Lesson 2: Синоптикалык Жакшы Кабарлар: Ыйсанын жашоосу

Сабактын аягында студент төмөнкүлөрдү билүүгө милдетүү:

1. Төрт Жакшы Кабар жазылганынын себебин түшүнүшү керек.

2. Синоптикалык Жакшы Кабардын ар биринин авторун, божомолдуу убактысын жана тарыхый кырдаалын билүү.

3. Синоптикалык Жакшы кабардын ар биринин маанилүү темаларын айырмалай билүү.

4. Синоптикалык Жакшы Кабарлардын кабарын бүгүнкү күндүн муктаждыктары менен байланыштырганды билүү.

Матай, Марк жана Лукага жазылган Жакшы Кабарларды окуп чыккыла.

Матай 5:48; Марк 10:45 Лука 19:10ду жаттагыла.

► Эмне үчүн бизде Ыйсанын жашоосу жөнүндө бир эмес, бир нече маалымат булагы бар?

Ыйса асманга көтөрүлгөндөн кийин, элчилер Ал дароо эле кайтып келет деп ойлошкон. Алар Ыйса дароо кайтып келбээрин, ал эми өздөрү карый турганын түшүнүшкөндө, жаңы ишенгендерди үйрөтүү үчүн жана Ыйсанын өмүр баянын бурмалоодон сактоо үчүн жазуу түрүндө маалымат булагын даярдашкан. Машайакчылык бүтүндөй Рим империясына тарай баштаганда жыйын жетекчилерине жана окутуучуларга Машайактын жашоосу жана кызматы жөнүндө ишенимдүү маалымат булагы керек болгон: бул Жакшы Кабарларды жазып калтыруунун маанилүү себептери болгон.

Биринчи үч Жакшы Кабар Синоптикалык деп аталган, анкени алар бир эле окуяга ар кандай көз караштарды көрсөтүшөт[1]. Ал эми Жакан жазган Жакшы Кабар башка Жакшы Кабарларда жок өзгөчө материалды камтыйт, Матай Лука жана Марк китептери жалпы материалдарды камтыйт.

Көбүнчө Жакшы Кабарчылар деген аткан конгон Жакшы Кабарлардын авторлору, айтылганды жат жазуу сыяктуу жазып койгон катчылар гана болгон эмес, Кудайдын сөзүн катасыз жеткирүү үчүн Ыйык Рух кереметтүү түрдө алардын ар бири менен иштешкен.

Бир мисал жазуулардын ортосундагы айырмачылыкты көрсөтүп берет. Матай Ыйсанын кудайлыгы жөнүндө Петрдин күбөлөндүрүүсүн, Машайак Петирди баталаганын жана аны ашкерелегенин тактап айтып берет[2]. Марк жана Лука бул окуя жөнүндө кыскача айтып беришет[3]. Марк Ыйса Петирге батасын бергенин өткөрүп жиберет, ошол эле убакта Лука бул окуяда бата жөнүндө жана ашкерелөө жөнүндө айтпайт. Окуялардын ортосунда карама-каршылыктар жок: бул үч башка көз караш менен сунушталган бир эле окуя.

Бир да Жакшы Кабар Ыйсанын жашоосу жөнүндө толук айтып бербейт. Мындан сырткары эгерде алардын баарын жазып чыга турган болсо, жазылган китептер бул дүйнөгө батмак эмес деп Жакан айткан. Жакшы Кабарлар жөн гана так биографияны айтып бербейт: Ыйсанын кызматынын ар түрдүү аспектилерин баса белгилөө үчүн Ыйык Рух ар бир авторду шыктандырган. Жакшы Кабарлар биргеликте бизге Машайактын жашоосунун көп кырдуу сүрөтүн берет.  Ар бир Жакшы Кабардын тарыхый кырдаалын изилдөө менен биз алардын ар бириндеги материалдардын кандай тандалганын жакшыраак түшүнө алабыз, анткени жазуучу ар түрлүү угуучуларга ар башка максат менен кайрылат.

[1] «Синоптикалык Жакшы Кабарлар» деген термин «чогуу көргөндөрдүн» Жакшы Кабарлары дегенди билдирет.

[2] Матай 16:13-23

[3] Марк 8:27-33 жана Лука 9:18-22

Матайдын Жакшы Кабарына киришүү

Жыйын аталары биринчи Жакшы Кабардын автору элчи Матай экенине бир добуштан макул болушкан. Ал б.з. 50 – 70-жылдары жазылган деп эсептелет. Матай жазган Жакшы Кабарда маанилүү тема – пайгамбарчылыктардын аткарылышы. Матай Ыйсанын ийбадаткананын талкаланышы жөнүндө айткан пайгамбарчылыктын аткарылышын жазбаганына караганда, Матай жазган Жакшы Кабар б.з.70-жылга чейин жазылган болушу мүмкүн[1].

Бир нече өбөлгөгө негизделип Матай жазган Жакшы Кабар негизинен Жүйүт аудиториясына даректелгенин божомолдосо болот.

• Матай өзүнүн окурмандарына жүйүттөрдүн салттары жөнүндө түшүндүрүп бербейт.
• Матай башка Жакшы Кабарчыларга караганда, Байыркы Келишимден көп үзүндүлөрдү келтирет.
• Матай Ыйсанын Байыркы Келишимдеги пайгамбарчылыктарды аткарганына өзгөчө көңүл бурат.
• Марк менен Лука «Кудайдын Падышачылыгы» деген сөздөрдү колдонгон жерлерде, Матай «Асман Падышачылыгы» деген мааниси боюнча окшош сөздөрдү колдонот. Бул жүйүттөрдүн Кудайдын ысымын атагысы келбегендигин чагылдырат.

Матайдын Жакшы Кабарынын мазмуну

► Матай Ыйсаны Падыша катары көргөзүш үчүн эмнелерге кайрылат?

Ыйса – Падыша

Матайдын Жакшы Кабарын көбүнчө Падышанын Жакшы Кабары деп аташат. Ыйык Китептин бул китебинде Ыйса жүйүттөрдүн Падышасы катары, жыйынтыгында болсо бардык элдердин Падышасы катары сүрөттөлөт. Даанышмандар Жаңы Падышанын төрөлүүсүн кабыл алуу үчүн чыгыш тараптан келишкен. Матай жазган Жакшы Кабарда Ыйса Падыша катары көрсөтүлгөн.

Матайда «Дөөтүн Уулу» деген сөздөр, башка Жакшы Кабарларга караганда баарынан көп колдонулат. Бул падышалык наам: автор Ыйса Дөөттүн тукумунан экенин далилдейт. Бул наам Ыйса Иерусалимге эшек менен кирип бара жатканда колдонулат – бул Захария 9:9да жазылган Падышанын кирүүсү жөнүндө пайгамбарлыктын аткарылышы[2].

Ыйса Өзүнүн тоодогу насаатында – ибараттардын бир нечесин айтып берип Падышачылыктын мыйзамдарын үйрөтөт. Анын айкаш жыгачынын үстүндө «Бул – жүйүттөрдүн Падышасы Ыйса» деп жазылган. Матай жазган Жакшы Кабар – Падышанын Жакшы Кабары.

Ыйсанын келүүсү Байыркы Келишимдин аткарылуусу

Матай Ыйсанын жашоосунда пайгамбарчылыктардын аткарылганына он бир жолу кайрылат. Жакшы Кабарда айтылган пайгамбарчылыктар, төмөнкүлөрдү камтыйт:

• Ыйсанын кыздан төрөлүүсү (1:22);
• Мисирге саякат (2:15);
• Ироддун наристелерди өлтүртүүсү (2:17);
• Ыйсанын айыктыруу кызматы (8:17);
• Иерусалимге салтанаттуу кирүүсү (21:4);
• Ага чыккынчылык кылуунун баасы отуз күмүш тыйынга бааланган (27:9).

Ыйсанын насааттары

Башка Жакшы Кабарларга караганда, Матай жазган Жакшы Кабарда Ыйсанын насааттары баарынан көп жазылган. Марк Ыйсанын кыймыл аракетине көбүрөөк көңүл бурган учурларда, Матай Анын сөздөрүнө көп көңүл бурган. Матайда Жакшы Кабардын түзүлүшүн толугу менен камсыз кылган беш негизги насаат жазылган. Алгачкы чечмелөөчүлөр байкагандай эле, Мусаныны беш китеби Израилдин негизи болгон сыяктуу эле, бул беш насаат жыйындын негизи болуп калган.  Матай жазган Жакшы Кабардагы беш негизги насаат.

• Тоодогу насаат (5-7).
• Шакирттерди чакыруу жана аларды даярдоо (10).
• Асман Падышачылыгы жөнүндө ибарат (13).
• Падышачылыктагы өз ара мамиле жөнүндө окутуу (18).
• Акыр заман жөнүндөгү насаат (Зайтун тоосунда: 24-25).

Матай жазган Жакшы Кабар бүгүн жыйындарда

Матайдын Жакшы Кабарындагы насааты бүгүнкү күндө жыйындар үчүн Ыйса Галилеяда жана Иудеяда биринчи жолу айтканда кандай күчкө ээ болсо, ошондой эле күчкө ээ.

Тоодогу насаат Асман Падышачылыгындагы жашоонун кадимки жыйынтыгын камсыз кылат. Фарисейлердин салттары менен «сүйүү мыйзамынын» карама-каршылыгын көрсөтүү аркылуу Ыйса биз Асман Падышачылыгынын жараны катары кантип жашашыбыз керектигин үйрөтөт. Насааттын темасы «Ошондуктан асмандагы Атаңар кандай жеткилең болсо, силер да ошондой жеткилең болгула» [3]. Бул буйрук биздин Атабыз– «Өз күнүн жаманга да, жакшыга да тийгизип, жамгырын адилетүүгө да, адилетсизге да жаадырган» сүйүүнүн Кудайы экенин көргөзгөн үзүндү менен коштолот[4]. Асман Падышачылыгында «жеткилең болуу» асмандагы Атабыздын жүрөгүнө – курмандыкка толгон сүйүү жүрөгүнө ээ болууну билдирет. Бирок, жеткилең сүйүүгө толгон жүрөккө адамдык аракеттер менен жетүүгө мүмкүн эмес, ушундай жүрөккө ээ болуу керек деген биздин Асмандагы Атабыз, Өзүнүн ырайымы аркылуу бул нерсени мүмкүн кылат.[8]

Ыйсанын Асман Падышачылыгындагы өз ара мамилелер жөнүндөгү окутуусу бүгүнкү күндө биздин жыйындарда болгон мамилебиздин үлгүсүн көрсөтөт[5]. Матай 18:15-20да күнөө имиш менен ушактар аркылуу эмес, жыйын аркылуу каралган Ыйык Китептеги жыйындын тартиби келтирилет. Тартипке салуунун максаты – адамды кечирүүгө жана калыбына келтирүүгө алып келүү: бул принцип Петирдин Ыйсага кечирим жөнүндө берген суроосуна жооп катары берилген[6].

Улуу тапшырма бизди бардык элдерден шакирт жасоого чакырат. Ыйсанын жеткилең болгула деген чакыруусун, биз өзүбүздүн күчүбүз менен аткара албагандай эле, бул буйрукту да бизге ушул тапшырманы бергендин күчү менен аткара алабыз. Бизди чакырган бизге: «Бул дүйнөнүн акырына чейин, бардык убакта Мен силер менен болом» деген убада берген[7].

[1] Бул пайгамбарлык (Матай 24:2) 70-жылы Рим аскер башчысы Тит Иерусалимди багындырып алганда аткарылган.  Иерусалимди жеңгендеги «Титтин салтанаттуу аркасы» деген эстелик дагы деле бар жана Римде жайгашкан. 

[2] Матай 21:4

[3] Матай 5:48

[4] Матай 5:45

[5] Матай 18

[6] Матай18:21-35

[7] Матай 28:18-20

[8]«Ошондуктан асмандагы Атаңар кандай жеткилең болсо, силер да ошондой жеткилең болгула...» Ал биздин ишенбестигибиз: «Бул мүмкүн эмес», - деп канчалык тез кыйкырып чыгаарын билген. Ошондуктан биздин таянычыбыз Колунан бардыгы келгендин күчү, чындыгы жана ишенимдүүлүгүндө.»
- Джон Уэсли, «Жаңы Келишим боюнча кыскача жазуулар»

Марк жазган Жакшы Кабарга киришүү

Жыйындын аталарынын жок дегенде сегизи, экинчи Жакшы Кабардын автору элчи Марк экенин аныктаган. Барнабанын жээни – Марк – Пабыл жана Барнаба менен биринчи миссионердик саякатта чогуу жолго чыккан[1]. Анын катачылыгы Пабыл менен Барнабанын ортосундагы келишпестикке алып келгени менен кийин Марк кайра Пабылдын ишенимине кирип, ага кызмат кылууга жардам берген[2].

Алгачкы жыйын Шымон Петирди Марк жазган Жакшы Кабардын элчилик булагы катары аныктаган. Жакан Марк Петир менен ушунчалык жакын болгондуктан, Петир аны «менин уулум» деп атаган[3]. Марк жазган Жакшы Кабарда Петирдин Ыйсанын кызматтары жөнүндөгү жеке эскерүүлөрү жазылган.[24]

Бул Жакшы Кабардагы окуялар Матай жана Лука жазган иретке дайыма эле дал келе бербегендиктен, алгычкы жыйын атасы – епископ Папий – элчи Жакандын Марк жөнүндө айткан сөздөрүн келтирген: «ал Петирдин сөздөрүн чечмелөөчү болуп, эстеп калган нерселердин бардыгын жазып калган, бирок Теңир сүйлөгөн же иш-аракет кылган иреттүүлүк боюнча эмес»[4]. Марктын жазуулары так, бирок ал окуяларды хронологиялык иреттүүлүгү боюнча жазууга аракет кылган эмес.

Марк жазган Жакшы Кабар, Римден жазылган жана негизинен бутпарастарга арналган. Марк көбүнчө Ыйса колдонгон арамей жазууларды түшүндүрөт[5]. Мындан сырткары Марк өзүнүн Рим окурмандарына жүйүт терминалогиясын түшүндүрөт, мисалы «эки лепта» (жүйүт тыйыны) «кодрантты түзөт» (Рим тыйыны) [6].

Марк жазган Жакшы Кабар эң кыска жана анда башкаларга салыштырмалуу майда-чүйдө маалыматтар өтө эле аз. Марк жазган Жакшы кабар – Шымон Петирдин таасирин чагылдырган кыймыл аракет Жакшы Кабары. Бул «Кудайдын Уулу Ыйса Машайактын» жашоосу жана кызматы жөнүндөгү түз жазуу[7].

Марк жазган Жакшы Кабардын мазмуну

► Марк Ыйсанын кызматчы катары ролун кандай жолдор менен баса белгилеген?

Ыйса - Кызматчы

Марк жазган Жакшы Кабарды көп учурда кызматчынын Жакшы Кабары деп аташат. Марк Ыйсанын сөздөрүнө караганда, иш-аракеттерине көбүрөөк көңүл бурат. Матайда беш негизги наасат болсо, Марк алардын бирөөнү гана кошот (Марк 13). Марк жазган Жакшы Кабар көңүлдү кереметтерге бурат: Марк он алты бөлүмдөн турган кыскача китепке он тогуз кереметти жазган.

Ыйсаны төмөнкү даражадагы кызматчы катары көрсөтүү менен, Марк Жакшы Кабарына санжыраны кошпойт жана Ыйсанын төрөлүүсү жөнүндө баяндабай туруп, Анын эл үчүн кызматынан баштап жазат.

Марк жазган Жакшы Кабардын ачкыч аяты Ыйсанын жердеги кызматындагы эки тарабын көрсөтөт. «Анкени Адам Уулу да Өзүнө кызмат кылдыруу үчүн эмес, тескеринче, Өзү кызмат кылуу үчүн, Өз жанын берип, көптөрдү куткаруу үчүн келген»[8]. Ыйса кызмат кылуу үчүн жана Өзүнүн өмүрүн курмандыкка берүү үчүн келген.

Ыйса – Кудайдын Уулу

Марк Ыйсанын Кудайлыгын ырастоодон баштайт: «Кудайдын Уулу Ыйса Машайактын Жакшы Кабарынын башталышы» [9]; Машайак айкаш жыгачка кадалып, өлгөндөн кийин Римдик жүз башы: «Бул Адам,чын эле, Кудайдын Уулу болчу» деген [10].

Марк Ыйсаны кызматчы катары сүрөттөйт, бирок ошол эле учурда Кудайдын Уулу катары Ыйсанын бийлигин көрсөтөт. Рим окурманы бул дүйнөнүн үстүнөн өзүнүн бийлигин көрсөткөн кудайлык сапатка ээ башкаруучуну күтмөк. Марк Жакшы Кабарда баштан-аяк Ыйсанын кудайлыгы жөнүндөгү көбөлүндүрүүлөрдү кошуу менен ушуну ар кандай жолдор менен көрсөтөт.

• Сууга чөмүлдүрүлгөн учурда Ата: «Сен Менин сүйүүктүү Уулумсуң, Мен Сага ыраазымын» - деп күбөлөндүрөт [11].
• Жиндер Ыйсаны «Кудайдын ыйыгы» катары кабыл алышат[12].
• Ыйса күнөөнү кечирүүдө[13] жана ишембинин үстүнөн бийлигин жарыялоодо[14] Кудайга таандык болгон бийликти көрсөттү.
• Ыйсанын кереметтери Анын жаратылыштын[15], оорулардын[16] жада калса өлүмдүн[17] үстүнөн бийлиги бар экенин күбөлөндүрөт.

Машайактын сыры

Кээ бир окурмандарды Машайактын кудайлыгына басым кылынган учурда, Ыйса кайсы бир окуялар тууралуу унчукпаганга улам-улам буйрук бергени таң калдырат. Ыйсаны Машайак деп кабыл алгандарга кайра-кайра, бул жөнүндө айтууга тыюу салынат. Ушуну «Машайактын сыры» деп атап калышкан. Ыйса үч учурда унчукпаганга буйрук кылат:

• Жиндерге Ыйсанын кудайлык табияты жөнүндө айтууга тыюу салынган[18]. Машайак алардын күбөлөндүрүүлөрү чын болгон учурда да, алар менен байланыштуу болуудан качкан.
• Айыгуу алган адамдарга кээде бул жөнүндө эч кимге айтпоо буйругу берилген[19]. Балким бул Ыйсанын кызматы көпчүлүктүн астында өтө баштаганда, калың элди топтобоо үчүн кылынган. Пес оорулуу бул буйрукту аткарбай, Ыйсанын күчү жөнүндө айтып бергенинде, ушунчалык көп эл чогулгандыктан «Ыйса шаарга ачык жерге кире албай, шаардын сыртындагы ээн жерлерде» жүрүүгө аргасыз болгон[20]. Ыйсанын жердеги кызматы негизинен физикалык айыгууларга багытталган эмес болчу; Ыйса көрүнүктүү айыгууларга атайын аткарууга келген Жакшы Кабар таратуу иши үчүн шакирттерди даярдоо жана жыйынды куруу узак мөөнөттүү кызматынын ордун басууга жол берген эмес.
• Шакирттер акыры Ыйсанын ким экенин түшүнүшкөндө, Ал Өзү жөнүндө айтпоону буйруган[21]. Эң негизги болжолдуу себеп – бул түшүнбөстүктөр болгон. Петирдин Ыйса – Машайак экени жөнүндөгү күбөлөндүрүүсүнөн кийин да, шакирттер Анын эмнеге келгенин дагы деле түшүнүшкөн эмес[22]. Алар келе турган Падышачылык жөнүндө Ыйсанын тирилүүсү жана көтөрүлүүсүнө чейин айтууга даяр эмес болчу; ошол учурга чейин шакирттердин кандай гана билдирүүлөрү болбосун, элдерди адашууга алып келмек.

Марк жазган Жакшы Кабар бүгүн жыйындарда

Ыйсанын кызматындагы артыкчылыктар, бизге бул дүйнөнүн денелик жана руханий муктаждыктарына туш болгондо, биз руханий муктаждыктарга кызмат кылуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болорубузду эстетет. Рим империясындагы машайакчылар шаарлардагы жугуштуу оору менен ооругандарга кам көрүү үчүн, өзүнүн өмүрлөрүн тобокелге салышкан. Орто кылымда машайакчылар пес оорулууларга жана кедейлерге жардам берүү үчүн ооруканаларды негиздеген. Машайакчылык уюмдар бүгүнкү күндө жакырларды кийинтип, ачкаларга тамак берип, оорулууларга кам көрүп жатышат. Биздин коомдо бүгүн муктаж болгон адамдарга кызмат кылуу жыйындардын миссиясынын бир бөлүгү болушу керек. «Анткени Адам Уулу да Өзүнө кызмат кылдыруу үчүн эмес, тескерисинче, Өзү кызмат кылуу үчүн, Өз жанын берип, көптөрдү куткаруу үчүн келген»[23].

[1] Колостуктарга 4:10; Элчилер иштери 12:25

[2] Элчилер иштери 15:36-40; 2 Тиметей 4:11

[3] 1 Петир 5:13

[4] Евсевийдин «Жыйын тарыхынан» цитата 3.39.14-17

[5]Арамей тили Палестинада биринчи кылымда кеңири тараган тил болгон жана ал эврей тили менен катар колдонулган. Марктын мисалдары арамей терминдерин түшүндүрөт: Марк 5:41, 7:11 жана 14:36

[6] Марк 12:42           

[7] Марк 1:1

[8] Марк 10:45

[9] Марк 1:1

[10] Марк 15:39

[11] Марк 1:11жана Марк 9:7де өзгөрүлүү убагында.

[12] Марк 1:24, 3:11, 5:7

[13] Марк 2:5

[14] Марк 2:28

[15] Марк 4:39 и 6:47-48

[16] Марк 5:27-30 жана 7:32-37, мисалы.

[17] Марк 5:38-42

[18] Марк 1:34; 3:11-12

[19] Марк 1:44; 5:43 жана 7:36

[20] Марк 1:45

[21] Марк 8:29-30

[22] Марк 9:9-10, 31-32

[23] Марк 10:45

[24]«Петр Римде эл алдында насаат айтканда, көпчүлүк адамдар Петирдин артынан көп убакыттан бери ээрчиген жана эмне деп айткандарын эсинде сактап жүргөн Марктан Петирдин насааттарын жазып коюуну суранышкан.»
- Климент Александрийскийдин, Евсевийдин «Жыйын тарыхынан цитатасы

Лука жазган Жакшы Кабарга киришүү

Жаңы Келишимдин автору катары Луканын кадыр баркы, элчи Пабыл менен болгон жалпылыгынан келип чыгат. Лука билимдүү бутпарас дарыгер болгон, ал Пабыл менен бирге саякаттаган жана анын өмүрүнүн акырына аз калганга чейин аны менен чогуу болгон. Элчилер иштеринде да Луканын катышуусун көрө алабыз: ал Пабыл менен болгон учурдагы окуяларды жазганда, «силер» дегендин ордуна «биз» дегенге өткөн[1].

Лука жазган Жакшы Кабардын жазылган убактысы Элчилер иштери китеби менен тыгыз байланышкан. Лука Элчилер иштеринде уланган окуялар жөнүндө баяндайт. Элчилер иштери китебинин акыркы аяттарына таянып, бул китеп б.з. 64-жылы куугунтуктар баштала электе жазылган деп айта алабыз[2]. Лука жазган Жакшы Кабар 50-жылдардын аягында 60-жылдардын башында жазылган болушу мүмкүн деп эсептешет.

Луканын аудиториясы жана жазган максаты кириш сөздө аныкталган[3]. Лука Теопилге болжол менен римдик чиновнике жазат[4]. Элчилер иштери 1:4 төн, Теопил Ыйсанын жашоосу жөнүндө уккан, жаңы ишенген адам болгон деп тыянак чыгарсак болот, анткени ишенип калган бутпарастар бир нече ай бою Ыйсанын кызматы, машайакчынын жаңы жашоосу жана машайакчылык жыйындарынын доктриналары жөнүндө окуутудан өтүшкөн. Лука Теопилди буга чейин үйрөткөн нерселер жөнүндө иреттүү түрдө тактап айтып берет.

Лука жазган Жакшы Кабардын мазмуну       

► Лука Ыйсанын адамдыгын көрсөтүү үчүн кандай маалыматтарды баса белгилейт?

Ыйса – Адам Уулу

Халкидон ишеним символу б.з. 451-жылы Ыйсанын табияты тууралуу окутууну тактоо үчүн өткөрүлгөн. Ишеним символу Ыйсада эки (кудайлык жана адамдык) табият бар экенин жана «кудайлык жеткилең жана адамдык жеткилең» алар бир адамда бириккенин ырайстайт[5]. Лука Ыйсанын – «жеткилең адамдыгын» түшүнүктүү сүрөттөп берет.

Лука Ыйсанын 100% адам болгонун көрсөтөт; Лука Анын төрөлүү жөнүндөгү окуясын тактап жазат[6]. Ыйса өзгөчө жол менен бойго бүтсө да, жөнөкөй наристе болуп төрөлгөн: Ал толугу менен адам болгон.

Матайдын санжырасы негизинен жүйүттөргө карап жазылган жана Ыйсанын ата-тегин Ыбрайымга чейин алып барат. Луканын санжырасы гректерге карап жазылган жана Адам Уулу Ыйсанын ата-тегинин тарыхын Адамга чейин көрсөтөт[7].

Лука жазган Жакшы Кабарда башкы бөлүмдөрдүн ирети Ыйсаны «экинчи Адам» катары көрсөтүүнү көздөйт. Матай сыяктуу санжырадан баштоонун ордуна, Лука аны чөмүлдүрүү жөнүндөгү окуядан кийин коёт. Санжыра, «Кудайдын, Адамдын Уулу» деп бүтөт. Ал бүтөрү менен Ыйсанын азгырылуусу тууралуу окуя башталат. Биринчи адам (сонун бакта жашаган) азгырыкка берилген, ал эми (чөлдө кырк күн ачкачылык менен жалгыздыктан алсыраган) экинчи Адам азгырыкка туруштук берген. Адам катары, Ыйса сыноого туш болгон ар бир ишенген адамга үлгү көрсөткөн; биз шайтандын азгырууларына Ыйык Жазма жана сыйынуу аркылуу, Ыйык Рухтун күчү менен туруштук беришибиз керек[8].

Лука жазган Жакшы Кабарында баштан-аяк Ыйсанын жердеги жашоосундагы денелик тараптарын көргөзөт: ачка болуу, уйку, Гетсемания багындагы азап чегүү[9]. Ыйса толугу менен адам болгон.

Ыйса – дүйнөнүн Куткаруучусу

Лука жазган Жакшы Кабар Ыйса бардык адамдарды куткаруу үчүн келгендигин көрсөтөт. Шымон Ыйса жөнүндө «бутпарастардын көзүн ача турган жарык» деп айткан[10].

Лука Ыйсаны бүт дүйнөнүн Куткаруучусу катары көргөзгүсү келгенин коомдо статусу төмөн адамдарга көңүл бурганынан көрө алабыз. Матай даанышмандарды – Ыйсанын төрөлүүсүнө таазим кылып келген кадыр-барктуу чыгыштын окумуштууларын сүрөттөйт, Лука болсо – койчумандарды сүрөттөйт[11]. Койчумандар ишенимдүү күбөлөр боло алган эмес, анткени алардын күбөлүгү жүйүттөрдүн сотунда кабыл алынган эмес. Лука периштелердин койчумандарга жарыялоосун Ыйса бардык адамдар үчүн келгенин көрсөткөн күбөлүк катары колдонот.

Аялдар – Ыйсанын убагындагы статусу төмөн дагы бир социалдык топ – чынында Лука жазган Жакшы Кабарда чоң мааниге ээ. Пайгамбар аял Анна, ийбадатканада арноо убагында Шымыйондун жанында турат. Ыйса Мариямга «бутунун жанында отурууга» уруксат берет[12]. Таң калыштуусу аялдар Ыйсанын кызматын каражат менен колдошкон[13].

Лука жазган Жакшы Кабарда дагы көптөгөн коомдук статусу төмөн топтор көрсөтүлгөн. Ыйса Палестинада биринчи кылымда таптакыр сыйга ээ болбогон коомдун өкүлү салык жыйноочу Закайдын үйүнө барат[14]. Ыйса негизги каарман самариялык адам болгон үлгү насаат аңгемени айтып берет[15]. Машайак айкаш жыгачта сотко гана татыктуу болгон кылмышкерге боору ооруйт[16].

Сыйынуунун маанилүүлүгү

Лука Ыйсанын жашоосундагы сыйынуунун маанилүүлүгүнө өзгөчө көңүл бурат. Жакшы Кабарларда Ыйсанын сыйынуусу тууралуу айтылган он беш үзүндүнүн ичинен он бири Лукада жазылган. Маанилүү чечимдерди чыгаруунун алдында Ыйса түнү бою сыйынган[17]: Ыйсанын сыйынуу жөнүндөгү эки маанилүү үлгү насаат аңгемеси Лукада жазылган[18]: сыйынуу бул Жакшы Кабарда маанилүү тема болуп эсептелет.

Ыйык Рухтун ролу

Лука жазган Жакшы Кабар Ыйсанын жашоосундагы Ыйык Рухка өзчгөчө көңүл бурат. Бул тема Элчилер иштеринде уланат, ал жерде Лука Ыйык Рухтун ролун алгачкы жыйындарда көрсөтөт.

Лука жазган Жакшы Кабарда Ыйык Рухтун ролуна баштан-аяк басым жасалганын көрө алабыз:

• Чөмүлдүрүүчү Жакан, Элизабет жана Захария Ыйык Рухка толгон[19].
• Ыйса Мариямдын боюна бүтөөрдө, анын үстүнө Ыйык Рух түшкөн[20].
• Ыйык Рух Шымонду жетектеген[21].
• Ыйык Рух Ыйсанын үстүнө чөмүлдүрүү убагында тушкөн[22].
• Ыйык Рух Ыйсаны чөлгө сыноо үчүн алып барган[23].
• Ыйса Галилеяга кызмат кылганы келгенде, Ыйык Рух Аны менен болгон[24].
• Элүүнчү күндүн алдында Ыйса Ыйык Рухту сураган адамга Ал берилерин убада кылган[25].

Лука жазган Жакшы Кабар бүгүн жыйындарда

Бүгүнкү күндө дүйнөнүн сынчылары үчүн, Луканын маалыматты тактаганга өзгөчө көңүл бурганы Ыйык Жазуунун чындык экенине күчтүү күбөлөндүүрү болуп берет. Лука Ыйсанын кызматын Ыйса катышкан окуянын чоо-жайын түшүндүрүп берген контекстке жайгаштырат:

«Рим падышасы Тиберийдин падышачылыгынын он бешинчи жылы эле. Жүйүт аймагында Понтий Пилат, Галилеяда Ирод Антипас, Итурея жана Трахонит аймактарына Ироддун бир тууганы Филип, Абиленеяда Лусаний акимчилик кылып, Анас менен Кайапа башкы ыйык кызмат кылуучу болуп турганда, ээн талаада Захариянын уулу Жаканга Кудайдан сөз айтылды...»[26].

Биз шектенип турган дүйнө менен ишенимдүү түрдө Ыйса жөнүндө бөлүшө алабыз. Биздин ишеним ойдон чыгарылган диний жетекчиге «сокур» таазим кылуудан айырмаланат, ал тарыхый инсанга – адам денесин кийип келген, арабызда жашаган, күнөөлөрүбүз үчүн өлгөн, үчүнчү күнү асманга көтөрүлүп кеткен, ал жерде Атанын оң тарабында отурган Кудайдын Уулуна болгон ишенимге негизделген.

Ыйсанын жашоосундагы сыйынуунун ролу ар бир машайакчы үчүн үлгү. Эгер күнөөнү билбеген Ыйса, Ата менен барлашууда болуп туруп сыйынууну маанилүү көргөн болсо, биз жашообузда сыйынууну канчалык көбүрөөк артык көрүшүбүз керек? Жакшы Кабарчы Леонард Равенхил мындай деп жазган: «Эч бир адам, өзүнүн сыйынуу жашоосуна караганда жакшыраак боло албайт. Сыйынбаган жыйын жетекчиси, жөн гана жыйын жетекчисинин ролун ойноп жаткан адам…»[27].

Акыры Ыйык Рух Ыйсанын кызматында эң маанилүү орунду ээлегендей эле, бүгүнкү күндө жыйындын борборунда болушу керек. Жыйындын тарыхы Ыйык Рух менен мамиледеги эки коркунучту көрсөтөт. Алардын бири – үчбирдиктин башка мүчөлөрүнүн маанилүүлүгүн басаңдатып, Ыйык Рухтун ролуна басым кылуу. Машайакчылар Кудайдын Сөзү ачык айткан буйруктарды тоотпой, Ыйык Рухтун жеке жетектөөсүн издеп калганда ушундай болот[28]. Ушунун карама-каршысы жыйында Ыйык Рухтун ролун төмөндөтүү[29]. А.У. Тозер, жыйындар «арзан, жасалма күчкө Ыйык Рухту алмаштырууга» мүмкүнчүлүк беришкенин эскертет. Жакында Френсис Чан мындай деп эскерткен:

«Жыйын адамдын колу менен жаралган уюмга айланганда, өз маанисин жогото баштайт. Биз жаратылганда кандай болсок, ошол бойдон калган эмеспиз, ошондой эле жашообузда жана жыйында болгон нерселер Кудайдын Рухунун ишинен жана катышуусунан ажырап калганда, кыла турган ишибизди кылбай калабыз»[30].

Элчилер иштери китеби жыйындагы Ыйык Рухтун ишинин маанилүүлүгүн көрсөтөт. Лука жазган Жакшы Кабар ар бирибиздин жашообуздагы Ыйык Рухтун маанилүүгүн баса белгилейт. Ыйса жердеги кызматында Ыйык Рухтун жетектөөсүнө таянган. Биз бүгүн жыйында «арзан жана жасалма күчкө Ыйык Рухту алмаштырууга» жол бербешибиз керек.

[1] Элчилер иштери китебиндеги Луканын катышкан бөлүмдөр: 16:10-17; 20:5-21:18; 27:1-28:16

[2] Элчилер иштери 28:30. Пабыл үй камагында болгон, бирок өмүрүнө коркунуч келтирилген эмес болчу.

[3] Лука 1:1-4

[4] Лука 1:1-4

[5] http://carm.org/christianity/creeds-and-confessions/chalcedonian-creed-451-ad

[6] Лука 2

[7] Лука 3:23-38

[8] Лука 4:1-13

[9] Лука 22:44

[10] Лука 2:31

[11] Лука 2:15-20

[12] Лука 10:39

[13] Лука 8:1-3

[14] Лука 19:1-10

[15] Лука 10:25-37

[16] Лука 23:39-43

[17] Лука 6:12

[18] Лука 18:1-8 жана 18:9-14

[19] Лука 1:15, 41, 67

[20] Лука 1:35

[21] Лука 2:25-27

[22] Лука 3:22

[23] Лука 4:1

[24] Лука 4:14

[25] Лука 11:13

[26] Луки 3:1-2

[27] www.ravenhill.org. сайтынан алынган

[28] Рух Ыйсаны чөлгө жетектеп барганда, шайтандын азгыруусуна жооп катары Машайак Кудайдын Сөзүн колдонгон (Лука 4).

[29] A.W. Tozer. Of God and Men.

[30] Francis Chan. Forgotten God: Reversing Our Neglect of the Holy Spirit.         

Томас Линакр Оксфорддо профессор жана падыша Генрих VIIIдин жеке дарыгери болгон. Ал Жакщы Кабарды биринчи жолу окуп чыккандан кийин, өзүнүн күндөлүгүнө: «Же бул Жакшы Кабар эмес, же биз машайакчы эмеспиз», – деп жазган. Линакр чыныгы машайакчынын жашоосун Ыйса Машайак өзгөрткөнүн мойнуна алган. Ал өзүнүн жана өздөрүн машайакчымын деген адамдардын жашоосун Ыйса Жакшы Кабарларда тартуулаган сүрөт менен салыштырганда, «Биз өзүбүздү машайакчы деп атайбыз, бирок Ыйса Машайакты көрсөтө албайбыз» деген тыянакка келген.

Матай жазган Жакшы Кабардагы Падышачылык жөнүндөгү насааттан баштап, Марктагы Ыйсанын муктаж болгондорго кызмат кылганынан, Ыйык Рухка өзгөчө көңүл бурган Лукага чейин Жакшы Кабарлар бизге Ыйса Машайактын кызматы кандай болгонун көрсөтөт; ушул аркылуу биз машайакчы болуу кандай экенин түшүнөбүз. Жакшы Кабарды окуп жатып биз өзүбүздөн: «Жашоону өзгөрткөн Ыйса Машайактын ырайымын чагылдырган өмүр сүрүп жатамбы?» – деп сурашыбыз керек.

Төмөнкү берилген тапшырмаларды аткарып, сабактан эмнени түшүнгөнүңөрдү көрсөткүлө.

1. Кийинки тапшырмалардын ичинен экөөнү тандагыла

• Ыйсанын үлгү насаат аңгемелеринин бири боюнча насаат же библиялык сабак даярдагыла. Көлөмү – 5-6 барак же аудио жаздыруу болушу мүмкүн.
• Машайакчынын жашоосунда айкаш жыгачка керилүүнүн же тирилүүнүн маанилүүгү жөнүндө насаат же библиялык сабак даярдагыла. Көлөмү – 5-6 барак же аудио жаздыруу болушу мүмкүн.
• Сабакка колдоно алгыдай кылып Азап чегүү жумасынын таблицасын түзгүлө. Бул презинтацияны баракка же компьютерге жасаса болот. Таблицада азап чегүү жумасындагы негизги окуялар жазылышы керек.
• Төмөнкү аймактардын жана шаарлардын жайгашкан жерлерин көргөзүп Палестинанын картасын тарткыла: Жүйүт, Галилея, Самария, Он шаар, Иерусалим, Назарет, Жерихо жана Филиптин Кейсареясы.

2. Сабактын материалынын негизинде тест жазгыла. Тестте Ыйык Жазуудан жаттоо үчүн берилген аяттар бар.

1. Эмне үчүн биринчи үч Жакшы Кабар синоптикалык деп аталат?

2. Матай жазган Жакшы Кабар жүйүт угуучуларына багытталганына үч далил келтиргиле.

3. Матай жазган Жакшы Кабардын үч негизги темасын атагыла.

4. Марк жазган Жакшы Кабардын үч негизги темасын атагыла.

5. Маркта Машайактын сыры менен байланышкан үч категорияны санап жана түшүндүрүп бергиле.

6. Теопил жөнүндө эмнелерди билебиз? Лука жөнүндөчү?

7. Халкидон ишеним символунда Ыйсанын табияты жөнүндө эмне деп айтылат?

8. Лука жазган Жакшы Кабардын төрт негизги темасын атагыла.

9. Лука жазган Жакшы Кабардан Ыйса коомдун эң төмөн катмарына кызмат кылганына үч мисал келтиргиле.

10. Ыйса жерде жашаган учурдагы Ыйык Рухтун иштеринен үч мисал келтиргиле.

11. Матай 5:48; Марк 10:45; Лука 19:10ду эстеп жазгыла.