Lesson 5: Қауымдағы мүшелік

Алдыңғы сабақтардың бірінде біз Пауылдың қызметіндегі ең басты нәрсе – қауымның рөлін түсіндіру болғанын көрдік. Елші оның маңыздылығы туралы және ол Құдайдың бүкіл әлемді құтқару жоспарын жүзеге асыру үшін қолданатын құралы екенін айтты.

Елші Пауылдың міндеті

Құдайдың әуел бастан Өзінде құпия сақтап келген жоспарының қалай іске асырғанын жұртқа ашып беру болды. Өзінің жан-жақты даналығын көзге көрінбейтін дүниедегі билеушілер мен өктемдік иелеріне енді сенушілер қауымы арқылы ашып мәлім қылуы (Ефест. хат 3:9-10).

«Құпия» – Құдайдың кемелділігі мен Оның қауымдағы даналығын көрсететін Құдайдың жоспары. Қауым – бұл Құдайдың үндеуіне жауап беріп, Оған өзін арнаған адамдар қауымдастығы. Егер адам қауымға бағышталмаса, ол Құдайдың жоспарына бағышталмаған.

► Егер адамдар қауымға мүше болғылары келмесе, бұған қандай себептер келтіреді?

Құдай әрбір сенушіде, сонымен бірге қауымда (бағышталған сенушілер тобында) өмір сүреді. Келесі аяттарға назар аударыңыз, онда Құдайдың қайда мекендейтіні жайлы айтылады:

...Иса Мәсіхтің арқасында «Құдайдың тұратын мекені» ретінде бірге қаланасыңдар. Құдай оны Өзінің Киелі Рухы арқылы мекендейді (Ефест. хат 2:21-22).

Құдай қауымда мекендейді. Қауым – бұл сенушілер тобы: Құдай Киелі Рухпен өмір сүретін үй[1]. Құдайдың қауымда болуы біз жасай алатын нәрселерден тыс мақсаттарды көздейді. Егер адам өзін қауымға арнаудан бас тартса, ол Құдайдың жоспарының бөлігі болу мүмкіндігінен бас тартады.

Адам күнәһар екенін мойындап, содан кейін Құдайдың сүйіспеншілігін, рақымын және қабылдауын сезінгенде, жаңадан рухани туылады. Ол тәубеге келіп, Мәсіхке сенгенде, Құдайдың ұлы/қызы болады. Бұл адам өміріндегі ең маңызды рөл.

Сенуші сонымен бірге Құдайдың отбасы мүшелері ретінде рухани тұлғаға ие (Ефест. хат 2:19). Барлық басқа сенушілер – оның рухани бауырлары мен әпкелері және ол өз жолында кездесетін кез-келген шынайы мәсіхшімен туыстық қарым-қатынасты сезінеді.

Қауым – Құдайдың бүкіләлемдік отбасы және Құдайдың жергілікті отбасы ретінде де қызмет ететін жергілікті қауымдастық. Егер рухани бауырында қажеттілік болса, онда жергілікті рухани отбасы оған көмектеседі. Мәсіхші рухани отбасынан көмек күте алады, сол сияқты ол оған бағышталып, басқаларға көмектесуге дайын болуы керек. Егер өз уақыттары мен ресурстарын осыған арнаған сенушілер болмаса, отбасының көмегіне сенім арту мүмкін болмас еді.

Кейбір адамдар көмек сұрайды, бірақ өздері басқаларға көмектесуге дайын емес. Олар отбасына бағышталу дегеннің не екенін түсінбейді.

Басқа адамдар өздеріне өздері қамқорлық жасайды және басқалардан да соны күтеді. Олар басқаларға деген өздерінің жауапкершілігін түсінбейді.

► Сіз адамға Құдайдың отбасына өзін бағыштау керектігін қалай түсіндірер едіңіз?

Құдайдың ақиқатына сену және Иемізге мойынсұну – бұл әр адам өзі қабылдауы керек шешімдер. Құдайдың адаммен қарым-қатынасы адам тәубеге келіп, Мәсіхке сенім артқанда басталады. Сенушінің Исамен қарым-қатынасы ешкімге тәуелді емес. Әрбір мәсіхшінің бойында оны Құдай Сөзін түсінуге бағыттайтын Киелі Рух бар.

Алайда көптеген сенушілер тым тәуелсіз болып кетті. Олардың жеке түсініктері түпкілікті билікке айналды. Олар Жазбаны тек өз түсініктеріне сай талқылау дұрыс деп сенеді және олар жеке дарындарын Мәсіхтің денесінде қалай қолдануға болатынын емес, жеке өмірлерінде өздерінің дарындарын асқақтатын мақсат іздейді. Олар маңызды шешімдерді қауымның даналығына емес, өз пікірлеріне, жеке сезімдері мен тілектеріне негіздеп қабылдайды.

Көптеген адамдар қауымның мақсатын түсіндіре алмайды. Олар оның құндылығын тек адамдардың белгілі бір қажеттіліктерін қамтамасыз етуден көреді және өздерін отбасының бір мүшесі ретінде оған арнамайды. Олар ешқандай рухани билікке бағынбайды және қандай да бір мәселе туындаған жағдайда дереу қауымдастықтан кетіп, жаңасын іздейді. Мұндай мәселе барлық жерде бар, бірақ кейбір мәдениеттерде тәуелсіздікке бейімділік көбірек көрінеді, өйткені онда жеке бостандыққа табыну дәріптеледі.

Көптеген қауымдар «адамдар рухани тәуелсіз» деп шешкен. Уағыздарда олар адамның ең жақсы нәтижеге жетуі үшін тәуелсіз шешім қабылдауына нұсқау береді. Кейбір қауымдастықтарда қауым бағдарламаларын жүзеге асыратын жетекшілер тобы бар, ал қалғандары тек көрермендер тобын құрайды; басқа қауымдар бағушының меншігі болып табылады және ол адамдарды ұстап тұруға және қаржылық қолдауды жинауға тырысады.

Жаңа Келісім бойынша қауымның суреті – бұл қауымның міндеттерін өз қауымының мүшелері арасында бөлетін жергілікті қауымдастық. Егер бірге қызмет ететін адамдардың қауымдастығы болмаса, қауымның өз міндеттерін орындауы мүмкін емес. Жаңа Келісімнің көптеген хаттары жеке адамдарға емес, қауымдарға жазылған, сондықтан оларды сондай түрде талқылап, қабылдау керек.

► Әр аспектіні қарастырған кезде, қауымнан тыс тек бір адамға қарағанда бұл жұмысты не үшін және қалай қауым жақсы атқаратынын қарастырыңыз.

1. Ізгі хабарды уағыздау (Матай 28:18-20).

2. Бірге ғибадат ету (Қорынтт. 1-хат 3:16).

3. Ілімді ұстану (Тімотеге 1-хат 3:15, Яһуда 3).

4. Бағушыны қаржылық қолдау (Тімотеге 1-хат 5:17-18).

5. Миссионерлерді қолдау (Елшіл. істері 13:2-4, Римд. хат 15:24).

6. Қауымның мұқтаж мүшелеріне көмектесу (Тімотеге 1-хат 5:3).

7. Күнәға батқан қауым мүшелерін тәрбиелеу (Қорынтт. 1-хат 5:9-13).

8. Шомылдыру рәсімі мен Нан үзу рәсімін өткізу (Матай 28:19, Қорынтт. 1-хат 11:23-26).

9. Сенушілерді оқыту және оларды жетілуге бағыттау (Ефест. хат 4:12-13).

Жоғарыда аталған тармақтардың көпшілігін жалғыз жүзеге асыру мүмкін емес. Олардың орындалуы сенушілер тобы мен жетекшілік құрылымның ынтымақтастығына байланысты.

[1]Құдай әр мәсіхшіні өзін жергілікті қауымға арнауға және оның әлемдегі миссиясын орындауға көмектесуге шақырады. Егер қауымдастық мүшесі қызметпен айналыспаса, онда ол Мәсіхтің денесінің мүшесі ретінде өз міндетін орындамайды.

Құдайдың жергілікті қауым денесі үшін жоспары бар. Иеміз қажеттінің бәрін береді және бізден бағышталуды күтеді.

► Студенттердің біріне дауыстап Қорынтт. 1-хат 12:12-27 оқуды ұсыныңыз.

Пауыл қауым мүшелері физикалық дене мүшелері сияқты бірлесіп жұмыс істеуі керек деді. Дененің бір мүшесі басқаларынан тәуелсіз бола алмайды, сондықтан басқаларсыз көп нәрсеге қол жеткізе алмайды.

Мәсіхші өзінің қабілеттері қауымның денесінде ғана шынайы құндылыққа ие болатындығын түсінуі керек. Көз немесе құлақ денеде болмаса пайдасыз болатыны сияқты, егер адам қауымның бағышталған мүшесі болмаса, оның Құдайдың маңызды мақсатын орындауы екіталай.

► Студенттердің біріне дауыстап Елшіл. істері 2:46-47 оқуды ұсыныңыз.

Иеміз адамдарды күн сайын қауымға қосты. Ертедегі қауым кезінде қауымға қосылу қиын процесс болған жоқ. Тәубеге келу куәлігі мен сенім – мүшелікке қосылуға негіз болды. Қауымға ресми түрде мүше болу немесе қауымдастық мүшелері үшін ережелер тізімімен танысу процестері болмаса да, кімнің қауымның мүшесі екенін және кімнің қауымның мүшесі емес екенін оңай көруге болатын.

Көбінесе қауым ресми мүшеліксіз басталады. Басында ол қызметкерлер тобынан тұрады; содан кейін Ізгі хабарды қабылдаған жергілікті адамдар қызметке қосылып, қызмет ете бастайды. Топ жиі-жиі өмірлік сұрақтарды, рухани аспектілерді, болашаққа деген аян-мақсатты және қауым өмірінің практикалық сәттерін талқылау үшін кездеседі. Қауымдастық мүшелерінің тізімі болмайды, бірақ қауымға кімнің бағышталғанын бәрі біледі.

Қауымдастық өскен сайын мүшелік мәселелері туындайды. Көптеген адамдар қауымға келіп, іс-шараларға қатысады. Бірақ олардың қайсысы шынымен қауым мүшесі екенін қалай білуге болады? Қауым өз жерінде куәлік етуі керек. Егер айналасында тұратын адамдар кімнің қауым мүшесі екенін білмесе, ол қалай куәлік ете алады? Біз қауымға Мәсіхтің денесінің мүшесіндегі адамдарға көмектесуді үйретеміз. Бірақ кімнің қауым мүшесі екенін білмесе, қалай көмек көрсетуге болады? Егер адам ескертулерге құлақ аспай, ашық түрде күнә жасауды жалғастырып өмір сүрсе, оны шынайы өмірге бағышталғандар сенушілер тобынан қалай ажыратуға болады?

Көптеген қазіргі заманғы қауымдарда қауымдастық мүшелеріне қойылатын талаптардың егжей-тегжейлі тізімі, сондай-ақ бекітілген ілімдер мен күнделікті өмір ережелері бар; сынақ мерзімі де болуы мүмкін. Мұндай қауым мүшелігіне тәубеге келген адамдардың қосылуы оңай емес.

Жаңадан сенімге келген адамды қауымның қарым-қатынасына дереу қабылдау керек. Ол бір-біріне бағышталған сенушілер тобының мүшесі болуы керек. Құтқарылуға қол жеткізе отырып, сенімге келген адам сенбеуші достарынан айырылады, сондықтан оған мәсіхшілік қарым-қатынас өте қажет.

Сондай-ақ, жаңадан сенімге келген адам сенушілермен қарым-қатынаста алатын шәкірттілікке мұқтаж; онымен уақыт өткізетін адамдардың құндылықтары оны мәсіхші ретінде қалыптастырады.

Егер жаңадан сенімге келген адам әлі түсіне алмайтын талаптарға байланысты қауымға кіре алмаса ше? Егер оны қауым мүшесі ретінде қабылдамаса, ол өзін қауым оны қабылдағысы келмейтіндей сезінеді. Оған бірден қандай да бір мүшелікке кіру қажет. Ертедегі қауым жаңадан сенімге келгендердің мүшелікте болу мәселелерін тез шешіп отырған.

Егер жаңадан сенімге келген мәсіхшілер тез арада қауым мүшесі болса, онда қауымда рухани жетілмеген адамдар болады. Жаңадан сенімге келгендер қауымның барлық ілімдерінің маңыздылығын түсінбейді; бұған қоса, олар әлі жетілген мәсіхшілік өмір салтын дамытпаған, сондықтан оларға қауымның шешімдеріне қатысуға рұқсат беруге болмайды. Қауым мүшелерінің арасында жетілмеген мәсіхшілер болғандықтан, қауым мүшелері қауым қай бағытта жүруі керек деген сияқты маңызды шешімдерге қатыспауы керек.

Қауым мүшелерінің арасында басқарушы денені құрайтын адамдар болуы керек; ол қауым үйрететін ілімдерді өмірінде қолданатын жетілген мәсіхшілерден тұруы керек. Бұл қауым үшін шешім қабылдайтын топ. Бұл топқа мүшелікке кіру үшін, жалпы мүшелікке қарағанда жоғары талаптар қойылуы керек. Бұл топтағы адамдар оқытушы және қауым жетекшісі бола алады. Басқарушы дене қауымның өз ілімі мен мақсатына адал болып қалуын қадағалайды.

Жалпы мүшелік өздерін қауымға арнаған шынайы сенімге келгендерді қабылдауды қарастырады. Жалпы мүшелікке қойылатын талаптар – бұл мәсіхшіліктің негіздерін білу және белгілі бір қауымға бағышталу. Егер шынайы түрде тәубеге келген болса, жаңадан сенімге келген адамды қауым мүшелігіне тез қабылдау керек. Содан кейін сенімге келгендер оларға өте қажет қауымның қарым-қатынасы мен өміріне қатыса бастайды. Кейбір қауымдар жалпы мүшелікті «қарым-қатынас» деп атайды.

► жаңадан сенімге келген адамға қауым өміріне неден бірден қатысуы қажет?

► Осы бөлімде сипатталған мүшелік жүйесінде, қарым-қатынас деген нені білдіреді және кім қауымның мүшесі бола алады?

► Осы бөлімде сипатталған мүшелік жүйесінде, Басқарушы дене деген не және кім оның мүшесі бола алады?

Қарым-қатынас және басқару денесі деген – мүшелік жүйесі. Төменде қауымдастыққа мүшеліктің басқа екі жүйесінің сипаттамасы келтірілген.

Мүшелік ұғымы – қауым мүшелері – қауым мәселелері бойынша дауыс беруді сеніп тапсыруға болатын, дұрыс ілімді ұстанатын, салыстырмалы түрде жетілген мәсіхшілер тобы болуын білдіреді. Бұл топ адамдарды басқарушы лауазымдарға, соның ішінде бағушыны сайлайды. Олар әр мәселе бойынша дауыс беру арқылы шешім қабылдайды немесе шешім қабылдайтын өкілдер тобын сайлайды.

Мүшелік басқаруды бақылауды білдіретіндіктен, жаңадан сенімге келгендер қауымға бірден қабылданбайды. Қауым неғұрлым консервативті және сақ болса, талаптардың тізімі соғұрлым ұзақ болады және өтініштен мүшелікке дейінгі кезең ұзақ болады. Қауымның мүшелікке қоятын талаптары – бұл жетілген мәсіхшілік, оған жаңадан сенімге келген адам «жетпейді». Жаңадан сенімге келген сенуші бірнеше жылдар бойы қауымның өміріне қатысып, қауым мүшесі болмауы мүмкін. Кейбір жаңадан сенімге келгендер қауымдастық мүшесі бола алмайтындықтарынан кетеді.

Кейбір қауымдастықтарда әдетте жексенбілік қызметке келетіндер қауым мүшелері болып саналады. Билік құрылымдарының басқа нысандары болуы мүмкін, бірақ қызметке келгендердің бәрі қауымдастық мүшелері болып табылады. Қауым өзінің мүшелігіндегі адамдардың тізімінің жоқтығын мәлімдеуі мүмкін, дегенмен, тіпті қауым мүшелерінің тізімі жоқ деп айтатын қауымдастықта, қауымдастық мүшелерін анықтаудың жазылмаған жүйесі болады.

Қауым мүшелігі бар қауымда, бақылау – бағушының немесе беделді отбасылардың жетекшілернің қолында болуы мүмкін.

Егер жас қауымның түпкілікті билік ретінде қауым мүшелігі болса, бірнеше жылдан кейін оның қандай болатынын болжау мүмкін емес.

Егер қауым ұзақ мерзім бойы тұрақты қызмет еткен болса, онда оны отбасылық топ немесе күшті бағушы басқарған болуы мүмкін. Оларға істің орындалу жолының ережелерін түсіндіру қиын болар еді, бірақ олар басшыларға сенеді. Жазылған нұсқаулар болмауы мүмкін немесе олар еленбеуі мүмкін. Бағушыны немесе басқа жетекшілерді ауыстыратын уақыт келгенде, қауымда үлкен өзгерістер болуы мүмкін.

► Жоғарыда сипатталған мүшеліктің екі түрінде қандай әлсіз және күшті жақтарды көресіз?

Студенттер төменде берілген екі мысалды оқу керек. Оларды өздері білетін қауымдардағы мүшелікпен салыстыруы керек.

Бірінші АҚШ, Индиана штаты, Индианаполистегі қауым қолданатын қарым-қатынас және басқарушы дене мүшелігінің мысалы келтірілген. Содан кейін Филиппиндік Інжілдік Методист қауымында қолданылатын қауым келісімінің мысалы бар.

Виктори Чапел қауымындағы қарым-қатынас

Виктори Чапел қауымының ауданындағы адамдар көптеген іс-шараларға, соның ішінде ғибадат ету, үйдегі кездесулер және Киелі кітапты талқылауға шақырылады. Барлығы ғибадатқа қатыса алады, қажеттіліктермен бөлісіп, дұға етіп, түскі асқа, пікірталастарға және бейресми әңгімелесулерге қатыса алады. Алайда Жаңа Келісім бізге жергілікті қауымды құрайтын адамдар тобын белгілеу керек деп үйретеді: қауымның мүшелері қандай адамдар екендігі көпшілікке белгілі болуы керек. Мұндай нақты белгіленген топ болмаса, қауымның әлемге нақты куәлік етуі, сондай-ақ мәсіхшілік бірлікке негізделген шынайы мәсіхшілік қарым-қатынаста болу мүмкін емес; киелі кітаптық тәртіпті қолдану және қауымның қызметі үшін бірлесіп жауапкершілік алу мүмкін емес. Сондықтан Виктори Чапелдегі қызмет үшін жауапкершілік қауымдастық ішіндегі «қарым-қатынас» деп аталатын топқа беріледі.

Қарым-қатынас тобының мүшелеріне қойылатын талаптар

Біз рухани өсудің басқа да көптеген белгілері бар екенін түсінеміз, бірақ келесі тізім бірлік пен шынайы қарым-қатынас үшін қажетті негіздерді береді.

1. Рухани өмір

Тәубеге келгендіктің, рухани жанып тұру мен бағышталудың дәлелдерін көрсету; мойынсұнушылықта өмір сүру және Құдаймен қарым-қатынаста болу.

2. Киелі кітаптық мораль

Жыныстық қатынас, есірткі, темекі және алкогольді ішімдіктерден аулақ болу.

3. Қауымға бағышталу

Жексенбіде ауыру, бас тартуға болмайтын басқа қызмет немесе жұмыс жағдайларын қоспағанда, қауымның барлық қызметтеріне қатысу.

Қауымға ондық беру.

4. Ілімдік бірлік

Виктор Чапел қауымының сенім ұстанымын қабылдау және түсіну қажет. Бағушы әр кандидатпен жеке сөйлеседі.

5. Тәжірибелік этика

Барлық қарым-қатынастарда шыншыл және бағышталуға адал болу. Осы қарым-қатынастағы адамдарға сүйіспеншілік пен адалдық қағидаттарына сәйкес келетін мінез-құлықты таңдау.

Ережелер

Біз қауымның кейбір жаңа мүшелері бізді тастап кететінін білеміз, бірақ біздің таңдауымыз сынақ мерзімінің болмауы болды, өйткені жаңадан сенімге келгендер қауымның өміріне тез арада қатысуды қажет етеді.

Бағушы кандидатпен сөйлескеннен кейін, басқарушы дене қарым-қатынас жасау үшін ұсынылған адамды растайды.

Қарым-қатынасқа алынған жаңадан сенімге келген сенуші егер ол әлі шомылдыру рәсімінен өтпесе, шомылдыру рәсімнен өтуге жоспарланады.

Егер қарым-қатынастағы сенуші талаптарды бұзса, басқарушы дене оны қарым-қатынастан шығарады немесе оған есептілікпен сынақ мерзімінен өтуге мүмкіндік береді, содан кейін мәселе қайта қаралады.

Филиппиндік Інжілдік Методист қауымы

Иса Мәсіхті Құтқарушы, әрі Ием ретінде қабылдап, Оның өліміне, қанының төгілуіне және қайта тірілуіне, менің құтқарылуым үшін қажет әрекет ретінде сеніп, мен адам денесі сияқты көптеген мүшелері бар Мәсіхтің бүкіләлемдік денесіне қосыламын. Бірақ дененің көптеген мүшелері бар сияқты, Мәсіхтің денесі де солай. Шынайы дұғамен және Киелі Рухтың жетелеуімен мен Филиппиндік Інжілдік Методист қауымының отбасына, оның қарым-қатынасына, сенімі мен рухани тәртібіне қосылуға шешім қабылдаймын, өйткені Құдай мені жетілдіреді. Мен мұны Құдайға және қауымдастықтың басқа мүшелеріне бағышталу үшін жасаймын және келесілерді орындауға міндеттімін:

Біріншіден, қауымның бірлігін қорғау

• Қауымдастықтың басқа мүшелеріне сүйіспеншілікпен қарау (Петірдің 1-хаты. 1:22);

• Өсек айтып жамандаудан бас тарту (Ефест. хат 4:29);

• Жетекшілерге мойынсұну (Еврейл. хат 13:17);

• Құдайдың рақымынан бас тартқандарға жанашырлық таныту (Ғалатт. хат 6:1-2).

Екіншіден, менің қауымымның міндеттерін бөлісу

• Оның өсуі үшін дұға ету (Салониқал. 1-хат 1:1-2);

• Қауымның мүшелігіне кірмейтін адамдарды шақыру (Лұқа 14:23);

• Келушілерді жылы қарсы алу (Римд. хат 15:7);

• Адамдарға Иса Мәсіх туралы уағыздау (Елшіл. істері, 8:33-35).

Үшіншіден, менің қауымымда қызмет ету

• Рухани дарындарды ашу (Петірдің 1-хаты. 4:10);

• Бағушылармен қымет етіп, олардан үйрену (Ефест. хат 4:11-12);

• Қызметшінің жүрегін дамыта отырып, киелілерге, аш адамдарға, ауруларға, жесірлер мен жетімдерге, қамаудағыларға қызмет етіп, оларға маған көрсетілген рақымды ұсыну (Матай 25:31-46; Філіпіл. хат 2:3-7).

Төртіншіден, менің қауымымның жақсы куәлігі болу

• Жиналыстарға үзбей қатысу (Еврейл. хат 10:25);

• Құдай Сөзін уағыз арқылы кішіпейілділікпен қабылдап, нұрда тұру (Жоханның 1-хаты 1:9-10);

• Қасиетті өмір сүру (Еврейл. хат 12:14; Філіпіл. хат 1:27);

• Қателіктерді мойындау (Жақыптың хаты 5:16);

• Нан үзу рәсіміне қатысу (Қорынтт. 1-хат 11:23-26);

• Үнемі қаржылық құрбандық беру (Леуіліктер 27:30; Қорынтт. 1-хат 16:2; Қорынтт. 2-хат 9:7).

Қол қойылды _________ күні _______________ __________

Қауым мүшесінің қолы ________________________________

Жергілікті қауымның бағушысымен:____________________________ мақұлданды

1. Құдай сенушілер тобында ерекше өмір сүреді.

2. Қауым – бұл Құдайдың отбасы, онда сенушілер өздерін отбасылыққа ұқсас қарым-қатынасқа арнайды.

3. Қауымдағы мүшелік – бұл Құдайдың қауымға деген жоспарын орындауға бағышталу тәсілі.

4. Қауымдастық мүшелері қауым міндеттерін өзара бөлісулері керек.

5. Қауымдастықтың әр мүшесінің жеке қабілеттері қауым өмірінде қолданылған кезде мүмкіндігінше құнды болады.

6. Жаңадан сенімге келгендерді қауым өміріне бірден тарту керек.

7. Рухани жетілгендік қауым мүшелігіне кіру үшін талап болмауы керек.

1. 5-сабақ бойынша Жеті қорытынды ұстанымды есте сақтау керек. Студенттер жеті қорытынды ұстанымның әрқайсысына (барлығы жеті абзац) түсініктеме жазып, олардың мәні мен маңыздылығын тақырыппен таныс емес адамдарға түсіндіре алатындай етіп жеткізулері керек. Жазбаша жұмыс келесі сабаққа дейін жетекшіге тапсырылуы тиіс. Талқылау кезінде жетекші сұраса, студенттер топқа белгілі бір пункттер бойынша орындалған тапсырмалардың нұсқаларымен бөлісуге дайын болу керек. Келесі сабақтың басында студенттер есте сақтау қабілеті бойынша, жеті қорытынды ұстанымды жазу керек.

2. Cтудент сабақты немесе сабақтың бір бөлігін топтан тыс адамдарға өткізуді жоспарлауы керек. Сабақты өткізген сайын студент бұл туралы жетекшіге есеп беруі керек.

3. Жазбаша тапсырма: сіздің қауымыңызда шамамен қанша адам қауымға бағышталғандығын пайызбен есептеңіз. Адам қалай сіздің қауымыңыздың мүшесі бола алатындығын сипаттаңыз.