындықты дұрыс қабылдаймын деп ойлап, бірақ кейбір нәрселерде қателесуі мүмкін.

[1]Осы сабақта ежелгі сенім белгілерінің тек негізгі ілімдері келтірілген. Егер қауымның осы негіздерден өзгеше Құдай туралы көзқарасы болса, онда олар өтірік Ізгі хабар болып табылатын, құтқарылудың басқа әдісін ойлап табуы керек. Және олар өздерін мәсіхшіміз деп атамауы тиіс, өйткені олар жаңа дін ойлап табуға тырысады.

Әрине, әр адам өзі қалаған нәрсесіне сене алады, бірақ егер ол мәсіхшілк сенім негіздеріне сенбесе, ол – мәсіхші емес.

Алғашқы ғасырларда қазіргі күндегідей конфессиялар болмаған. Бір ғана қауым болды. Сондықтан бұл сенім белгілерін бүкіл қауым мақұлдаған. Алайда, бүгінде Киелі кітаптың беделін құрметтейтін қауымдар көптеген басқа ойлармен келіспесе де, сенім белгілерін ұстанады.

Ертедегі қауым, ең маңызды нәрсе – Құдаймен қарым-қатынас екенін білді. Олар Құдаймен қарым-қатынас арқылы құтқарылатындықтарын білді. Сондықтан олар үшін Құдайдың қандай екенін білу өте маңызды болды.

Яһуданың хатында, біз қауымға берілген сенімді қорғауымыз керек екендігіміз ескертіледі[2]. Біз адал қызмет етіп, Ізгі хабарды таратып, шәкірттікпен айналысып, қызметке шақырылғандарға жетекшілік еткенде Құдай Өзінің ақиқатын білдірсін.

Ұйымға біріктірілген қауымдар тобы – конфессия деп аталады. Өздерін мәсіхшілік деп атайтын мыңдаған конфессиялар бар. Конфессияның құрамына кірмейтін мыңдаған тәуелсіз қауымдар бар.

Кейде конфессия Ізгі хабарды уағыздаудан пайда болады. Егер көптеген адамдар сенімге келіп, аймақта оларға қамқорлық жасайтын қауым болмаса, жаңа конфессия пайда болады. Сондай-ақ, конфессия белгілі бір елдегі қызметшілердің жұмысынан пайда болуы мүмкін.

Кейде конфессия маңызды ілімді қабылдамайтын немесе оны елемейтін қауымнан бөлінген сенушілер тобынан пайда болады. Олар дұрыс сенім жасап-шығару үшін жаңа конфессияны құра бастайды. Уақыт өткен сайын олар өздерінің ілімдерін дамытуды жалғастырады. Олардың Киелі кітапты түсінуі басқа сенушілер тобының түсінуінен өзгеше болғандықтан, олардың конфессиялық ілімдері басқа конфессиялардың ілімдерінен өзгеше болады.

Конфессиялар сонымен қатар дұрыс ғибадат ету дәстүрін және мәсіхшінің өмірінің егжей-тегжейін дамытады. Конфессиялар бір-бірінен өз дәстүрлерімен ерекшеленеді.

Көптеген конфессиялар өздерін жалғыз дұрыс қауым ретінде жарияламайды. Егер ұйым өзін жалғыз дұрыс ұйым деп жарияласа, оған сенудің қажеті жоқ.

Сенбеушілер көбінесе мәсіхшілікті өзінің әртүрлілігі мен айырмашылығына байланысты қабылдамайды. Сенбеушілер әртүрлі секталар бір-біріне қайшы келеді деп санайды. Және әлемдегі көптеген адамдар мәсіхшілердің арасында бірлік жоқ деп санайды.

Конфессия немесе жергілікті қауым ертедегі мәсіхшілік сенім белгілерінің ілімдеріне сенсе, шыныменде шынайы конфессия/қауым болып табылады. Бұл барлық мәсіхшілік ұйымдар арасында бар – ілімдік бірлік. Маңызды емес ілімдік мәселелер мен дәстүрлерде үлкен айырмашылықтар бар, бірақ біз осы айырмашылықтарға байланысты қауымды мәсіхшілк емес деп санамауымыз керек.

Мәсіхші Құдаймен қарым-қатынаста өмір сүре отырып, өзінің Киелі кітаптық шындықтар туралы түсінігін дамытады. Ол әрқашан басқалар сияқты қорытындыларға келмеуі мүмкін. Ол күнделікті өмірде шындықты қолданған сайын, басқа мәсіхшілерден өзгеше өзіндік ережелерін жасайды.

Адам өзінің сенімі туралы ойлап, өзін мәсіхшімін деп атаған кезде, ертедегі мәсіхшілік сенімнің негізгі ілімдерін қабылдауы керектігін түсінуі керек.

Мәсіхші сонымен бірге өзінің қауымында белгіленген ілімдерге сенуі керек. Егер ол өзінің қауымындағы ілімдерді дұрыс емес деп санаса, өзін қауымға толықтай арнай алмайды.

Қауымның ілімдері мәсіхшіге бағыт береді, бірақ оның қауымның басқа мүшелерінен өзгеше жеке сенімдері болады. Әдетте, жеке сенім – бұл Киелі Кітапта жазылған бір нәрсе емес, бұл Киелі кітапты белгілі бір сұрақтарға қолдануға тырысу.

Әрбір мәсіхші Киелі кітаптағы шындықты өзінің өмірлік жағдайларына шын жүректен қолдануы керек, бірақ басқаларды тез айыптауға жол бермеуі керек. Барлық мәсіхшілер – ертедегі сенім белгілерінің ілімдерін және қауым мүшесі – қауымның ілімдерін ұстануы керек деп күту дұрыс, бірақ әркім сіздің жеке сеніміңізбен келісуі керек деп күту дұрыс емес.

Студенттер сенім ұстанымын кем дегенде екі рет бірге оқулары керек.

Жазба бізді мәсіхшілік сенімнің алғашқы ілімдерін қорғауға шақырады. Ертедегі қауым құтқарылу үшін және Құдаймен қарым-қатынасымыз үшін негіз болатын, сенім негіздерін орнатты. Бұл ілімдер әлі де мәсіхшілік сенімнің негізгі және ажырамас бөлігі болып табылады.

(1) Оқу және жазу tапсырма: Әрбір студентке төменде көрсетілген үзінділердің бірі тағайындалады. Келесі сабақтың алдында үзіндіні оқып, осы сабақтың тақырыбы туралы не айтылғаны туралы абзац жазу керек.

• Титке хат, 1:7-14;

• Яһуданың хаты, 3-13;

• Тімотеге 1-хат, 4:1-7;

• Тімотеге 1-хат, 3:16;

• Жоханның 1-хаты, 4:1-3, 14-15, и 5:12.

(2) Тест: Келесі сабақты 1-сабақ бойынша тесттен бастайсыз. Дайындық кезінде тест сұрақтарын мұқият зерттеңіз.

(3) Оқыту тапсырмасы: Студент осы курсты өту кезінде кем дегенде жеті рет, курсқа қатыспайтын адамдарға осы сабақты немесе сабақтың бір бөлігін үйретуі керек. Бұл сабақ қауым тобында, үй тобының кездесуінде немесе басқа ортада өтілуі мүмкін. Сіз бұл мүмкіндіктерді жасауға және сынып жетекшіңізге есеп беруге жауаптысыз.

(1) Сенім белгісі деген не?

(2) Ертедегі мәсіхшілер үшін Иса туралы қандай екі ұстаным қажет болды?

(3) Жазбадағы алғашқы сенім белгісі қандай бірнеше ұстаным береді?

(4) Елшілік сенім белгісін жазудың мақсаты қандай?

(5) Никей сенім белгісін жазудың мақсаты қандай?

(6) Халкидондық сенім белгісін жазудың мақсаты қандай?