Lesson 3: Үшбірлік

(1) Осы сабақтың соңында студент түсінуі және түсіндіре білуі қажет:

• Әлем Құдайдың Үшбірлік болмысын қалай суреттейді.

• Үшбірлік ілімінің Киелі кітаптық негізі.

• Неліктен Үшбірлік ілімі – Ізгі хабардың негізі болып табылады.

• Үшбірліктегі қарым-қатынас құрылымы.

• Үшбірлікте берілетін адам қатынастарының мысалы.

• Біздің Үшбірлікке деген сеніміміз ғибадатымызды қалай бағыттайды.

• Үшбірлік туралы сенім ұстанымы.

(2) Осы сабақтың тәжірибелік мақсаттарының бірі – студентке Үшбірліктің мәнін түсіндіру кезінде жиі кездесетін қателіктерді жібермеуге көмектесу.

► Жохан, 14-тарауды бірге оқыңыздар. Осы үзінді Құдайдың Үшбірлікте бір екенін, қалай ашатындығын талқылаңыздар.

Үшбірлік ілімі көптеген адамдарды шатастырады, өйткені ол Құдай үш Тұлғада – бір Құдай дейді.

Егер біз әлемді қарастырсақ, үш нәрсенің бір екенінің тағы бір мысалын көреміз. Әлемнің үш аспектісі бар – кеңістік, уақыт және материя. Осы аспектілердің біреуінсіз әлем болмайтын еді.

Олардың әрқайсысы, өз кезегінде үш өлшемнен тұрады.

Кеңістік – ұзындықтан, биіктіктен және еннен тұрады – үшеуі бір. Осы өлшемдердің кез-келгенінсіз кеңістік болмас еді.

Уақыт – өткен уақыт, қазіргі уақыт және болашақтан тұрады – үшеуі бір. Осы аспектілердің кез-келгенінсіз уақыт болмас еді.

Материя – қозғалыстағы энергиядан тұрады, үшеуі біреуінде болатын құбылысты шығарады. Егер энергия болмаса, қозғалыс немесе құбылыс болмайды. Егер қозғалыс болмаса, энергия немесе құбылыс болмас еді. Егер құбылыс болмаса, онда бұл энергия немесе қозғалыс болмағандығын білдіреді.

Әлем үшбірліктің үлгісі ретінде жасалған сияқты. Мүмкін, Құдай Өзінің жеке болмысын суреттейтін ғаламды арнайы жаратқан шығар.

Сонымен, Киелі кітаптан Үшбірлік туралы не білеміз? Ол әлемнің жалғыз Құдайы ретінде анықталатын үш түрлі Тұлғаның бар екенін нақты растайды. Бұл қайшылық емес, өйткені біз Құдай бір Тұлға және үш Тұлға деп айтпаймыз. Сондай-ақ, біз Құдай бір және Ол үшеу деп айтпаймыз. Біз Құдай – үш Тұлғада бір деп айтамыз. Бір әлем – кеңістік, уақыт және материядан тұратыны сияқты, бір Құдай – Әке, Ұлы және Киелі Рухтан тұрады.

1-ші ойдың басты негізі: Жалғыз ғана Құдай бар.

«Тыңда, Исраил: Құдайымыз Жаратқан Ие — жалғыз Құдай!» (Заңды қайталау 6:4).

«Жалғыз Мен ғаа шынайы Құдаймын, Менен өзге құдай жоқ, Маған ұқсас ешкім де болмайды!» (Ишая, 46:9).

2-ші ойдың басты негізі: Әке, Ұлы және Киелі Рух – барлығы Жазбада Құдай деп көрсетілген.

«...Құдай Әкеміз...» (Ғалатт. хат 1:1).

«...Сөз Құдай еді... Сөз адамға айналып, арамызда өмір сүрді» (Жохан, 1:1, 14).

«...неге жүрегіңе шайтанды ұялатып, Киелі Рухты алдап, жеріңнен түскен ақшаның бір бөлігін жасырып алып қалдың?... Сен тек адамды емес, Құдайды да алдамақ болдың» (Елшіл. істері, 5:3-4).

3-ші ойдың басты негізі: Үшеуі бір-бірімен және әлеммен үш түрлі Тұлға ретінде өзара әрекеттеседі.

► Олар әр түрлі рөлдердегі бір ғана емес, үш Тұлға екенін қайдан білеміз?

Марқа, 1:10-11-де Исаның шомылдыру рәсімінен өткенін көреміз. Киелі Рух көгершін сияқты Оның үстіне қонып, көктен: «Сен Менің сүйікті рухани Ұлымсың, Саған толықтай ризамын!» – деген дауыс шығады. Мұнда біз Әке, Ұлы және Киелі Рух – бір Тұлға бола алмайтындығын көреміз; Олар бір уақытта әртүрлі рөлдерде әрекет етеді.

Иса Өзінің қызметінің соңында Әкеден «Қамқоршыны» – Киелі Рухты (Жохан, 15:26) жіберуін сұраймын деп айтты. Сіз бұл өтінішке үш түрлі тұлғаның қатысқанын байқадыңыз ба?

Егер сіз Жохан, 14-17 тарауларды оқысаңыз, Әке, Ұлы және Киелі Рухтың өзара әрекеттесуі туралы көптеген сілтемелер таба аласыз.

 Қорытынды: Киелі кітаптың жалғыз шынайы Құдайы Өзін үш түрлі тұлғада көрсетті: Әке, Ұлы және Киелі Рух. Құдай – үш Тұлғада бір Құдай.

Сондықтан, Киелі кітапта Үшбірлік деген сөз болмаса да, Үшбірлік ілімі Киелі кітаптағы нақты тұжырымдарға негізделген.

Қауым бұл Киелі кітаптық ілімді елшілердің заманынан бері үйретіп келеді. Әрі қарай, сіз қауымның ғасырлар бойы Үшбірлікті сипаттау үшін қолданған диаграммасын көресіз.

[1]► Неліктен адамның Үшбірлікке сенуі маңызды?

Үшбірлік ілімі – ілімдердің негізі және Ізгі хабардың ажырамас бөлігі. Мысалы, кейбір Үшбірлікке сенбейтін адамдар, Исаның Құдай екеніне де сенбейді. Бірақ сіз Исаның Құдай екеніне сенбесеңіз, онда сізді құтқара алатын Иса жоқ!

Сондай-ақ, егер біз Әке, Ұлы және Киелі Рухтың жеке, әртүрлі Тұлға екендеріне сенбесек, біз Құдайды және Оның шынайы Тұлғалық болмысын қабылдамаймыз. Мысалы, Құдай біреуді жақсы көріп бастау үшін жаратылысты күткен болса, мәңгіліктен сүйетін Құдай болмас еді. Бірақ егер Құдай бір Тұлғадан көп болса, онда бұл Тұлғалар бір-бірін мәңгілікке сүйе алады. Қарым-қатынас Құдайына (құрбандық сүйіспеншілігі бар) сену өте маңызды, өйткені бұл біздің бір-бірімізге және Құдайға деген қатынасымызға әсер етеді.

Мүмкін, мұның ең маңыздысы – бұл біздің тек Құдайға мінәжат етуіміз. Үшбірлікке сенбейтін адамдар, әдетте, Иса мен Киелі Рухты – Құдай деп қабылдамайды және Оларға сиынбайды. Адам жасай алатын ең үлкен қателік – бұл Құдайдан басқа біреуге сиыну немесе Құдайдың Өзіне сиынбау.

Әке, Ұлы және Киелі Рух – әрқайсысы жеке Тұлға және әрқашан бір-бірімен жеке қарым-қатынаста болған. Олар Бір-Бірімен қарым-қатынаста өмір сүретіндіктен, біз Оларды жеке Тұлғалар деп атаймыз. Олар Бір-Бірін жақсы көреді, Бір-Бірімен сөйлеседі, Бір-Бірімен бөліседі және Бір-Бірі үшін өмір сүреді. Бұл Олардың әрқайсысы – жеке Тұлға екенін көрсетеді.

Үшбірліктің құрылымы

Әке, Ұлы және Киелі Рух әрқашан құрылымдық қатынастарда болған. Әке – Басы, содан кейін Ұлы, содан кейін Киелі Рух. Бұл үш мәңгілік және тең Тұлғалар – Олардың арасындағы қарым-қатынасқа негізделген билік ұстанымына ие. Биліктің бұл құрылымы отбасы мен қауымда көрінеді. Үшбірліктің мүшелері де, отбасы мен қауымның барлық мүшелері де бірдей құндылыққа ие, бірақ барлығы бірдей билікке ие емес.

Әке мен Ұлының қарым-қатынасы

Ұлының Әкеге қандай қатысы бар? Иса «Әкенің Өзі өмірдің бастауы екеніндей, Ұлына да өмірдің бастауы болуды сыйлады»[1] деп айтты. Мәңгілік бойы Ұлы Әкенің «Жалғыз Рухани Ұлы»[2] болды. Мәңгілік өмір бойы Ұлы – Өзі Өзінде болды және Әкесі сияқты болмысқа ие болды, бірақ сонымен бірге Ол Әкеден келді. Мәңгілік бойы Ұлы – Әкенің Ұлы болды, ал Әке – Ұлдың Әкесі болды, бірақ физикалық тұрғыдан емес.

Ұлы – Әкесімен Ұлы ретінде мәңгі қарым-қатынаста болғандықтан, Ол Әкесіне мәңгі бағынады. Ол бағынышты рөлді атқарады. Сондықтан Иса: «Әкем менен ұлы»[3] – деді.

Исаның Әкеге қарағанда билігі төмен болғанымен, Ол болмысы бойынша Әкеге тең. Және біз Оған Әкемен бірдей деңгейде сиынып, Оны мадақтауымыз керек. Иса «Әкені қалай қадірлесе, Ұлын да солай қадірлесін»[4] – деді.

Киелі Рухтың Әкемен және Ұлымен қарым-қатынасы

Жохан, 15:26-да Иса бізге «Әкеден келетін» Киелі Рухты жіберетінін айтты. Рух Әкеден келгенімен, Ол Әке мен Ұлдың қасында тең және Оны тең дәрежеде қадірлеу керек. Есіңізде болсын, келу және жіберу бір-бірімен сүйіспеншілікке толы қарым-қатынаста болатын үш Тұлға арасында орын алады.

Кемшіліксіз бағыну

Иса: «Әкем Екеуіміз біртұтаспыз» – деп, Олардың болмыстарының бірдей екенін атап өтті, бірақ Ол әрқашан Әкеге бағынатындығын да айтты.

Үшбірліктегі билік пен бағыну Біреудің Біреуден жоғары екендігін білдірмейді. Билік – Біреуі Басқасынан болмысы бойынша төмен дегенді білдірмейді.

Біз адам өміріндегі билік пен теңдіктің мысалдарын көреміз. Барлық отбасы мүшелері Құдайға ұқсас етіп жаратылған адамдар ретінде болмысы бойынша тең, бірақ билік – отбасының жұмыс істеуі үшін маңызды. Адам жетекшілігінің басқа позициялары туралы да осылай айтуға болады.

Құдайдың біртұтастығын қорғау

Үшбірліктің үш Тұлғасын бөліп қарастыруға болмайды. Олардың тіршілік иелері ретіндегі бірлігі – Олардың бір болмысқа ие екенін, үш Тұлғаның әрқашан Бір-Бірімен тығыз байланыста екенін және Барлығының бірдей қасиеттерге ие екенін көрсетеді. Әке, Ұлы және Киелі Рух Бір-Бірімен адамның ақыл-ойы жетпейтін,тығыз қарым-қатынасқа ие.

Біз – адам, тұлға және жеке жаратылыспыз. Құдай үш Тұлғада, бір тіршілік иесі. Құдайдың Үшбірлігіне деген Киелі кітаптық көзқарасты қорғауға көмектесу үшін, біз Үшбірлік мүшелерін бір-бірінен бөлек деп қарастырмаймыз, бірақ бір-бірінен айырмашылығы бар деп айтамыз. Біз Олар туралы адамдар ретінде емес, Тұлғалар ретінде айтамыз.

Құдай бізді жеке тұлға ретінде, Құдаймен және бір-бірімізбен қарым-қатынаста болу қабілетімен жаратқан. Бізде қарым-қатынасқа ұмтылатын ақыл, ерік және эмоциялар бар.

Қарым-қатынассыз біз толыққанды өмір сүре алмаймыз

Құдай Адамды жаратқаннан кейін: «Адамның жалғыз болғаны жақсы болмас»[1] – деді. Содан кейін ол Хауаны жаратты. Адам Хауасыз аяқталмаған еді, өйткені оның қарым-қатынаста болуы үшін басқа адам болған жоқ. Сонымен қатар, Жазбадағы бір үзінді Адам мен Хауа бірге Құдайдың бейнесін бейнелегенін болжайды: «Осылайша Құдай адамды (рухани жағынан) Өзіне ұқсас әрі бейнелес етіп, бірін еркек, бірін әйел қылып жаратты»[2]. Адам мен Хауаның қарым-қатынасында, Адам жалғыз болғаннан гөрі, Хауамен бірге Құдайдың бейнесін көрсететін ерекше бір нәрсе болды.

Бұл біз үшін нені білдіретінін ойлап көріңіз. Егер біз Үшбірліктің Тұлғалары сияқты басқалармен қарым-қатынаста болмасақ, біз де толыққанды өмір сүре алмаймыз. Бұл бізге үйлену керек дегенді білдірмейді (көкте ешкім үйленбейді, біз жеке тұлға болып қаламыз), бірақ бізге басқа адамдармен қарым-қатынаста болу қажет.

Құдайдың бейнесін көрсететін қарым-қатынастар

Құдайдың болмысы мен қауымның арасында керемет салыстыру бар. Құдай мен қауымда біртұтастық пен әртүрлілік бар. Қорынтт. 1-хат, 12-тарауға сәйкес, Мәсіхтің денесі біртұтас, бірақ бір мақсат үшін бірге жұмыс істейтін әртүрлі мүшелерден тұрады. Мәсіхтің денесі Құдайдың бейнесін қалай бейнелейтінін көресіз бе? Елші Пауыл қауымның барлық мүшелері Мәсіхте бірге өседі деп күткен. Пауыл біз үшін былай деп дұға етті:

Қайта, бір-бірімізге шындықты сүйіспеншілікпен айтамыз және қауымның Басы – Иса Мәсіхпен тығыз байланысымызда жан-жақты өсіп жетілеміз. Сонда мүшелері үйлесіп, бірігіп жұмыс істеп тұрған бұл біртұтас рухани дене түгелдей өзінің Басы – Мәсіхке бағынады. Әрбір мүшесі өз міндетін атқарса, бүкіл дене өсіп, сүйіспеншілік арқылы күшейе береді[3].

Бұл аят бәріміз бір-бірімізге Мәсіхтің біртұтастығында өсуге көмектесу үшін дарындарымыз бен қабілеттерімізді пайдалануымыз керек дегенді білдіреді. Құдай біздің Оның қарым-қатынасын бейнелеп, бір-бірімізге мейіріммен өсуге көмектесуімізді қалайды. Рухани өсу – басқа сенушілермен тығыз, адал қарым-қатынастағы қауымдастықта болады. Бұл Құдайдың әлеуметтік болмысын көрсетеді.

Егер Үшбірліктің мүшелері мәңгі құрбандық сүйіспеншілігінде болған болса, бізде басқалармен сүйіспеншілікке толы қарым-қатынаста өмір сүруіміз керек. Біз Құдайға рухани жағынан ұқсас, әрі бейнелес әлеуметтік жаратылыс ретінде жаратылдық. Сондықтан біз өзімізге емес, басқаларға назар аударуымыз керек. Біз жеке басымыздан гөрі басқалармен қарым-қатынасқа ерекше көңіл аударуымыз керек. Егер біз басқалармен қарым-қатынаста Оның Үшбірлік бейнесін бейнелейтін болсақ, Құдай бізге батасын береді.

Үшбірлікке сене отырып, біз сиынған кезде Әкеге Ұлының күнәнің құнын өтейтін құрбандығы негізінде, Киелі Рухтың көмегімен келетінімізді түсінеміз. Үшбірлікке сене отырып, біз Әкеге Ұлы арқылы Киелі Рухтың көмегімен дұға етеміз.

[1]Біздің сиынуымыздың маңызды мақсаты – Үшбірліктің мүшелері арасындағы сүйіспеншілік қарым-қатынасына кіру. Әке мен Ұлының арасындағы сүйіспеншілік туралы ойлап көріңізші. Біздің осы сүйіспеншілікті сезінуіміз үшін Мәсіхтің айқышта не істегені туралы ойлаңыныз. Әке мен Ұл бір-бірімен керемет қарым-қатынаста өмір сүреді, ал Ұлының күнәнің құнын өтейтін құрбандығынын арқасында, Киелі Рух бізге осы сүйіспеншілікке толы қарым-қатынасқа қатысуға көмектеседі.

Тринитарийлер ретінде біз Әкеге Ұлы арқылы Рухта дұға етіп қана қоймай, Әкеге, Ұлына және Рухқа дұға ете аламыз. Үшбірліктің әр мүшесі даңқталуы, мадақталуы керек, өйткені Олардың бәрі Құдай, және бірдей құрметтелуі тиіс. Тринитариандық ғибадат Үшбірліктің біздің құтқарылуымызда атқаратын рөлін түсіне отырып, әр мүшесін бірдей мадақтайды.

Студенттер келесі ақпаратты түсіндіре алады.

Біз тұқымның не үшін топырақта өсетінін, не мидың қалай жұмыс істейтінін немесе жұлдыздарды өз орындарында қандай күш ұстап тұратынын түсінбейміз. Ғалымдар болып жатқан жағадайларды көреді, бірақ бұл құбылыстардың қалай және неге болып жатқанын түсіндіре алмайды. Адамның Үшбірлік ілімін толығымен түсіне алмағандығынан, оны қабылдамауы дұрыс емес. Құдай туралы кез-келген ілім біздің түсінігімізден жоғары. Мысалы, Құдайдың қалай барлық жерде бола алатынын және қалай бәрін білуі мүмкін екенін ешкім түсіндіре алмайды. Үшбірлік фактілері қисынсыз емес, олар адамның тәжірибесі мен терминдерінен жоғары. Теңіздегі балық қаншалықты ақылды болса да, оған неше рет түсіндірсе де, ол – адам болу қандай екендігін ешқашан түсіне алмайтын еді.

Үшбірліктің шындығы – үш Тұлғада бір Құдай бар, Олар болмысы бойынша бірдей және құдайлық сипатында тең дегенді білдіреді. Адамдар мұны түсіндіруге тырысады, бірақ олар көбінесе дұрыс түсіндіре алмайды. Төменде кейбір жіберілетін қателер сипатталған. Әр қатенің атауы бар, бірақ оларды әртүрлі атаулармен атайды.

Моделизм – бұл Құдай тек бір Тұлға, бірақ әр түрлі рөлдерді алады деген идея. Бұл теорияға сәйкес, көкте Құдай – Әке, жер бетінде Ол – Иса болған, ал қазір Ол – бізбен Киелі Рух сияқты сөйлейді. Бірақ Жохан, 14-16 тарауда Исаның сөздері Оның, Әкенің және Киелі Рухтың өзара әрекеттесуін сипаттайды. Егер Олар үш түрлі Тұлға болмаса, бұл сипаттаманың мағынасы болмас еді.

Тритеизм – бұл Әке, Ұлы және Киелі Рух – әрқайсысы бөлек тіршілік иелері деген идея. Бұл теорияға сәйкес Олардың болмыстары да әртүрлі. Мысалы, Әке үкім шығарғысы келетін біреу болуы мүмкін, ал Ұлы мейірімділік танытқысы келеді. Бұл теория жалғыз Құдай бар деген Киелі кітаптық ілімге қайшы келеді.

Субордионализм – бұл Үшбірліктің бір Тұлғасы басқасынан төмен деген идея. Бұл идеяға сенетін адам Әкені Құдай, Ұлы мен Киелі Рухты төменгі тіршілік иелері ретінде қабылдайды. Ол Киелі Рухтың тұлғалық болмысын жоққа шығарып, Исаны Құдай қолданған ерекше адам деп санауы мүмкін. Бұл қателік адамдардың Ұлы мен Киелі Рухқа Құдай ретінде ғибадат етпеулеріне және жалған Ізгі хабарға әкелуі мүмкін.

Студенттер сенім ұстанымын кем дегенде екі рет бірге оқулары керек.

Құдай – Әке, Ұлы және Киелі Рух, Үшбірлікте біртұтас. Олар әртүрлі рөлдерді атқарады, бірақ болмыстары бойынша бірдей, құдайлық қасиеттерінде тең және мадақтауға лайықты.

(1) Оқу және жазу tапсырма: Әрбір студентке төменде көрсетілген үзінділердің бірі тағайындалады. Келесі сабақтың алдында үзіндіні оқып, осы сабақтың тақырыбы туралы не айтылғаны туралы абзац жазу керек.

• Еврейл. хат, 1:1-3, 8;

• Қолост. хат, 1:12-19;

• Ефест. хат, 1:17-23;

• Жохан, 15:26;

• Жохан, 17:1-5.

(2) Тест: Келесі сабақты 3-сабақ бойынша тесттен бастайсыз. Дайындық кезінде тест сұрақтарын мұқият зерттеңіз.

(3) Оқыту тапсырмасы: Студент осы курсты өту кезінде кем дегенде жеті рет, курсқа қатыспайтын адамдарға осы сабақты немесе сабақтың бір бөлігін үйретуі керек. Бұл сабақ қауым тобында, үй тобының кездесуінде немесе басқа ортада өтілуі мүмкін. Сіз бұл мүмкіндіктерді жасауға және сынып жетекшіңізге есеп беруге жауаптысыз.

(4) Келесі сабаққа дайындалу үшін әрқашан келесі сабақты оқуды ұмытпаңыз.

(1) Әлем Құдайдың болмысын қалай суреттейді?

(2) Қандай Киелі кітаптық үш негізгі ой – Үшбірлік ілімінің негізі болып табылады?

(3) Үшбірліктің қарым-қатынасының құрылымы қандай?

(4) Адамның қандай қарым-қатынастары Үшбірліктің қарым-қатынастарын көрсетуі керек?

(5) Тринитарийлер ретінде сиыну деген не?

(6) Моделизмнің қателігі неде?

(7) Тритеизмнің қателігі неде?

(8) Субордионализмнің қателігі неде?