Lesson 4: Элчилер иштери жана алгачкы жыйын

Сабактын аягында студент төмөнкүлөрдү билүүгө милдеттүү:

1. Алгачкы жыйындардагы окуялардын тарыхый жана географиялык кырдаалын түшүнүүсү керек.

2. Элчилер иштеринин авторун жана жазылган убактысын билүү.

3. Элчилер иштеринин максатын жана маанилүү темаларын билүү.

4. Жакшы Кабардын Иерусалимден Рим дүйнөсүнө чейин таратылганын карап чыгуусу керек.

5. Элчилер иштеринде көрсөтмө берүүчү жана баяндоочу окутуунун ортосундагы айырмачылыкты түшүнүүсү керек.

6. Пабылдын кызматына көз карашын калыптандыруусу керек.

7. Элчилер иштери китебин бүгүнкү күндүн муктаждыктарына колдонуусу керек.

Элчилер ишери китебин окуп чыкыла.

Жакан 1:7-8ди жаттагыла

Байыркы Келишимде Жашыя китеби Ысрайылдын чөлдөгү жашоосу, Канаанга жана Мусанын жетекчилиги Жашыяга өтүүсүн көрсөтөт: бул Кудайдын эли – Ысрайыл үчүн маанилүү бурулуш учур болгон.

Жаңы Келишимде Элчилер иштери китеби Ыйсанын жердеги кызматынын Ыйык Рухтун жыйындагы кызматына өтүүсүн көрсөтөт. Ал көңүлдү Ыйсанын кызаматынан элчилердин эмгегине бурат. Элчилер иштери китеби Кудайдын элинин тарыхында маанилүү баскычты – жыйынды көрсөтөт.

Жашыя китеби кийинки баскычка өтүүнүн жарым-жартылай ийгилигин көрсөтөт. Китептин аягында Ысрайыл элинин Кудайга ишенимдүү болуу убадасын көрө алабыз[1], бирок канаандыктар ошол убакта толук жеңиле элек болчу; кийинки тукумунда Ысрайыл Канаан кудайларына табынат[2].

Элчилер иштери китеби кийинки баскычка өтүүдө көбүрөөк ийгиликти көрсөтөт. Улуу тапшырма китепти ачкан, кийин анын аягында аткарылган[3]: Элчилер иштери китебинин башында Иерусалимде чогулган, жүйүт жыйынын, аягында болсо – Антиохиядагы эл аралык жамааттарды көрөбүз; Элчилер иштериндеги окуялар Иерусалимде башталып, Римде бүтөт. Элчилер иштери китебинин башында көңүлдүн борборунда Петирди – Ыйсанын эң жакын адамдарынын бирин, аягында болсо – Пабылды – мурунку жыйынды кугунтуктоочуну көрөбүз.

[1] Жашыя 24.31

[2]Башкаруучулар 2:7-11

[3] Элчилер иштери 1:7-8; 28:30-31

Биринчи сабакта биз Жаңы Келишим жөнүндө түшүнүк бердик. Элчилер китебин окуу алдында сабактын материялын кайталоо силердин ушуга чейин алган билимиңерди эске салат. Рим империясындагы алгачкы жыйындын таралганын түшүнүү үчүн кээ бир кошумча фактылар маанилүү.

География. Элчилер иштер китебинде көңүл Палестинадан ары кеңейип Рим империясына бурулат. Убактыңарды бөлүп Ыйык Китебиңерден же библиялык атластан картаны карап көргүлө[1]. Төмөнкү жерлер Элчилер иштери үчүн маанилүү экенин эске алгыла:

• Сириядагы Антиохия: Иудеядан сырткары машайакчылык жакшы кабардын борбору.
• Македониядагы Филипи: Европа жеринде биринчи уюштурулган жыйын.
• Асиядагы Эфес: аймактын борбору. Пабылдын стратегиясы Рим империясынын алдыңкы шаарларында жыйындарды негиздөө болгон, ошондо аймактын борборундагы жыйын аркылуу жакшы кабар аймактын бүт территориясына тарамак.
• Ахайа аймагындагы Корунт: Корунт Жер Ортолук деңиздин мойногунда жайгашкандыктан жакшы кабар таралуусу үчүн маанилүү шаар болуп калган.
• Рим: Пабылдын максаты борбор шаардан баштап, империяга жакшы кабар таратуу болчу.

Тарых. Элчилер иштеринде жана Каттарда Римдин эки императору маанилүү ролду ойнойт.

• Б.з. 54-68-жж. Нерон император болгон. Ал башкарган маалда машайакчыларды Римдин чоң бөлүгүн кыйраткан өрт коюшту деп күнөөлөшкөн. Бул жалган жалаа машайакчыларды кеңири жайылган куугунтуктоого алып келген. Пабыл менен Петир Нерон өлтүрткөндөрдүн арасында болушкан.
• Домициан б.з. 81-96-жж. император болгон. Ал «Теңир жана Кудай» деген наамды алып жургөн жана ага ишенимдүү болуудан баш тарткан машайакчыларды куугунтуктаган. Аян китеби ушул убакта жазылган болушу мүмкүн.

[1] Ыйык Китептеги карталар төмөнкү сайтта жеткиликтүү http://www.openbible.info/geo/.

Автору жана жазылган убактысы

Элчилер иштеринде Лука Жакшы Кабарында баштаган өзүнүн баянын улантат: «Теопил…мен сага биринчи китепте жазгам» [1].

Элчилер иштери китебинин аягында Пабыл Римде үй камагында болгон[2]. Ушуга таянып анын жазылган убактысы Пабыл азап чегип өлгөнгө чейин 50-жылдардын аягы 60-жылдардын башына туш келет.

Максаты

Лука жазган Жакшы Кабар Ыйса өзүнүн шакирттерин жыйын жетекчилери болууга даярдаганын көрсөтөт. Элчилер иштери китебинде шакирттер бүт дүйнө жүзүнө: Иерусалимден Самарияга жана дүйнөнүн акырына чейин Жакшы Кабар таратканы жөнүндө жазылат.

Маанилүү темалар

Тарыхый маалымат

Лука жазган Жакшы Кабардай эле Элчилер иштери китеби тарыхый маалыматтарга өзгөчө көңүл бурат: анда отуздан ашуун өлкө, элүүдөн ашык шаар жана жүздөй адам жөнүндө айтылат[3].

Жакшы Кабар таратуу жана миссионерлик кызмат

Элчилер иштери китебинин башында Ыйса өзүнүн шакирттерине – Иерусалимге, Жүйүт, Самария жана «дүйнөнүн акырына чейин» Жакшы Кабар тараткыла деген Улуу тапшырма берет; китептин аягында, Жакшы Кабар Рим империясында тарап жатканын көрө алабыз.

Ыйык Рухтун иштери

Лука жазган Жакшы Кабарда Ыйсанын жердеги кызматында Ыйык Рухка өзгөчө көңүл бурулат; Элчилер иштеринде Лука алгачкы жыйындагы Ыйык Рухтун ролун көрсөтөт. Ал Элчилер иштери китебинин башкы каарманы: дал ошол Ыйык Рух шакирттерге кызмат кылуу үчүн күч берген.

Жакшы Кабардын кабары

Лука жазган Жакшы Кабар Теопилге жаңы ишенүүчү катары үйрөткөн нерселерди тастыктоо үчүн жазылган; Элчилер иштери китеби Жакшы Кабарларды үйрөтүүгө кызыкдар. Болжол менен китептин төрттөн бир бөлүгү насааттардан турат.

• Элүүнчү күндөгү Петирдин насааты (Элчилер иштери 2)
• Синедрион алдында Степандын коргонуусу (Элчилер иштери 7)
• Корнелийдин үйүндөгү Петирдин насааты (Элчилер иштери 10)
• Пабылдын Афин шаарындагы насааты (Элчилер иштери 17)

Бул насааттар элчилер айткан насааттардын эң негизги кабарын камтыйт:

• Ыйса Машайактын эгедерлиги.
• Жакшы Кабардын тарыхый чындыгы
• Ишеним аркылуу ырайымдын негизинде куткарылуу[4].

[1] Элчилер иштери1:1

[2] Элчилер иштери 28:30

[3] Walter A. Elwell and Robert W. Yarbrough. Encountering the New Testament. Mich: Baker Academic, 2005, 211.

[4] Теологдор бул кабарды «керигма» - айтылып жаткан Жакшы Кабар дешет.

Элчилер иштери китеби шакирттердин алапайын таппай калганынан башталат. Алар Ыйса Иерусалимге салтанаттуу түрдө киргенден кийин, Машайак жердеги Өзүнүн падышачылыгын орнотот деп күтүшкөн. Анын ордуна Ыйсаны кармап, соттоп жана айкаш жыгачка керишти. Ал тирилгенде, алар мына орной калчудай сезилген Машайактын падышачылыгына кубанышты.

Элчилер иштери китебинин башында Ыйса шакирттерге Иерусалимде калып, «Атасы убада кылганды күтүүнү» буйруган. Алар: «Теңир, Сен Ысрайыл элинин падышачылыгын ушул убакытта калыбына келтиресиңби»? – деп сурашты. Анын жообун болсо түшүнүшкөн жок.

«Ыйса болсо аларга мындай деп жооп берди: Атаңардын Өз бийлиги менен белгилеген убакыттарын, мөөнөттөрүн билүүнүн силерге кереги жок. Бирок үстүңөргө Ыйык Рух түшкөндөн киийн, күч аласыңар да, Иерусалимде, Самарияда , атүлүл, бүт дүйнө жүзүндө Менин күбөлөрүм болосуңар» [1].

Бул Улуу тапшырма Элчилер иштери китебинин структурасын бир көз караш менен кароого шарт түзөт: Иерусалимде (1-7), Иудеяда жана Самарияда (8-12) жана дүйнөнүн акырына чейин (13-28) Жакшы Кабардын тарашы.

Жакшы Кабар Иерусалимде (Элчилер иштери 1-7)

Элчилер иштери 1-7деги негизги окуялар Иерусалимден орун алган. Баян Элүүнчү күн окуясын, алгачкы жыйындын жашоосун жана Степандын азап чегип өлгөнүн камтыйт.

Элүүнчү күн: Жыйындын жаралуусу

Машайак асманга көтөрүлүп кеткенден кийин шакирттер Иерусалимге келип, «чогуу бир тилек менен сыйынып жүрүштү» [2]. Алар Элүүнчү күнү Пасах майрамынан кийин жети жумадан кийин майрамдалган Алачык майрамында ошол жакта болушкан[3]. Алачык майрамы Ысрайыл элине мыйзамдын берилгенин майрамдоого арналган. Бүгүнкү күндө Элүүнчү күн майрамында жыйын өзүнө берилген Ыйык Рухтун белегин алууну белгилейт. Элүүнчү күнү Петир насаат айтып жатып өзүнүн угуучуларына Кудай өзүнүн Рухун ар бир адамга төгө турган күнү жөнүндөгү Жоелдин пайгамбарчылыгын эске салган. Бул убада Элүүнчү күнү аткарылган[4].

Алгачкы жыйындын жашоосу

► Алгачкы жыйын биз үчүн бүгүнкү күндөгү жыйынга эмнеси менен үлгү боло алат?  Биздин табынуубуз Элүүнчү күндөгү табынууга окшош болушу керекби? Биздин табынуубуз эмнеси менен айырмаланат?

Алкачкы жыйын жашоосунун сүрөтү Элчилер иштери китебинин чечмеленүүсүнө тиешелүү маанилүү суроону көтөрөт. Элчилер иштери китеби – тарыхый китеп, ал Римдиктерге каты сыяктуу богословиялык кат. Тарыхый китепте баяндоо («алар эмне кылышканы») жана көрсөтмө («биз эмне кылышыбыз керек экени») жазылат.  Алгачкы жыйын менен таанышып жатып, окурман өзүнө: «Элчилер иштери китеби бүгүнкү күндө жыйындар ээ болушу керек болгон мүнөздөмөлөр жөнүндө эмне дейт? Же Элчилер иштери китеби жөн гана жыйындын тарыхын сүрөттөп жазабы?» деген суроону бериш керек. Бул суроолорго жоопту табуунун бир жолу – «Бул Ыйык Китептин калган окутуусуна кандай дал келет?» Бул Ыйык Китептин башка жерлеринде барбы?» деген суроолорду берүү.

Элчилер иштери китебиндеги баяндоо менен көрсөтмөнүн ортосундагы айырмачылыкты эки мисал көрсөтөт.

• Элчилер иштери 2:42ге ылайык, биринчи кылымдын машайакчылары өздөрүн Элчилердин окутуусуна, ошондой эле башка машайакчылар менен баарлашууга жана сыйынууга арнашкан. Ыйык Китепти изилдөө, чогуу табынуу жана сыйынууну Пабыл бардык каттарында осуяттаган, ошол себептен биз бүгүнкү күндө да ушундай кылуу керек деген тыянак чыгара алабыз, бул жөн гана тарыхта болуп өткөн окуя эмес.
• Элчилер иштери 2:44кө ылайык, алгачкы жыйындагылар мүлктөрүн сатышкан жана «бардык нерселерин ортого коюшкан». Ыйык Китептин башка жеринде мындай иш-аракет жөнүндө айтылбайт, ошондуктан биз аны бүгүнкү күнгө карата көрсөтмө катары эмес, ошол мезгилдеги жашоону баяндоо катары кабыл ала алабыз[5].

► Бул сабакта алдыга жылуудан мурун, алгачкы жыйындын кээ бир кылган иштерин карап көрүүгө убакыт бөлгүлө. Ар бир жобо боюнча: «Мен да ушундай кылышым керекби же бул жөн гана алгачкы жыйындын баяныбы?» –деп ойлонуп көргүлө. Силердин жообуңар силерге жаккан нерсеге эмес, Ыйык Китепти толук карап чыгууга негизделиш керек.

• Элчилердин окутуусун изилдөө
• Башка ишенүүчүлөр менен баарлашуу                              
• Ийбадатканада күндө табынуу      
• Рухтун чыныгы ишин ырастоо үчүн жышаандар жана кереметтер   
• Мүлкүн сатуу
• Кудайды даңктоо
• Токтобогон жакшы кабар таратуу
• Тилдерде сүйлөө

Степан: Биринчи азап чегүүчү

Элүүнчү күндөн кийин жыйын аябай тез өсүүнү уланткан. Көптөгөн адамдар, анын ичинде «ыйык кызмат кылуучулар» да тобо кылышкан[6]. Жүйүт жетекчилери тирилүүнүн чындыгын жашырууга аракет кылганына карабастан, бул ыйык кызмат кылуучуулар фактыларды билишкен: ийбадатканадагы көшөгөнүн айрылуусу, бош мүрзө жана дин башчыларынын чындыкты жашыруу аракеттери. Алгачкы жыйындын убагында Ыйсанын кызматын улаган элчилердин кызматын колдоо катары – жышаандар менен кереметтер болуп турган.

Мындай жагдайда каршылык болору шексиз эле. Степанга каршы айтылган жалган жалаадан кийин, аны таш бараңга алып өлтүрүшкөн. Азап чегүүгө дуушар болгондо Степан Ыбрайымдан баштап Ыйсага чейин Кудайдын иштерине көз чаптырып күчтүү насаат айткан. Элчилер иштери китеби бизге Шабылды «Шабыл болсо Сепанды өлтүргөндөр тарапта эле» деген сөздөр менен тааныштырган[7]. Жыйындын улуу жетекчиси боло турган Пабыл алгач бизге ишенгендерди түрмөгө камап «жыйынды жок кылууга аракет кылган» Шабыл катары жолугат[8].

Иудеяда жана Самарияда (Элчилер иштери (8-12)

Элчилер иштери китеби 8-12де жакшы кабар Иерусалимден сыртына чыгып – Иудеяга жана Самарияга тараган. Куугунтуктоо алгачкы машайакчылар үчүн түрткү болгон: алар Иерусалимден Иудеяга жана Самарияга качууга мажбур болушкан.[21] Жолдо бара жатканда жакшы кабар тараган. Кудай куугунтукту Өзүнүн буйругу аткарылышү үчүн колдонгон. (Элчилер иштери 1:8 жана Элчилер иштери 8-12)

• Филип грек тилинде сүйлөгөн жүйүт, Самарияда жакшы кабар айткан жана анын насааты чоң жыйынтыктарды алып келген (8:4-25).
• Филип табынууга бара жаткан эфиопиялык адамга жакшы кабар айтат (8:26-40).
• Шабыл машайакчыларды кубалап аларды камака алып жүрүп, Дамаскка бара жатканда кайрылган (9:1-22).
• Петир Рим аскер башчысы Корнелийге жакшы кабар айтат (10:1-11:18).
• Барнаба Антиохеяда – Сириядагы Рим аймагынын борбору (11:22-30). Бул кызмат эки себептен маанилүү:
  (1) Барнаба Шабылды Антиохия жыйынына тааныштырат. Шабылдын кызматы ал жакта алардын  өсүүсү үчүн маанилүү рол ойногон.
  (2) Антиохия биринчи кылымдын ортосунда миссионерлерди жиберген негизги жыйын болуп калган. Пабылдын миссионердик саякатынын ар бири Антиохиядан башталат.

Жакшы кабар дүйнөнүн акырына чейин (Элчилер иштери 13-28)

Биринчи миссионердик саякат (Элчилер иштери 13-14)

Элчилер иштери китебинин акыркы бөлүгү Элчи Пабылдын кызматына көз салат. Пабыл ишенип калгандан кийин Аравияда, Дамаскта жана Сицилияда убакыт өткөргөн. Анан Барнаба аны Шабыл куугунтуктаган Иерусалимдеги машайакчылар түзгөн Антиохия жыйынында кызмат кылууга чакырган.

Б.з. 47-49-жж. Пабыл менен Барнаба, Барнабанын жээни Марк болуп чогуу Кипрге (Барнабанын мекенине) жана Кичи Асияга жөнөшкөн. Бул саякаттын көпчүлүк бөлүгү Галилеяда жана Рим аймагы Кичи Асияда жаңы жыйындардын ачылышына арналган. Ушул саякаттан баштап жана андан кийин Шабыл эми Пабыл катары белгилүү болгон. Шабыл – еврей аты, Пабыл – римдик аты. Пабылдын атынын өзгөрүшү анын бутпарастарга кызмат кылууга өзгөчө чакырылганын көрсөтөт.

Алар Памфилиянын Перге деген шаарына келгенде, Жакан Марк, аларды таштап үйүнө кайткан[9]. Дербеге алыс жол жүргөндөн кийин, Пабыл менен Барнаба басып өткөн жолдоруна кайтып келип, мурун өздөрү тургузган жыйындарды кыдырып, андан кийин сапарын Антиохеядагы үй жыйынына улантышкан.

Иерусалим кеңеши (Элчилер иштери 15:1-35)

► Иерусалимдеги кеңештин кайсы принциптери бүгүнкү күндө бизге багыт көрсөтүшү   керек?

Пабыл аркылуу бутпарастардын ишенимге кайрылуусу жыйында чоң суроолорду пайда кылган. Бутпарас машайакчылар Мусанын мыйзамдарынын бардык шарттарын аткарыш керек[10] деген жана Мусанын мыйзамдарынын машайакчы-бутпарастарга тиешеси жок деген жүйүт ишенгендердин арасында бөлүнүүлөр болгон.  

Б.з. 49-жылы жыйын жетекчилери бул келишпестикти чечүү үчүн Иерусалимде чогулушкан.  Бутпарастардын сүннөткө отургузулуусун талап кылгандар биринчи сүйлөшкөн. Петир өзүнүн Корнелийдин үйүндөгү тажырыйбасын айтып берип, Кудай «Алардын жүрөктөрүн өздөрүнүн ишеними аркылуу тазалап, алар менен биздин ортобуздагы айырмачылыкты жок кылды» деген[11]. Пабыл менен Барнаба бутпарастардын арасындагы Кудайдын ишинин далилин көргөзүшкөн.

Иерусалим жыйынын жетекчиси Жакып, кеңешти бутпарстар төрт нерседен качышы керек деген жыйынтык менен бүтүргөн.

• Буркандарга курмандыкка чалынган эт
• Каны агызылбаган малдын этти
• Каны менен эт
• Жыныстык башаламандык

Бул бутпарастар куткарылууга ээ болуу үчүн аткарган эрежелердин тизмези эмес, бул таптакыр ар башка жашоо тажырыйбаларына ээ болгон адамдардын машайакчылыкта биригүүсү. Тамакка коюлган талаптар жүйүттөр менен бутпарастар чогуу тамактана алгыдай коюлган, бул жыйындын биримдигинин маанилүү символу: ошондой эле бутпарастардан ишенип калгандардын мурунку жыныстык жашоосу башаламан болгондуктан, жыныстыкка тиешелүү жагына басым кылуу керек болгон.

Иерусалим кеңешинин максаты: жүйүт машайакчыларына аткарбай койсо деле боло турганды талап кылып «шакирттердин мойнуна көтөрө албаган түйшүктү жүктөөгө» [12] тыюу салган эркиндик принциби менен бутпарастардан жүйүт бир туугандарга катуу тийе турган жөрөлгөрлөрдү колдонбоону талап кылган баарлашуу принцибин шайкеш келтирүү болгон.

Экинчи Миссионердик саякат (Элчилер иштери 15:36-22)

Алгачкы жыйындагы бардык эле келишпестиктер богословиялык принциптерге тиешелүү болгон эмес. Пабыл менен Барнаба Жакан Марк боюнча жеке келишпестиктин айынан бөлүнүп кетишкен[13]. Бул келишпестик Кудай татаал өздүк кырдаалдар аркылуу да иштерин көрсөтөт: ушул аркылуу Сылас баалуу кызматчы болуп калган, Пабыл менен Барнабанын өз алдынча кызмат кылганда эмгегинин үзүрүн эки эсе көрүшкөн, кийинчерээк Пабыл Жакан Марк менен элдешкен[14].

Пабыл менен Сылас экинчи миссионердик кызматын баштап, Пабыл менен Барнаба биринчи саякатта негиздеген жыйындарды кайрадан кыдырып чыгышкан. Алар ошондой эле, Филипиде, Берояда, Афинде жана Корунтта кызмат кылышкан. Бул саякатында алар жакшы кабарды Европа жеринде Пабыл македониялык киши жардам сурап жаткан көрүнүштү көргөндөн кийин тарата башташкан[15]. Жаш Тиметей Пабылдын тобуна Листрадан кошулган, Лука болсо, Троастан кошулган[16]. Пабыл Корунтта жыйындарды негиздеп он сегиз айга жакын ошол жакта болгон. Алар Антиохияга үч жылдан ашуун саякаттан кийин келишкен (б.з. 50-53 жылдары).

Экинчи миссионердик саякатында Пабыл насаатарынын убагында каршылыкка дуушар болгон. Аларды Филипиде камакка алышкан, алар Тесалоникада токтогон үйгө топ эл кол салган, Тесалоникалык душмандары аларды Берояга чейин ээрчип барышкан, Корунтта болсо, Пабылды соттошкон[17].

Жыйындын өсүүсү кымбат баага турган. Шайтан аймактарды күрөшсүз бербейт, бирок Элчилер иштери китеби жыйындар бүткүл Кичи Асияда, Македонияда жана Ахаяда тургузулуп жатканда Ыйык Рухтун күчүн жана жакшы кабардын салтанат курганын көрсөтүп берет.

Үчүнчү Миссионердик саякат (Элчилер иштери 18:23 – 21:15)

Пабыл Галатиядагы жана Фригиядагы жыйындарга бараардан мурун, Антиохияда аз эле убакыт болгон. Саякаттын биринчи бөлүгү башында негизделген жыйындардын ишенүүчүлөрүн бекемдөөгө арналган[18]. Үчүнчү миссионердик кызмат б.з. 53 жылдан 57 жылдарга чейин уланган. Эң узак убакыт (үч жыл) алар Эфесте болушкан; Пабыл ал жакта Корунттуктарга жыйындын татаал көйгөлөрүнө кайрылып кат жазган.

Душмандардын каршылыгынын айынан Эфестен чыгып, Пабыл Македонияга жана Ахаяга кеткен. Иерусалимдеги муктаж болгон жүйүт машайакчыларды колдош үчүн, ал бул аймактагы көбүнчө бутпарас жыйындардан курмандык чогулткан. Бул жыйындын биримдиги, жүйүттөр менен бутпарастар Машайактын жыйынынын мүчөлөрү экенин көрсөткөн.

Кармоо жана камакка алуу (Элчилер иштери 21:15-28:31)

Үчүнчү миссионердик саякаттан кайтып келе жатканда, Пабыл Кейсареяга токтогон, ал жерден ага пайгамбарчы Агап ал Иерусалимде камакка алынарын эскерткен[19]. Элчилер иштери китебинин акыркы бөлүгүндө Пабылдын камакка алынуусу, Кейсареяда камакта болуусу жана ишин Римде кароону сурануусу (Римдин жараны болгондун негизинде), Римге кооптуу саякат (Мелит аралындагы кемелердин кыйроосун кошкондо) жана Римде үй камагында болуу менен эки жыл кызмат кылганы жөнүндө айтылат.

Элчилер иштери китебинин акыры Ыйсанын жакшы кабары Иерусалимден Жүйүт Самария жана «дүйнөнүн акырына чейин» тарашы керек деген Улуу тапшырмасы аткарылып жатканын көрсөтөт. Үй камгында болуп туруп, Пабыл эркин кызмат кыла алган: «Кудайдын Падышачылыгы жөнүндө, Теңир Ыйса Машайак жөнүндө кайраттуулук менен айтып, тоскоолдуксуз окутуп жатты» [20]. Жүйүт жетекчилеринин (Элчилер иштеринин биринчи бөлүмүндө) жана римдиктердин (экинчи бөлүгүндө) каршылыгына карабастан Ыйык Рух жыйынга Машайактын Улуу тапшырмасын аткарууга күч берген.

[1] Элчилер иштери 1:4-8

[2] Элчилер иштери 1:14

[3] Мыйзам кайталоо 16:16

[4] Жоел 2:28; Элчилер иштери 2:16

[5] Көбүнчө окумуштуулар бул иш чаралар төмөнкүлөр менен байланыштуу болгон дешет: а) ишеними үчүн жумушунан жана ишинен айрылып калган ишенүүчүлөр ; б) Алгачкы жыйындын Ыйсанын тез арада кайтып келүүсүнө ишенүүсү.

[6] Элчилер иштери 6:7

[7] Элчилер иштери 8:1

[8] Элчилер иштери 8:3

[9] Элчилер иштери 13:13

[10] Бул машаякчылар «фарисейлерден» болгон (Элчилердин иштери 15:5). Бул суроо жалпы эле «жүйүттөрдүн бутпарастарга каршы талабы» болгон эмес. Мисалы, Жакып бул көйгөйдү чечүүгө умтулган.

[11] Элчилердин иштери 15:9

[12] Элчилер иштери 15:10

[13] Элчилер иштери 15:36-41

[14] 2 Тиметей. 4:11

[15] Элчилер иштери 16:6-10

[16] Элчилер иштеринде 16:10 Лука «биз» дегендин ордуна «алар» деген ат атоочту колдоно баштайт.

[17] Элчилер ишери 16:23-39; 17:5-7; 17:13; жана 18:12-17

[18] Элчилер иштери 18:23

[19] Элчилер иштери 21:10-11

[20] Элчилер иштери 28:31

[21]«Теңиринин атын жана табиятын биринчилерден болуп тааныгандар бактылуу. Алар өзгөчө түрдө бардыгын курмандыкка беришти жана Рухта жана чындыкта Кудайга ырахаттана алышты. Алар чындап эле, Кудай-Теңирдин күчү менен майлангандар, Анын балдары, Анын Руху менен жетеленгендер деп аталганына туура келген. Ошондой эле Кудайдан төрөлгөн алар, күнөө кылбай калышкан.»
- Чарльз Уэсли «Элчилер иштери китеби 11:26 боюнча гимн»

Лука жазган Жакшы Кабар Ыйсанын жердеги кызматында Ыйык Рухтун маанилүүлүгүн көргөзгөн, Элчилер иштери китеби болсо – Ыйык Рухтун жыйындагы кызматынын маанилүүлүгүн көргөзөт. Алгачкы жыйындагы тажырыйбалардын кээ бирлерин Ыйык Рух жок эле туурай берсе болот. Биз Ыйык Китепти өз күчүбүз менен изилдеп, жыйындын кызматын кандайдыр бир деңгээлде өткөрүп, жада калса кээ бир жышаандарды жана кереметтерди туурасак болот, бирок Ыйык Рух болбосо биздин арабызда эч качан Элчилер иштеринде болгондой окуялар болбойт.

Элчилер иштеринде жыйындардын аралаш маданиятта өсүүсү бүгүнкү күндө жыйындарга үлгү боло алат. Элүүнчү күн жаңы ишенгендерди Европадан (Рим), Асиядан (Парф жана Мидия) жана Африкадан (Египет менен Ливия) жаш жыйынга алып келген. Элчилер иштер китеби ушундай бири-биринен кескин айырмаланган маданияттардын башчылары «биргеликте» эмгектенгенин көрсөтөт. Келишпестиктер башталганда, жыйын Ыйык Рухтун жетеги менен көйгөйдү чечүүнү үйрөнгөн. Жакшы Кабардын максаты бүгүн да ошол бойдон – Ыйса Машайактын жакшы кабарын маданияттын чек араларынан ашып өтүп таратуу. Элчилер иштери бизге чыныгы ишенгендерди Ыйсанын денесине кошуп киргизген жыйындын үлгүсүн көрсөтөт.

Иерусалимде кеңешмеде кабыл алынган эркиндик менен баарлашуу принциптери, бүгүн бизге жыйында абийирге тиешелүү суроолорду чечүүдө үлгү болуп берет. Пабыл Римдиктерге 14 жана 1 Корунттуктарга 8де кайталагандай, машайакчылар эки катаны кылгандан качышы керек.

• Эркиндик принциби жеке ынанымдарыбызды башка ишенгендерге таңуулабоону талап кылат.
• Баарлашуу принципи алсыз бир тууганыбыздын алдында эркиндигибизди колдонуу мүмкүнчүлүгүнөн качууну талап кылат. Ушундай өз ара момундук Машайактагы бир туугандардын ортосундагы тоскоолдуктарды алып салууга чоң жардам берет.

Куугунтукка туш болгон жыйындар үчүн, алгачкы жыйындын каршылыкка карабай өсүүсү - ишенимдүү болууга шыктандыруу. Кудай жыйындагы Өзүнүн миссиясын ишке ашыруу үчүн жыйындарга эптеп аман калууга жардам берүүнүн ордуна, шакирттерди Иерусалимден түртүп чыгаруу үчүн куугунтукту колдонгон. Биз Кудайга өзүбүн аркылуу иштегенге жол бергенде, Ал дүйнөдөгү каршылыкка карабастан Өзүнүн жыйынын курат.

Элчилер иштеринде биз Иерусалимде коркунучка батып, олку-солку болгон шаркирттердин тобу,  Римде жана андан ары жакшы кабар тараткан, жакшы кабарчылардын кайраттуу тобуна айланганын көрө алабыз. Элчилер иштери китеби бизге жыйында жана ал аркылуу иштеген Ыйык Рухтун күчүн көрсөтөт.

Ыйык Рухтун өзгөртүүчү күчүнө бирден бир улуу далил – бул 12 элчинин жашоосу. Ыйсаны кармаган убакта качып кеткен адамдардан, алар кайра тирилген Ыйса үчүн өлүүгө даяр болгон адамдарга айланышты. Элчилердин өлүмү жөнүндө маалыматтардын кыскача жыйынтыгы Элүүнчү күнү болгон өзгөрүү жөнүндө күбөлөндүрөт. Шакирттер өзүнүн күбөлөндүрүүсүн кан менен бекитишкен.

• Жакып, Зебедейдин Уулу, Элүүнчү күндөн 12 жыл өткөндөн кийин эле Ирод Агрипа тарабынан өлүмгө дуушар болгон
• Шымон Петир айкаш жыгачка керилген. Ал өзүн Теңирине окшош өлүм менен өлүүгө татыксыз сезгендиктен, айкаш жыгачка башы менен ылдый каратып керүүнү суранган.
• Андрей Петирдин бир тууганы, Корунттун жанындагы Ахаяда айкаш жыгачка керилген.
• Томас, «ишенбеген Томастан» терең берилген адамга айлангандыктан, миссионердик кызмат менен Индияга барып, ал жактан азап чегүүчү болуп, кыязы найзадан өлгөн.
• Филип Фригияда айкаш жыгачка керилген. кадалган.
• Матай Эфиопиядагы Даварияда башы алынган.
• Натанаел (Бартоломей) алгач териси сыйрылып, анан айкаш жыгачка керилген.
• Жакып Алпейдин уулу айкаш жыгычка керилген.
• Шымон Зилот Египетте жана Персияда насаат айткандан кийин Сирияда айкаш жыгачка керилген.
• Тадай, Месопотамияда бутпарас дин кызматчыларга насаат айтып жаткан учурда таш баранга алынып өлгөн.
• Матий, Иуда Искариоттун ордун алмаштыруу үчүн тандалып алынган. Ал Эфиопияда жакшы кабар тараткан жана айкаш жыгачка керилип турган жеринен таш бараңга алынган.
• Жакан – өз өлүмү менен өлгөн жалгыз элчи, бирок ал көптөгөн жылдар бою Патмос аралында сүргүндө болгон.

Жыйынтыгында: «Кудай бүгүн жыйын аркылуу эмне кылгысы келет?» деген суроону карап чыгууңарды суранабыз. Элүүнчү күнү 120 шакирт болгон, ошол эле учурда Рим империясында болжол менен 45,000,000 адам жашаган. Адамдык көз караш менен караганда жакшы кабар таратуу ишин аткаруу мүмкүн эместей сезилген. Таң калыштуусу, биринчи кылымдын аягында жакшы кабар 120 Ыйык Рухка толгон ишенүүчүдөн, Римдин ар бир бурчуна таралган. Кудай бүгүн жыйын аркылуу эмне кылгысы келет?

Төмөнкү берилген тапшырмаларды аткарып, сабактан эмнени түшүнгөнүңөрдү көрсөткүлө.

1. Тапшырмалардын бирин тандап алгыла:

• Бул сабактын бетинде силерге алгачкы жыйында колдонулган жөрөлгөлөрдүн тизмеси сунушталган, силер алардын кайсынысы баяндоо, кайсынысы бүгүнкү күнгө тиешелүү көрсөтмө экенин тандашыңар керек болчу. Силер көрсөтмө деп эсептеген ар бир иш аракет үчүн, Ыйык Китептен аларды иш жүзүндө колдонуу керектигин так ырастаган, жок дегенде бир аят келтиргиле.
• Элчилер иштери 2-бөлүмдөгү Петирдин же Элчилер иштери 17-бөлүмдөгү Пабылдын насаатын колдонуп, элчилердин окуутусунун негизги темаларын жыйынтыктап эссе жазгыла.

2. Сабактын материалынын негизинде тест жазгыла. Тестте Ыйык Жазуудан жаттоо үчүн берилген аяттар бар.

1. Эмне үчүн Эфес Пабылдын жакшы кабар таратуу стратегиясында маанилүү болгон?

2. Эмне үчүн Рим Пабылдын жакшы кабар таратуу стратегиясында маанилүү болгон?

3. Кайсы Рим императору алгачкы жыйынды куугунтуктоо менен байланышкан?

4. Эмне үчүн Элчилер иштери китебинин жазылган убактысы болжол менен 50 жылдардын аягы, 60 жылдардын башына туура келет?

5. Элчилер тараткан негизги кабардын – керигманын үч аспектисин санап бергиле.

6. Машаякчылыктагы эң биринчи азап чегүүчү ким?

7. Алгачкы жыйынды куугунтуктоо жакшы кабар үчүн кандай рол ойногон?

8. Эл аралык маданиятка ээ болгон, биринчи кылымда миссионердик кызматка жиберген негизги жыйын кайсы?

9. Иерусалим жаңы ишенип калган бутпарастарга койгон 4 талапты санап бергиле.

10. Пабыл менен Барнабанын ортосундагы келишпестик кандай жакшы жыйынтыктарга алып келген?

11. Элчилердин иштери 1:7-8ди эстеп жазгыла.