Lesson 3: Жакан жазган Жакшы Кабар: Ишеним Жакшы Кабары

Сабактын аягында студент төмөнкүлөрдү билүүгө милдеттүү:

1. Жакан жазган Жакшы Кабар менен Синоптикалык Жакшы Кабарлардын айырмачылыгын көргөзө билүү.

2. Жакан жазган Жакшы Кабардын авторун, жазылга1н убактысын жана тарыхый кырдаалын билүү.

3. Бул Жакшы Кабардын темасын жана максатын билүү.

4. Ыйсанын адамдыгынын жана кудайлыгынын маанилүүлүгүн түшүнүүсү керек.

5. Жакан жазган Жакшы Кабардын кабарынын бүгүнкү күндүн муктаждыктарына керек экенин көрүүсү керек.

6. Сабактан алган билимди кызматта колдонуусу керек.

Жакан жазган Жакшы Кабарды окуп чыккыла.  Жакан жазган Жакшы Кабарды окуп жатып, ар бир бөлүмдө Ыйса кандай сүрөттөлгөнү жөнүндө өзүңөрдүн ойлоруңарды жазган күндөлүк жүргүзгүлө. (Бул сабак үчүн 1-тапшырма.) Мисалы 1-бөлүмдөн Ыйса «Сөз» деп тааныштырылганын көрсөтө аласыңар. Машайакчы катары бул силер үчүн эмнени билдирет? Ыйсанын түбөлүктүүлүгү Анын уулдары жана кыздары катары силердин ишенимиңерге жана толук ишеним артууңарга кандай таасирин тийгизет?

Жакан 20:30-31ди жаттагыла.

► «Ишенүү» деген эмнени билдирет? Чыныгы ишеним биздин жашообузга кандай таасирин тийгизет?

«Кудай бул дүйнөнү абдан сүйгөндүктөн, Өзүнүн жалгыз Уулун берди. Кудай Аны Ага ишенген ар бир адам өлбөй, түбөлүк өмүргө ээ болсун деп берди. Кудай Өз Уулун бул дүйнөгө дүйнөнү соттош үчүн эмес, Ал аркылуу дүйнөнү куткаруу үчүн жиберди. Ага ишенген адам соттолбойт, ал эми ишенбеген адам соттолду. Анткени ал Кудайдын жалгыз Уулуна ишенбей койду» [1].

Бул Ыйык Жазуудагы эң белгилүү үзүндүлөрдүн бири,ошондой эле туура эмес талкууланып келгендердин бири: анда Ыйсага ишенген ар бир адам түбөлүк өмүргө ээ болот деген убада бар. «Ишенген» деген сөз көп учурда ишеним адамдын жашоосунун өзгөрүүсүнө алып келбесе деле, ишенгенин ооз учунан айтып койсо жетиштүү болот деп туура эмес чечмеленет. Жакан жазган Жакшы Кабарды окуп жатып, биз ишеним жөн гана акыл менен түшүнүп коюудан алда канча чоң нерсе экенин түшүнөбүз. «Мен ишенем» деп чын жүрөктөн айтылган сөздөр, жашооңорду өзгөртөт. Чыныгы ишеним адамдын эркине жана анын жүрүм-турумуна өзгөрүү алып келет.

[1] Жакан 3:16-18

Автору, жазылган убактысы жана орду

Зебедейдин Уулу Жакан төртүнчү Жакшы Кабардын автору болгон. Антиохиялык Игнатий, Юстин Азапчы, Поликарп жана Ириней – булардын бардыгы автор Жакан экениндигин күбөлөндүрүшкөн.

Жакан өзүнүн агасы Жакып жана Шымон Петир Ыйсанын «эң жакын адамдарынан» болушкан. Ыйса кызды тирилткенде, бөлмөдө ушул шакирттер гана болушкан[1]: алар Машайактын өзгөрүлүүсүндө Аны менен бирге тоодо жана Гетсемания багында чогуу болушкан[2].

Жакан жыйында таасирлүү жетекчи болгон; Жаңы Келишимде Пабыл гана андан көп китеп жазган, Жакан болсо Жакан жазган Жакшы Кабарды, үч кат жана Аян китебин жазган.

Байыркы маалымат булактарына ылайык Жакан Эфесте жашаган. Домициан башкарган убакта Жакан Патмоско сүргүнгө айдалып, ал жактан Аян китебин жазган. Андан кийин ал Эфеске келип, ошол жакта болжол менен жүз жаш курагында каза болгон. Жакан жазган Жакшы кабар Эфесте жазылган болуш керек; адатта ал б.з. 85-95-жылдарда жазылган деп каралат жана акыркы Жакшы Кабар болуп эсептелет.

Максаты

Жакан жазган Жакшы Кабар Синоптикалык Жакшы Кабарлардан бир топ айырмаланып турат; анда Ыйса жиндерди кубалаган үзүндүлөр жана үлгү насаат аңгеме жок, ошондой эле Марктан айырмаланып «Машайактын сыры» жок.

Көптөгөн авторлор Жакан жазган Жакшы Кабар менен Синоптикалык Жакшы Кабарлардын ортосундагы өзгөчөлүктөрдү көргөзүшөт, бирок ошол эле учурда алардын окшош жактарын да кароо маанилүү. Жакан башка элчилердикинен айырмаланып турган башка Жакшы Кабарды үйрөтпөйт; ал Ыйсанын жашоосун башка көз караш менен көрсөтөт, бирок анын кабары башка Жакшы Кабарчылардыкына окшош. Жакандын көңүлүнүн чордонунда – биздин арабызда жашаган, биздин күнөөлөрүбүз үчүн өлгөн жана үчүнчү күнү кайра тирилген Кудайдын Уулу Ыйса; Жакан Жакшы Кабарды Ыйсанын Кудай экенине далилдерди келтирүү үчүн жазган.

Ыйса жөнүндө эки алгачкы жалган окутуу бар болгон. Бирөөсү Анын 100 % адам болгонун четке кагып, Ыйса адам сыяктуу көрүнгөн деп жарыялаган. Лука бул туура эмес экенин айтып, Ыйсаны толугу менен адам кылып көрсөткөн. Башка жалган окутуу Анын Кудай экенин четке кагып, Ал Улуу мугалим болгонун, бирок Кудайдын уулу эмес экенин айткан. Жакан Ыйсанын Кудайдын Уулу экенин тастыктаган бир нече кереметти көргөзүү аркылуу жана Сөз дене болду деген ырастоолору аркылуу, Анын кудайлыгына өзгөчө көңүл бурат. Жакандын максаты – «Булар болсо Ыйсанын Кудайдын Уулу Машайак экенине ишенишинер үчүн жана ишенип, Анын ысымы аркылуу өмүргө ээ болушуңар үчүн жазылды» [3].

[1] Марк 5:37-42

[2] Матай 17:1-9, Марк 14:32-36

[3] Жакан 20:31

Кириш сөз (Жакан 1:1-18)

Матай жүйүт аудиториясына Ыйса – Падышаны көрсөтүү максатында санжыраны Дөөттөн баштап Ыбрайымга чейин алып барган. Марк болсо Ыйса – Кызматчыны римдик аудиторияга көрсөтүүнү көздөгөндүктөн санжыраны такыр эле жазбайт. Лука, Ыйса – Адам Уулун грек аудиториясына тартуулоо менен санжыраны биринчи адамзаты болгон Адамга чейин көрсөтөт. Жакан, Ыйса – Кудайдын Уулун тааныштыргандыктан биз «кудайдын санжырасы» деп атаган санжырадан баштайт. «Эң башында сөз бар болгон, Сөз Кудайда болгон жана Сөз Кудай болгон. Сөз эң башында Кудайда болгон» [1].

Жакан жазган Жакшы Кабар Ыйса «Сөз» болгон жана «Сөз Кудай» болгон деген драматикалык билдирүүдөн башталат. Ал мындай деп жазат: «Сөз адам болуп, биз менен жашап турду. Анын даңкын, Атанын жалгыз Уулунун даңкын көрдүк. Ал ырайымдуулук менен акыйкатка толо эле» [2]. Калган Жакшы Кабарлар бул билдирүүнү колдоо үчүн далилдерди келтирет.

Жышаандар китеби (Жакан 1 – 12)

► Жакандын Жакшы Кабарындагы ар бир керемет Ыйсанын кудайлыгын кантип көрсөтөт?

Жакан китебинин биринчи жарымын бөлүгүн көбүнчө «жышаандар китеби» деп атап коюшат. Бул бөлүктө Жакан Ыйсанын кудайлык күчүн көрсөткөн жети кереметти жазат. Галилеядагы Каана шаарында үйлөнүү тоюнда сууну шарапка айлантканда, Ыйса Өзүн шакирттерге ачып берген: «Ошентип, Ыйса Галелеядагы Каанада Өзүнүн эң алгачкы кереметин жасап, Өзүнүн даңкын көрсөттү. Ошондо шакиртери Ага ишенип калышты» [3].

Каанадагы керемет Жакан 1 – 12де жазылган жети кереметтүү жышаандын бири. Калган алты керемет төмөндө жазылган:

• Сарай кызматчысынын уулунун айыгуусу (4:46-54).
• Бетездада шал оорулуунун айыгуусу (5:1-18).
• 5000 адамды тойгузуу (6:5-14)[4].
• Суунун үстүнөн басуу (6:16-24).
• Тубаса сокур адамдын айыгуусу (9:1-7).
• Лазарды тирилтүү (11:1-45).[19]

Ар бир керемет Ыйса Кудайдын Уулу экенин көрсөткөн. Жакан Анын кереметтерине карата «жышаан» деген терминди колдонгон; алар Ыйса Кудайдын Уулу экенин көрсөткөн белги болгон. Биз аэропортко баруу үчүн жол белгилерин ээрчип барабыз, ошол сыяктуу эле Ыйсанын Кудай экенине ынануу үчүн Жакан бизден жышаандарды ээрчүүбүздү суранат[5]. Ыйсанын акыркы – Лазарды тирилткен керемети Жаканда гана жазылган жана Жакан жазган Жакшы Кабардын биринчи бөлүгүнүн туу чокусу болуп эсептелет. Бул керемет Ыйса менен диний жетекчилердин ортосундагы чечүүчү кагылышууга алып келген, көп жүйүттөр Ыйсанын жолдоочулары боло баштагандыктан, Анын кереметтерине шек келтирүү мүмкүн эмес экенин көрүп, жетекчилер Аны жана Лазарды өлтүрүүнү чечишкен[6].

Жакан жети кереметке кошумча Ыйсанын кудайлыгын күбөлөндүргөн бир нече ырастоону жазган. Ыйса шакирттерине Өзүнүн Машайак экендигин күбөлөндүрүүгө тыю салганын Марк айтат, Жакан болсо Ыйса Өзүнүн табиятын башкаларга ачкан учурларды жазат. Жаканда жазылган күбөлүндүрүүлөр төмөнкүлөр:

• Ыйсанын Никедимге күбөлөндүрүүсү (3:1-21).
• Ыйсанын Самариялык аялга күбөлөндүрүүсү (4:1-41) [7].
• Ыйсанын Бетездадагы оорулуу адамды айыктыргандан кийинки күбөлөндүрүү сү (5:17-18).
• Ыйсанын 5000 адамды тойгузгандан кийинки күбөлөндүрүүсү (6:24-59).
• Ыйсанын Алачык майрамындагы күбөлөндүрүүсү (7:14-44).
• Ыйсанын «Мен Ыбрайымдан мурун эле бар болчумун» деген күбөлөндүрүүсү (8:52-59).
• Ыйсанын Ыйыктоо майрамындагы көбөлүндүрүүсү (10:22-38).

Акыркы жылдары сынчылар Ыйса Өзүнүн Кудайлыгы жөнүндө айткан эмес деп талашып келишкен.[20] Жакан болсо, Ыйса дайыма кудайлыгы жөнүндө күбөлүндүргөнүн айткан. Ыйсанын угуучулары Ал: «Мен Ыбрайымга чейин эле бар болчумун» деп айтканда эмнени айткысы келгенин жакшы түшүнүшкөн[8]. «Мен Бар Болуп Туруучумун» деген бул сөздөрдү Кудай Мусага өзүн ачып берүү үчүн колдонгон[9]. Ыйсаны уккандар Ал эмнени айткысы келгенин билишкен жана Аны акарат келтиргени үчүн ташбараңга алабыз дешкен. Алар Ыйсаны, Ал улуу окутуучу же айыктыруучу болгону үчүн эмес, Ал Өзүнүн кудайлыгын жарыя кылган үчүн өлтүрөбүз дешкен[10]. Биз Ыйсанын кудайлыгын четке кага алабыз, бирок Ал Өзү кудайлыгын жарыялаганы жөнүндө чындыкка көңүл бурбай коё албайбыз.

Даңк Китеби (Жакан 13-20)

Шакирттер Ыйсанын даңкы жөнүндө жеңиш, саясий күч жана атак деген түшүнүктөргө байланыштуу ойлонушкан. Жердеги кызматынын акыркы жумасында Ыйса аларга Анын даңкы айкаш жыгачты жана Өзүн курмандыкка берүүнү билдирерин көрсөткөн.

Акыркы Кечки тамактын убагында Ыйса шаркирттери бири-бирине кызмат кылыш керек болгон момундукту көрсөткөн[11]. Ыйса Өзүнүн акыркы насааттарында «түбөлүккө алар менен боло турган» Сооротуучу жөнүндө айткан[12]. Жүзүм жана бутактар жөнүндөгү метафорада Ал дайыма «Анда болуу » керек экенин үйрөткөн[13]. Бул мисалдар саясий жана аскердик күчкө карама-каршы келет; Ыйсанын жолу өзүн четке кагуу менен момундук болгон.

 «Ыйык кызмат кылуучунун сыйынуусунда» Ыйса Өзүнүн жүрөгүнө эмне жакын болсо, ошол жөнүндө суранган. Көптөр үчүн азап тарта турган убакыт жакындап калганда, Ыйса төмөндөгүдөй сыйынган.

• Өзү жөнүндө, Ал Атасы аркылуу даңкталыш үчүн (17:1-8);
• Шакирттери жөнүндө: алардын сакталышы жана ыйыкталышы (17:9-19);
• Бардык ишенгендер үчүн: алардын биримдиги бул дүйнөгө күбөлөндүрүү болуш үчүн (17:20-26).

Жакан Ыйсанын айкаш жыгачка кадалуусуна жана тирилүүсүнө байланышкан окуяларды жазат.  Китептин башында Ыйса Никедимге: «Муса чөлдө жыланды жогору көтөргөндөй, Адам Уулу да көтөрүлүүгө тийиш. Ошондо Ага ишенген ар бир адам түбөлүк өмүргө ээ болот» деген[14]. Кийинчерээк Ыйса: «Мен жерден көтөрүлүп кеткенден кийин, бардыгын өзүмө тартам» деп Өзүнүн өлүмү жөнүңдө айткан[15]. Айкаш жыгач Адам Уулу «бардык адамдар» «өлбөй, бирок түбөлүк өмүргө ээ болсун» деп, өзүнө тартыш үчүн «көтөрүлгөнүн» айтат. Ыйсанын жашоосу толугу менен ушул максатка багытталган; Ал бул дүйнөгө ушул даңк үчүн келген.

Жакан бул бөлүмдү Томастын: «Теңирим менин! Кудайым менин!» деген күбөлөндүрүүсү менен аяктайт [16]. Эми шектенген шакирт дагы Анын даңкын көрдү. Кийинчерээк Ыйсанын тирилүүсүнүн өзгөртүүчү күчүн Томастын жашоосунан көрө алабыз: ал Индияда жакшы кабар таратып жүрүп ишеним үчүн азап чегүүчү болуп өлгөн.

Эпилог  (Жакан 21)

Жакандын акыркы бөлүмүндө Ыйса Галилея көлүндө топ шакирттердин астында пайда болгону жөнүндө айтылат[17]. Жакан өзүнүн Жакшы Кабарынын маалыматын ырастап аяктайт: «Ушулардын баарын ошол шакирт жазып күбөлөндүрүп жатат. Биз анын күбөлөндүрүүсү чындык экенин билебиз» [18].

[1] Жакан 1:1-3

[2] Жакан 1:14

[3] Жакан 2:11

[4] Бул бардык Жакшы Кабарларда жазылган жалгыз керемет.

[5] http://www.probe.org/site/c.fdKEIMNsEoG/b.4222629/k.EE2A/What_is_a_Biblical_Definition_of_Miracle.htm

[6] Жакан 11:45-53; 12:9-11

[7] Жакан 4:25-26га өзгөчө көңүл буруңуздар

[8] Жакан 8:58

[9] Чыгуу 3:14

[10] Жакан 8:59

[11] Жакан 13

[12] Жакан 14:16

[13] Жакан 15:6

[14] Жакан Жакан3:14-15

[15] Жакан 12:32

[16] Жакан 20:28

[17] Жакан 21:1. Жакан Галилея көлүн анын дагы бир – Тиберия көлү деген аты менен атаган. Тиберия Галилеянын борбору болгон.

[18] Жакан 21:24

[19]«Керемет – биз түшүндүрө албаган көрүнүштөн бир топ чоң нерсе. Керемет «жаратылышка же окуялардын жүрүшүнө табияттан тыш киришүүнү» камтыйт. Жыйын тарыхында кереметтер Кудайдын ырайымынын табияттан тыш көрүнүшү гана эмес, керемет кылган адамдын ишинин же анын окутуусунун тууралыгын ырастаган Кудайдын күбөлөндүрүүсү катары каралган. Ошол себептен Жакан Ыйсанын керметтери жөнүндө айтканда «жышаан» деген терминди колдонот.
- Синклэр Б., Фергюсон жана Д. И. Пэкерден аныктама «Жаңы богословиялык сөздүк», 1988

[20]«...Адамдар көбүнчө мындай дешет: «Мен Ыйсаны улуу адеп-ахлак окутуучусу катары кабыл алганга даярмын, бирок мен Анын Кудаймын деген билдирүүсүн кабыл албайм». Биз андай ойлонбошубуз керек. Ыйса айткандарды айткан адам жөн гана улуу адеп-ахлак окутуучусу боло алмак эмес. Ал, же жинди, же тозоктон келген шайтан болгон. Силер тандоо кылышыңар керек…Силер Аны акылсыз десеңер болот, Аны жин сыяктуу өлтүрүп салсаңар да болот, же болбосо анын бут алдына жыгылып Кудайым жана Теңирим деп айтсанар болот, бирок Ал эң сонун адам жана улуу окутуучу болгон деген жөөлүгөн сөздөрдү ойлоп тааппайлычы. Ал бизге мындай тандоо берген эмес.»
- Клайв Льюис, «Жөн эле Машайакчылык»

Жаңы ишенип калгандарга Жакан жазган Жакшы Кабар Ыйсанын кудайлык табиятын ачып берет. Ал түшүнүктүү жана жөнөкөй жазылгандыктан жыйын жетекчилери жаңы ишенгендерге Жакандын Жакшы Кабарын окууга кеңеш беришет. Биз андан Ыйса «өмүр наны» (6:35) «дүйнөнүн жарыгы» (8:12) «жакшы Кайтаруу» (10:11), «тирилүү жана өмүр» (11:25), «Жол чындык жана Өмүр» (14:6) экенин көрө алабыз.

Шектенген дүйнөгө Жакан Ыйсаны Кудайдын Уулу катары сүрөттөп берет. Жакан жазган Жакшы Кабардагы кереметтер Ыйсанын билдирүүлөрү чындык экенине далил издегендерге, Анын кудайлыгы жөнүндө айтат. Кереметтер – аркылуу Ыйса Өзүнүн «Мен…» деген билдирүүлөрүн Кудайдын күчү менен тастыктаган[1].

Чыныгы шакиртчиликке чакырбастан «арзан ырайым» жөнүндө жар салган заманбап жыйындарга Жакан жазган Жакшы Кабар машайакчынын жашоосун өзгөрткөн ишенимдин чыныгы маанисин көрсөтөт[2]. Ыйса «Өмүр наны» жөнүндө түшүндүрүп бергенден кийин, «шакирттеринин көбү Ыйсадан четтеп Аны ээрчибей калышкан» [3]. Ыйсанын бул жолдоочулару Ыйсага ишенебиз деп жарыялашкан: алар Анын артынан ээрчип, нан менен балык жеп ырахаттанып жүрүшкөн, бирок чындап ишенишкен эмес. Алар Ыйсага баш ийүү менен өздөрү жарыялаган ишеним боюнча жашашкан эмес. Жакан жазган Жакшы Кабар чыныгы ишенимдин маанилүүлүгүн үйрөтөт.

[1] Жакан 8:58

[2] « Арзан ырайым» деген термин Дитрих Бонхёффердин « Шакиртчиликтин баасы» деген чыгармасынан алынган.

[3] Жакан 6:66

Жакан жазган Жакшы Кабар чыныгы ишеним, ишенген адамдын жашоосун өзгөртөрүн, алтургай өлүмгө дуушар кылышы мүмкүн экенин көрсөтөт. Дитрих Бонхёффер «арзан ырайым» менен «кымбат баадагы ырайымдын» ортосундагы карама-каршылыкты көрсөткөн. Ал: «Ыйса адамды чакырганда, ага келүүнү жана өлүүнү сунуш кылат» деген[1]. Ушундай чыныгы ишенимди биз экинчи кылымдагы азап чегүүчү Поликарптын жашоосунан көрө албыз.[3]

Поликарп элчи Жакандын окуучусу болгон. Ал Жакандын окуткандарын жана Ыйсанын жашоосу жөнүндөгү окуяларын уккан. Поликарпты 86 жашында камакка алышкан. Аскерлер картайып калган адамды өлүм жазасына тарткылары келбей, ага: «Кесарь – Теңир», – деп жарыялап өзүнүн өмүрүн сактап калууну сунуш кылышкан. Сот: «Ушул нерсени мойнуңа алсаң, мен сени кое берем», – деген. Поликарптын жообу кылымдар бою чыныгы ишенимдин маанилүүлүгүн күбөлөндүргөн жаңырык болуп угулуп келет: «Мен сексен алты жыл Анын кызматчысы болуп келдим, Ал мага эч кандай жамандык кылган жок. Эми кантип мен өзүмдү куткарган Падышага тил тийгизе алам?[2] Поликарп ага окутуучусу Жакан үйрөткөн сабакты өздөштүргөн: ал чыныгы ишеним ишенген адамды өлүмгө моюн сунууга даяр болгон деңгээлге чейин өзгөртөрүн билген.

[1] Дитрих Бонхёффер, Шакиртчиликтин баасы, 1995. – 89-б.

[2] Азап чегүүчү Поликарптын окуясын бул сайттан тапса болот http://www.ccel.org/ccel/richardson/fathers.vii.i.iii.html

[3]Теңир: «Менин артымдан жүргөндөр, караңгылыкта жүрбөйт» – деп айткан. Эгер биз чын эле жүрөктөрүбүздүн сокурлугунан бошонгубуз келсе бул сөздөр бизге Анын жашоосун, адаттарын туураганга кенеш берет. Өзүңөрдүн негизги күчүңөрдү Ыйса Машайактын жашоосун изилдегенге багыттагыла».
- Кемпиялык Фома «Ыйсаны тууроо»

Төмөнкү берилген тапшырмаларды аткарып, сабактан эмнени түшүнгөнүңөрдү көрсөткүлө.

1. (3-сабакка даярдануу менен аяктаган.) Жакан Жакан жазган Жакшы Кабарды окуп жатып, ар бир бөлүмдө Ыйса кандай сүрөттөлгөнү жөнүндө өзүңөрдүн ойлоруңарды жазган күндөлүк жүргүзгүлө. Мисалы 1-бөлүмдөн Ыйса «Сөз» деп тааныштырылганын көрсөтө аласыңар. Машайакчы катары бул силер үчүн эмнени билдирет? Ыйсанын түбөлүктүүлүгү Анын уулдары жана кыздары катары силердин ишенимиңерге жана толук ишеним артууңарга кандай таасирин тийгизет?

2. Сабактын материалынын негизинде тест жазгыла. Тестте Ыйык Жазуудан жаттоо үчүн берилген аяттар бар.

1. Эмне себептен Жакан жазган Жакшы Кабардын автордугун ырастоо үчүн Поликарптын күбөлөндүрүүсү өзгөчө маанилүү?

2. Автор бул Жакшы Кабарды кандай максат менен жазган?

3. Жакшы Кабардын текстинен Жакандын максатын кантип көрсө болот?

4. Жакшы Кабардын башталышы Ыйсанын санжырасы жөнүндө эмне дейт?

5. Жакандын жети «жышаанын» санап бергиле.

6. Ыйсанын кудайлыгы жөнүнө Анын күбөлөндүрүүсүнөн үч мисал келтиргиле.

7. Жүйүт жетекчилери Ыйсанын кудайлыгы жөнүндөгү билдирүүсүнө кандай жооп кайтарышкан?

8. Ыйса «ыйык кызмат кылучуунун сыйынуусунда» кайсы үч нерсе үчүн сыйынган?

9. Жакан 20:30-31ди эстеп жазгыла.