Lesson 18: Шағын топтарға арналған нұсқаулық

Бұл сабақ топқа арналған басқа сабақтар ретінде құрылмаған. Сіз ол арқылы сабақ бере аласыз және ода талқыланатын тақырыптар көп. Бұл сабақ бірнеше кездесуді қажет етуі мүмкін.

Топ болашақ іс-әрекеттерін нақты талқылауға уақыт бөлуі керек. Олар бірге жергілікті қауымдарына Ізгі хабар тарату мен шәкірттік қызметінде қалай көмектесетінін жоспарлауы керек.

Шағын топ қызметі әлем бойынша көптеген нысанда болады. Әртүрлі мақсаттарға арналған шағын топтардың көп түрлері бар. Шағын топтар оқу, рухани жағынан есеп беру, қызмет, дұға немесе арнайы жобалар үшін жиналуы мүмкін.

Кейбір қауымдар үйлерде жиналатын топтарға бөлінген. Топтар шағын қауымдар сияқты жұмыс істейді. Жаңа өсиет кезіндегі қауымдар осылай қызмет еткен.

Өсіп келе жатқан, жақсы қауымдарда әдетте шағын топтық жүйе бар.

Бұл бөлімде біз шәкірт тәрбиелеудегі шағын топтардың тиімділігі туралы айтатын боламыз.

Джон Уэсли (Ұлыбритания, 18 ғ.) шағын топтарды құрған алғашқылардың бірі болған жоқ, бірақ ол өте тиімді жүйені дайындады.

Уэсли ұйымдар, сыныптар және топтар деп аталатын адамдар саны әр түрлі топтардан тұратын шәкірттер жүйесін дайындады.[1] Уэсли әдістері бастапқыда толық жүйе емес еді, бірақ қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін ол біртіндеп дамыды. Жаңадан тәубе алғандардың көбісі жігерлендіруді, кеңес беруді және дұға етуді сұрады. Олардың саны көп болғандықтан, Уәсли кездесуді әр бейсенбі сайын жасады.

Уэсли мен оның уағыздаушылары Ізгі хабарды таратқан әр жерде жаңадан тәубе алған сенушілерді тұрақты түрде жиналатын топтарға қосатын. Қауымдар үлкен болғандықтан, адамдардың көбісі өздерінің рухани мұқтаждықтарымен бөлісе алмады және оларға қажетті көңіл бөлінбеді. Сыныптар деп аталатын шағын топтар құрылды, онда жетекшілер қауым мүшелерін жігерлендіретін және бағыттайтын бақташылар қызметін атқарды. Күнәні ашық түрде жасауды жалғастырған және өзгермеген қауымның кез келген мүшесі мүшеліктен шығарылды және ондай адамға жиналысқа кіруге рұқсат етілмеді.

Қауым мүшелері өздерінің рухани күрестері туралы айтып, бір-біріне сол жағынан есеп беру үшін сыныптарға қарағанда кішірек топтар құрылды. Бұл шағын топтар “топтар” деп аталды. Бұл кездесулерде басшы өзінің рухани жағдайы туралы айтып, сосын басқаларға олардың жағдайы, күнәлары мен азғырулары туралы сұрақтар қоятын. Бұл топтарда тек әйелдер не тек ерлер болды.

Уэслидің жетістігі атақты Джордж Уайтфилдті мынадай мәлімдеме жасауға итермеледі: “Менің ағам Уэсли ақылмен әрекет етті: ол тәубе еткен адамдарды сыныптарға қосты, осылайша өз еңбегінің жемісін сақтап қалды. Мен бұған мән бермедім, ал менің халқым құмнан жасалған арқан сияқты.». Уэслидің әдістерін алғашқы жылдары американдық әдіскер қауымы жалғастырды, бірақ оның шәкірттік қағидаларын да, оның ілімдерін де заманауи әдіскерлер елемеді.

Ең ерте табылған қауым ғимараты шамамен 250 жылы салынған. Алғашқы екі ғасырда қауым өзін ғимарат немесе ұйым ретінде емес, адамдар ретінде қарастырды. Қауым бірге ғибадат ететін, Ізгі хабар тарататын және Киелі кітапқа мойынсұнатын мәсіхшілер топтарынан тұратын.

Адамдардың шағын топтары әрбір тиімді қауым құрылымының негізгі құрылыс блоктары болып табылады. Шағын топтағы шәкірттік бағдарлама бір күні ескіретін жаңа мекеме емес. Бұл кейбір жерлерде жұмыс істейтін және басқа жерлерде жұмыс істемейтін жаңа әдіс емес. Керісінше, шағын топтар қауымның негізгі құрылыс блоктары болып табылады. Шағын топтағы қызмет кез келген жергілікті қауымның қиындықтарын шешу үшін әртүрлі жолдармен жасалуы мүмкін.

Егер адамдар бүкіл қауымға немесе жексенбілік мектептердің көпшілігіне қарағанда жеке ортада жүйелі түрде тәрбиеленбесе және оқытылмаса, қауым өз мақсатына жете алмайды.

Ескерту

Шағын топтар, оларға қатысатын адамдар қаншалықты рухани болса, соншалықты рухани. Олар Құдайға ұнамды болуды, адал өмір сүруді және қауымның миссиясын орындауды бірінші орынға қоятын берілген шәкірттер болмаса, топ дұрыс емес бағытта кетіп қалуы мүмкін.

Рухани есеп беру - бұл сіз өзіңіздің рухани жай-күйіңізді, рухани пәндердегі жетістіктеріңіз бен сәтсіздіктеріңізді және дамуға деген ұмтылысыңызды хабарлайтын адаммен немесе адамдар тобымен қарым-қатынас орнату. Олар сіз дұрыс емес нәрсе істеп жатқанда ол туралы айтады. Сіз оларға өз міндеттеріңіз туралы айтасыз, ал олар кейін сізден өз міндеттеріңізді орындап жатсыз ба жоқ па соны сұрайды.

Салауатты мәсіхші қауымдастығындағы рухани есеп берудің Киелі кітаптық негізі алдыңғы бөлімде толығырақ сипатталған. Рухани есеп берусіз біз Жазбалардың барлық өсиеттерін орындай алмаймыз және Құдайдың бізге рақым беру үшін дайындаған құралдарын елемейміз.

Сондықтан сауығып кету үшін, жасаған күнәларыңды бір-біріңе айтып мойындап, бір-бірің үшін сиыныңдар. Әділ адамдардың Құдайға сиынуларының күші орасан зор.[1]

Адам өзінің кемшіліктерін мойындауға оңай болатын қарым-қатынаста ғана жасайды. Егер ол оның кемшілігі үшін дұға ететін адам алдында мойындамаса, ол Құдайдың сол мұқтаждықтар үшін берген құралдарын елеусіз қалдырады.

Біріңнің ауыр жүгіңді екіншің көтерісіңдер! Сөйтіп Мәсіхтің өсиетін орындайсыңдар.[2]

Біз біреуді жақсы білмесек, оның ауыр жүгі қандай екенін білмейміз. Біз бұл Киелі кітаптағы бұйрықты қарым-қатынассыз орындай алмаймыз.

Өзара сүйіспеншілік көрсетіп, игілік істеуге қозғау салудың қамын ойлайық.[3]

Қандай жігер мен әшкерелеу қажет екенін білу үшін бір-бірімізді сүйіспеншілікпен мұқият тексеруіміз керек. Егер біз басқа адаммен ерекше қарым-қатынаста болмасақ, айтқан жігеріміз үстіртін болады және әшкерелеуіміз қарсылыққа алып келеді.

Келесі сұрақтар адамның өмірінде рухани есеп берудің орнатылғанын анықтауға көмектеседі.

Менің өмірімде ауыр жүгімді көтерісуге көмектесетін адамдармен қарым-қатынас бар ма? Мен біреуге қателігімді мойындаймын ба? Біреудің қиналғанына көмектесемін бе, менің қазіргі рухани күйіме біреу жауап береді ме?

Сүйінетін ешкімім жоқ кездерім не менің жағдайымды ешкім білмейтініне қуанатын және дұғаға немесе Киелі кітапты зерттеуге кеткен уақытымды айтудан ұялатын кездерім бола ма?

Көптеген қауымдар рухани есеп беру жүйесін ұйымдастырмаса, олар сол міндеттерін орындай алмайды. Көптеген адамдар үшін бұл шағын топтар жүйесі.

Иса шәкірттікті бірінші орынға қойды. Қызметінің басынан бастап ол қауымды басқару жауапкершілігін алатын бірнеше адамды таңдады. Ол өзінің барлық уақытын өзіне ерген мыңдаған адамдарға уағыздауға арнаған жоқ, оның орнына ол он екіні үйретуге уақыт бөлді. Ол өз қызметін өзі үйреткен адамдар арқылы кеңейтті.

Шәкірттікпен айналысатын адамда мынадай қасиеттер болуы керек. Ода бұл қасиеттердің барлығы жоғары деңгейде болмауы мүмкін, бірақ ол солардың барлығын жақсартуға тырысуы керек. Егер оған олардың біреуі жетіспесе, оның тиімділігі [1]әлдеқайда аз болады.

(1) Рухани жетілген

Ол алдыңғы тарауда сипатталған рухани жетілу қасиеттеріне ие болуы керек. Егер ол рухани жетілмеген болса, ол жақсы үлгі көрсетпейді және қажетті тәжірибеге ие болмайды.

(2) Қол жетімді

Егер шағын топ жетекшісінің жұмыс кестесі толы болса және дұрыс басқарылмаса, онда ол шағын топқа қызмет ете алмайды, бұл оның басымдығы болуы керек.

(3) Сенімді

Ол өз міндеттемелерін орындайтын адам болуы керек. Ол кездесулерден қалмауы керек. Ол басқалар өз міндеттемелері үшін есеп беру керек екендерін есте сақтауы керек.

(4) Өзіне сенімді

Ол топты басқаруды үйренуге қабілетті екеніне сенуі керек. Егер оның қабілеттері болса, бірақ ол оған сенбесе, алдымен оның сенімділігін арттыратын басшылыққа алынған тәжірибе қажет.

(5) Жанжалдарды шешуге қабілетті

Ол өзара адамдар келіспей, қиындық тудырған кезде дұрыс көзқарасты сақтай білуі керек. Ол жанжалдарды шешуге көмектесуі керек.

(6) Үйретуге қабілетті

Адамдар оның түсіндірмелерін түсінеді ме? Көшбасшы адамдарды шатастырмайтын адам болуы керек.

(7) Құдайдың сөзіне құштар

Ол Құдай Сөзінен ләззат алуы керек, сондықтан ол басқаларды да одан ләззат алуға шақыра алады. Ол Құдаймен қарым-қатынасында Киелі кітапты маңызды етуі керек.

(8) Құдайға тәуелді

Ол рухани нәтижелер Киелі Рухтың жұмысымен ғана болатынын түсінуі керек. Ол Киелі Рухпен ынтымақтасуға дайын болуы керек. Ол Құдайдың майлануына тәуелді болуы керек. Ол тек өзінің қабілетінің арқасында түсіндірмелері жақсы болатынына сенімді болмауы керек.

(9) Қызмет етуге дайын

Ол басқаларға қызмет еткенде құнды нәрсе істеп жатқанын сезінетін адам болуы керек. Ол оған қызмет еткенін қалайтын адам болмауы керек. Ол қызметті өзінің дарынын көрсету үшін бастамауы қажет. Ол қажеттіліктерді қанағаттандыратын, көмектесуге дайын адам болуы керек.

(10) Рухани басшылықта

Ол біреудің алдында рухани есеп беруі керек. Ол рухани көшбасшылардың нұсқауларын орындауы керек.

(11) Қауымға адал

Топ жетекшісі жергілікті қауымның адал мүшесі болуы керек. Шәкірттерді тәрбиелеу қызметі адамдардың қауымды бағалауына және оған көбірек бағышталуға себеп болуы керек.

(12) Табысқа жетуге құлшыныс

Егер оның табысқа деген құлшынысы болса, ол оңайшылықпен берілмейді. Ол жағдайға бейімделеді. Ол оған тиімдірек болуға көмектесетін ақпаратты іздейді. Ол қиындықтар немесе мүмкіндіктер туындаған кезде бастамашыл болады. Оның энергиясы мен ынтасы бар.

(13) Ілімі шынайы

Оның Ізгі хабар ілімі үшін жақсы Киелі кітаптық негізі болуы керек.

(14) Қызметке дайындалған

Қызметке дайындықтың академиялық мекемеде өтуі міндетті емес. Дайындық бақылаудан басталады, өйткені сенуші қызметтің қалай орындалатынын көреді. Дайындық қызметке қатыса бастағанда жақсарады, өйткені оған міндеттер жүктеледі. Жақсы материалды оқу және зерттеу де өте маңызды.

Шәкірттіктің ең жақсы жолы – шәкірттіктің жауапкершілігі мен басымдылығын түсінетін, бірлікте жұмыс істейтін жергілікті қауым.

Сондықтан бұл нұсқаулар қауымның жетекшілері мен сенімді мүшелеріне арналған.

Қауым шәкірттікте жақсырақ жұмыс істеу керек екенін түсінсе, алдымен шәкірттік туралы осы курстағы Жазбалар мен материалдарды зерттеуі керек. Басшылар материалды ұсына алады. Қауымның барлық бағышталған мүшелері мүмкіндігінше қатысуы керек, осылайша олар мақсат-аянды бөлісе алады.

Дамудың екінші бөлігі - қауымның қазірдің өзінде не істеп жатқанын бақылау. Қауымдардың көпшілігінде шағын топтық қызметтер басталмаса да, қазірдің өзінде қызмет ететін топтар бар. Мысалы, қауымда жиі кездесетін музыканттар тобы болуы мүмкін. Дайындыққа келіп жүрген хор болуы мүмкін. Диакондар кеңесі болуы мүмкін. Жексенбілік мектеп топтары, жексенбілік мектеп мұғалімдері де топ құруы мүмкін. Қауым жастары анда-санда кездесуі мүмкін. Әртүрлі жауапкершіліктерді алатын комиттер болуы мүмкін. Топ жобада бірге жұмыс істейтін адамдардан бейресми түрде құрылуы мүмкін. Кейде қарым-қатынас үшін жиналатын қауымдағы отбасылар болуы мүмкін. Үйде Киелі кітапты зерттеу және дұға ету үшін жиналатын топтар болуы мүмкін.

Бұл топтар шәкірттік не рухани есеп беру мақсатында құрылмауы мүмкін, бірақ олар осы мақсаттарға қызмет етуге көмектесуі мүмкін. Рухани өмірі бар кез келген қауымда сол өмірді қолдау үшін жұмыс істейтін топтар бар. Қауым шәкірттік бағдарламасын жетілдіруді шешкенде, ол бар топтарды зерттеп, не болып жатқанын білуі керек, содан кейін мақсаттарға қалай жақсырақ жетуге болатыны туралы ойлануы керек.

Жаңа топтар қажет болуы мүмкін. Мүмкін әртүрлі топтар қажет болады: қызметке дайындайтын топтар, Киелі кітапты зерттейтін және дұға ететін топтар, рухани есеп беретін топтар.

Топтың мақсаты топта кім болуы керек және топтың қалай жұмыс істеуі керек екенін анықтайды. Мысалы, рухани есеп беру тобында он адамнан көп болмауы керек. Егер топ тым үлкен болса, құпиялылық азаяды, ашық бөлісу болмайды, үлкен бақылау қажет, қатысу мүмкіндігі аз болады. Ерлер де, әйелдер де қатысса, терең жеке бөлісулер болмайды.

Топтың мақсаты оның жаңа мүшелер үшін ашық болуы немесе болмауын анықтайды. Егер мақсат рухани есеп беру болса, топ бірнеше рет кездескеннен кейін жаңа адамдарды қоспаған жөн. Көптеген адамдар топта басқалармен қауіпсіздікті сезбейінше, өздерінің рухани жағдайы туралы бөліспейді. Егер топтың мақсаты сабақтар топтамасын қамту болса, курстың ортасында адамдарды қосу дұрыс емес.

Мүмкін, жаңадан келгендерге арналған топ бар.[1] Жаңа сенуші топқа қосылу үшін бірнеше апта күтіп қалмауы маңызды. Сондықтан бұл топта кез келген уақытта жаңа адамдар қосыла алатындай сабақтар топтамасы болуы керек. Көшбасшылар кейбір жаңа сенушілердің топқа келмей кетуі мүмкін екенін түсінуі керек. Кейбір адамдардың топтан шығуы топта бір нәрсе дұрыс емес дегенді білдірмейді. Басқа адамдар топтан шығып жатса да, топ жаңа сенушілер үшін ашық болуы керек.

Егер топ қызметке дайындауға немесе тереңірек рухани дамуға арналған болса, оның мүшелері рухани өсуді қалайтын және топтың мақсаттарына жетуге өзін арнауға дайын адамдар болуы керек. Топтың мүшелері өз мақсатына берілмесе, топ өз мақсатына жете алмайды.

Адамдардың көпшілігін жеке шақыру керек. Адамдар сізден топқа қосылуды сұрайды деп күтпеңіз.

Қауымдағы барлық адамдар шағын топ бағдарламасына қатыса бермейді. Егер сіз қауымда жетекші болсаңыз, адамдарды шағын топтың мүшесі болмағаны үшін сынға алмаңыз. Топ қызметін оның артықшылықтарын сипаттау арқылы жарнамалаңыз.

Бірінші кездесуде барлығы топтың маңыздылығын түсінетініне көз жеткізіңіз. Шәкірттіктің маңыздылығын көрсететін Жазба мен ақпаратпен бөлісіңіз.

Қатысуды көбейту үшін топ жиналыстарын белгілі апталар санына жоспарлауға болады. Топтың белгілі бір сабақтар топтамасынан өтіп жатқанын түсіндіріңіз және топтаманың қашан аяқталатынын айтыңыз. Осылайша, топтың әрбір мүшесі өзінің міндеттеме алғанын анық біледі. Тұрақтылықтың қажеттілігін айтып өтіңіз. Сабақтар біткеннен кейін топ сабақты жалғастырғысы келетіндермен қайтадан жұмыс істей алады.

Медет бірнеше жыл бойы мәсіхші болып келеді. Ол қауым мүшесі және өз қауымына көмектеседі. Ол өз қауымында шәкірттіктің жоқтығына алаңдайды. Оның ойынша, қауым кішігірім топтарды бастауы керек, бірақ басшылар бұған қызығушылық танытпайды.

► Медет не істеуі керек?

Медет қауым басшыларымен сөйлесіп, олардан шағын топты басқаруға рұқсат сұрауы керек. Ол қауым қызметін сынамай, керісінше топтан келетін пайдаларды сипаттауы керек. Егер топ жақсы қызмет етсе, қауым мұндай қызметтің пайдасын түсіне бастайды.

Топ қызметінің басында толқу мен үміттену болады. Қатысушылардың көбісі не күтетінін білмейді, бірақ топтан көмек алуға үміттенеді.

Төмендегі нұсқаулар топтың тиімді болуына және мақсатын орындауға көмектеседі. Шағын топтардың қызметінің маңызды қағидалары бар. Егер көшбасшы топқа осы қағидаларды ұстануға көмектессе, ол көңіл қалу мүмкіндігін азайтады.

Бірінші кездесу басқаша болуы мүмкін, себебі топ жиналыстардың қалай өтетінін үйренеді. Дегенмен, бірінші кездесу келесі кездесулердің стилін белгілейді. Егер адам бірінші кездесуде сөйлемесе, ол алдағы кездесулерде де сөйлемейді деп күтіледі. Талқылауда біреу үстемдік етсе, топ алдағы кездесулерде де сол адам үстемдік етеді деп күтеді. Егер топта тәртіп болмаса, олар алдағы кездесулер де солай өтеді деп күтеді. Егер кездесу қатысушылар саны аз болатын сабақ сияқты көрінсе, олар алдағы кездесулер де сондай болады деп күтеді.

Кейбір мүшелер бірнеше кездесуден кейін топтан кетуі мүмкін, себебі топ олар күткендей болмады. Дұрыс нәрсені күткен топ мүшелерінің көңілі қалмауы үшін жиналысты дұрыс жүргізу маңызды.

(1) Мүмкіндігінше топтың апта сайын кездесуін жоспарлаңыз. Кейбіреу­леріне бала күтімінде көмекке қажет болуы мүмкін.

(2) Кездесу форматы: (1) зерттеу уақыты, содан кейін (2) жеке мұқтаждық­тармен бөлісу, содан кейін (3) дұға ету.

Егер топтың негізгі мақсаты оқу болса, онда оқу уақыты ұзақ, ал қалған бөлімдері қысқа болуы мүмкін, бірақ бәрібір үш бөлімді де қамтуы керек. Егер топтың мақсаты рухани есеп беру болса, оқу уақыты қысқа болуы мүмкін, бірақ оларда оқып жатқан материал болуы керек.

Егер топта жеке алмасулар мен талқылаулар болса, бірақ зерттеуге арналған материал болмаса, онда ол хаосқа айналады. Онда кейбір мүшелер үстемдік ете бастайды. Сабақ материалы кімнің ойында не болса да, шындықты қабылдауға көмектеседі.

(3) Кездесулерді уақытында бастаңыз және аяқтаңыз.

Егер сіз кеш бастап, кеш аяқтасаңыз, өз уақытын бағалайтын адамдар кешірек келе бастайды немесе кейбір кездесулерге келмейді.

(4) Топтың аяқталу күнін белгілеңіз.

Мүшелер өздерінің міндеттемелері қанша уақытқа созылатынын білуі керек. Егер топ жаңа сенушілерге арналған сабақтарды өткізбесе, әдетте, жаңа мүшелерге бірнеше жиналыстан кейін топқа қосылуға рұқсат етілмеуі керек. Егер топ сабақтар топтамасын зерттеп жатса, сабақтардың саны олар кездесетін апталардың санын белгілеуі мүмкін. Егер олар рухани есеп беру үшін жиналса, олар алты ай мерзім белгілей алады. Мерзімі біткенде топты қайтадан бастауға болады. Сол кезде кейбір мүшелер кетуі мүмкін, сонда топ жаңа мүшелердің қосылуына рұқсат беру не бермеу туралы мәселені қарастырады.

(5) Оқу кезінде білімге емес, өмірді өзгертетін мақсатқа баса назар ауда­рыңыз.

Мүше зерттеуден жеке, нақты қолданбаларды ала алатын болса, топтың құнды екенін сезінеді.

(6) Міндеттемелерді орындаңыз.

Егер біреу мәселесімен бөлісіп, белгілі бір қадам жасау керектігімен келіссе, келесі кездесуде одан сол туралы сұраңыз.

(7) Көшбасшы рухани басшылық беру үшін мүшелермен жеке кездесуге дайын болуы керек.

Мүшелер де бір-бірін жігерлендіру үшін басқа уақытта кездесе алады.

(8) Жақсы кездесу орнын таңдаңыз.

Бұл үй атмосферасы бар бейресми кездесу орны болуы керек. Топ мүшелері бір-бірін жақсы көре алу үшін мүмкіндігінше шеңбер болып отыруы керек. Бұл оларды қатысуға ынталандырады. Сізге кедергі жасамайтын және сізді алаңдатпайтын жерде кездесіңіз.

(9) Тыңдай білу дағдыларын жаттықтырыңыз.

Тыңдай білудің белгілері – көзге тіке қарау, қадала көңіл аудару, басқа нәрселерге алаңдамау және сөйлеушінің әзіліне не басқа эмоцияларына жауап беру.

(10) Ешбір қатысушының үндемей қалмайтынына көз жеткізіңіз.

Көп сөйлемейтін мүшеге сұрақ қойыңыз («Бұл туралы не ойлайсыз, Серік?»).

(11) Мүше жеке бір нәрсемен бөліссін деп қысым жасамаңыз.

Оның орнына ол еркін сөйлей алатындай атмосфера жасауға тырысыңыз. Мүшенің көзіне тіке қарау және оның айтқанын мақтау арқылы оның сенімділігін арттырыңыз.

(12) Сенімділіктерін арттыру үшін олар жауап бере алатын сұрақтар қоюға тырысыңыз.

Біреу қате жауап берсе, оның жауабының дұрыс еместігін айтпас бұрын, оны қалай да құптауға тырысыңыз.

(13) Пікірдің дұрыс не дұрыс еместігін айтпас бұрын, оны қалай да құптауға тырысыңыз.

(14) Егер біреу тым көп сөйлеуге және барлық сұрақтарға жауап беруге бейім болса, оны шектеудің жолын табыңыз.

Оның бір жолы сұрақтарды нақты мүшелерге бағыттау. Немесе «Қалғандарың не ойлайсыңдар?» деп сұрай аласыз. Пікірталас кезінде сіз: «Бұл туралы әлі айтпаған адамның ойын тыңдайық» деп айтуға болады.

Егер мүше әлі де тым көп сөйлесе, басшы онымен жиналыстан тыс сөйлесе алады. Ол былай деп айта алады: «Серік , сіз тез ойлайсыз және талқылауға тез жауап бере аласыз, бірақ мен басқалар талқылауға қатыспай қалады ма деп алаңдаймын. Маған барлығын талқылауға қатыстыруға көмектесе аласыз ба?»

(15) Топты елемей, екі немесе үш мүшенің басқа талқылауды бастап кетуіне жол бермеңіз.

Егер біреу ұзақ уақыт бойы бір нәрсе туралы дауласқысы келсе, оған талқылауды кейінірек, жиналыстан тыс уақытта аяқтау керек екенін айтыңыз.

(16) Ешкімге басқалардың сөзін бөлуге жол бермеңіз.

Қолыңызды көтеріп, бөлген адамды тоқтатып, сөйлеп жатқан адамның сөзін аяқтауына мүмкіндік беріңіз. Әйтпесе, пікірталастарда әрқашан топтың әдепсіз мүшелері үстемдік етеді, ал басқалары сөздерін аяқтай алмағандарына ренжіп қалады.

(17) Шағымдарды тыңдау.

Кез келген шағым түзетуге болатын мәселені көрсетуі мүмкін. Көңіл толмау белгілерін елемеңіз. Егер біреудің топтық кездесуге көңілі толмаса, ол не мақсатты түсінген жоқ не оның үлкен шағымы бар.

(18) Егер мүше қас болса, кедергі келтірсе, дауласса не оған қызық емес болса, ол топтың мақсаттарын қабылдамауы мүмкін.

Топ ол күткендей болмауы мүмкін. Топтың мақсатын көруге көмектесу үшін онымен жеке сөйлесіңіз.

(19) Көшбасшы барлық нәрсенің жауабын білуі міндетті емес.

Оның міндеті – бәріне жауап беру емес, топтың ауыр жүктерін дұғада әкелу.

(20) Кестедегі өзгерістерге икемді және шыдамды болыңыз.

Біздің өміріміздегі оқиғалар Құдайдың бізді дамытуының бір бөлігі екенін есте сақтаңыз. Мәселе - бұл мүмкіндік.

(21) Егер топ мүшесі өз қажеттіліктерімен бөлісу үшін кездесу уақытының көп бөлігін алса, оған басқа уақытта кеңес беруге ұсыныңыз.

Әйтпесе, басқа мүшелер жиналысты олардан ұрлап жатқандай сезінеді. Егер мүшелер мақсатты өзгерту керек деп шешпесе, топтың мақсатын өзгертуге рұқсат бермеңіз.

(22) Пікірталастың жаман нәрсеге айналып кетуіне жол бермеңіз.

Топтың жергілікті қауымды және басқа жетекшілерді сынайтын форумға айналуына жол бермеңіз.

(23) Топтың тиімділігі ол арқылы жұмыс істейтін Құдайдың күшіне байла­нысты екенін есте сақтаңыз.

Топ тек Құдай қолданатын рухани құрылым.