Lesson 7: Unabii wa Masihi na Ufufuo

MUHIMU SANA: Mtihani kwa ajili ya somo hili utakuwa kwa njia ya mjadala utakaofanyika katika kikao chako cha darasa kinachofuata. Kabla ya kuanza somo, soma maelekezo ya kazi za kufanya kipengele cha “Elimu ya kuitetea imani Kichwa” mwishoni mwa somo hili. Tafakuri zilizoko katika somo hili zitasaidia wanafunzi kujiandaa kwa ajili ya mjadala.

Jia alikuwa na msisimko. Mungu alikuwa amemsaidia kumwonesha Lee kwamba Agano Jipya ilikuwa linaaminika. Kwa hakika, punde tu ataikubali Injili. Hii ni zaidi ya chemsha bongo ya kimaadili; Jia alikuwa anaomba aweze kupata nafasi ya kumshirikisha Injili rafiki yake. Wakati Lee alipomkaribia Jia kwenye mgahawa wa chai, alicheka na kusema, “Umeshafikiria juu ya mazungumzo ya wiki iliyopita?”

Lee alicheka, “Ninaweza kuona umemaanisha kabisa kuhusu kitabu chako! Umeweza kunishawishi mimi kwamba Wakristo wa mwanzo waliamini kwa uhakika kabisa kwamba Yesu alikuwa Masihi, na kwamba alifanya miujiza aliyonukuliwa kwenye vitabu vya Injili. Ninashawishika kwamba Agano Jipya ni kumbukumbu sahihi ya kile ambacho kanisa la kwanza liliamini. Hata hivyo, bado kuna tatizo. Hata kama kiukweli Wakristo wa kwanza waliamini kwambaYesu alifufuka kutoka kwa wafu, leo tunajua kwamba ufufuko ni jambo lisilowezekana!

“Ndio, Wakristo wa mwanzo waliamini katika Ufufuo, lakini hilo halifanyi kuwa ni la kweli. Kumbuka, watu katika ulimwengu wa kale waliamini katika hadithi nyingi za kusimuliwa. Waliamini kwamba ulimwengu ni bapa; waliamini katika mizimu; waliamini katika ufufuo. Lakini tunaishi katika kizazi cha sayansi Jia. Unajua kwamba ulimwengu ni duara! Unajua kwamba mizimu haipo! Unawezaje ukaamini kwa kumaanisha kwamba mtu aliyekufa anaweza kutoka kaburini?”

► Ni kwa jinsi gani unaweza kumjibu Lee? Je, upo ushahidi wa kihistoria unaotosholeza kwa ajili ya ufufuo wa Yesu Kristo?

Katika somo hili, tutaangalia vipengele viwili vya ushahidi kuonesha kwamba Yesu aliyejithibitisha mwenyewe. Kwanza, tuaangalia unabii wa Masihi. Tutaonesha kwamba Yesu alitimiza kikamilifu yote yaliyotabiriwa kwake miaka mamia kabla ya kuzaliwa kwake. Pili, tutaupima ushahidi unaohusu ufufuo. Tutaona kwamba Ufufuo ni zaidi ya hadithi nzuri; ni tukio la kihistoria.

► Tafadhali toa majibu kwa seti hizi mbili za maswali...

Seti ya kwanza:

• Je, hali ya hewa itakuwaje kesho katika mji wako?

• Ni nani atakuwa raisi atakayefuata baada ya sasa katika nchi yako?

• Katika miaka ishirini ijayo, uchumi wa nchi yako utakuwa mzuri zaidi au mbaya?

• Maswali haya ni magumu kwa kiwango gani?

• Je, unadhani kwamba utabiri zilizotolewa angalao ni sahihi?

Seti ya Pili:

• Nani atakuwa raisi wa nchi yako ifikapo mwaka 2130?

• Atazaliwa mahali gani?

• Atakufaje?

• Maswali haya ni magumu kwa kiwango gani?

• Kuna tofauti gani kati ya maswali haya na seti ya kwanza hapo juu?

Ni rahisi kidogo kutabiri baadhi ya mambo katika siku zijazo. Kulingana na hali ya hewa ya leo, ninaweza kuhisi vizuri hali ya hewa ya kesho itakavyokuwa. Kulingana na taarifa za habari, ninaweza hata kutabiri kuhusu raisi ajaye.

Ni vigumu zaidi kutabiri kitu cha miaka mia moja ijayo. Siwezi nikajua ni nani atakuwa anaishi ifikapo 2130; kwa hiyo siwezi nikatabiri jina la raisi, mahali pa kuzaliwa, au aina ya kifo.

Unabii katika Biblia kuhusiana na Masihi unahusika na kundi la pili. Manabii walitabiri matukio kadhaa mamia ya miaka mingi kabla ya kutokea, na tabiri hizi zilikuja kutokea vile vile kama zilivyokuwa zimetabiriwa.

Kuna karibia utabiri sitini maalumu za kinabii katika maisha ya Yesu. Katika somo hili, tutaangalia nabii kumi na mbili miongoni mwa hizi. Marabi wa Kiyahudi walioishi kabla ya kuzaliwa kwa Yesu walizichukulia hizi kama za Masihi

► Ligawe darasa katika makundi mawili. Kwa kila unabii mruhusu mtu mmoja kutoka kundi la 1 asome unabii. Kisha mruhusu mtu mwingine kutoka kundi la 2 asome kutimia.

Je, itawezekana kwamba haya yote yaliyotabiriwa yalitimia kwa kubahatisha?

Haiwezekani. Tumeorodhesha unabii kumi na mbili miongoni mwa dazani za unabii ziizotimizwa na Yesu. Ukadiriaji wa kihafidhina wa kujua uwezekano wa hizi unabii kumi na mbili kuwa zilitimia kwa kubahatisha ni 1 katika 100,000,000,000,000,000 (1 x 1017).

Fikiria kuifunika Ufaransa yote na vipande vya sarafu ya fedha kwa kina cha futi mbili. Katika hizo sarafu moja iwekee alama nyekundu ya “X”. Kisha mfunge mtu machoni na umwambie akaiokote hiyo sarafu. Uwezekano wa kubahatisha kuiokota sarafu yenye alama nyekundu “X” ni 1 x 1017. Haiwezekani!

Je, itawezekana kwamba Yesu kwa matakwa yake alitimiza haya yaliyotabiriwa?

Haiwezekani. Yesu angeweza kuchagua kuwa mwalimu, au kuchagua kuwa kimya mbele ya washtaki wake; lakini hangeweza kuchagua familia yake, mahali pa kuzaliwa, au jinsi Warumi watakavyoutoboa mwili wake baada ya kusulubiwa.

Je, itawezekana kwamba Mungu ndiye aliyetoa unabii wote?

Hakika. Kama unabii wote haungetimia au kama Yesu angetimiza kwa kuchagua yeye, utabiri huu lazima ungekuwa umetoka kwa Mtu mwingine mwenye uwezo wa kuangalia mambo ya mbele. [1] Kwa kuwa ni Mungu tu mwenye kujua mambo yajayo, utabiri wa mambo haya ni lazima uwe umetokana na Mungu. Yeyote atakayetekeleza tabiri hizi atakuwa aliyechaguliwa na Mungu.

Kufufuka kwa Yesu aidha ni mzaha mkubwa sana au ni muujiza mkuu mno wa utukufu wa nyakati zote. Ukristo unasimama au unaanguka kwenye jibu la swali lifuatalo, “Je, Yesu alifufuka kimwili kutoka kwa wafu?” Paulo alisema kwamba, kama Kristo hakufufuka, imani yetu ni bure na sisi ni watu wanyonge sana. Kwa nini? Kwasababu kama Kristo hakufufuka, hatuna matumaini ya uzima wa milele[1].

Ili kujibu hili swali, “Je, Yesu alifufuka kimwili kutoka kwa wafu?” tutatizama mambo matatu:

1. Je, Yesu alikufa? Baadhi ya watu wanakataa kabisa kwamba Yesu hakika hakufa msalabani.

2. Kwa nini kaburi lilikuwa wazi? Baadhi ya watu wanadai kwamba Yesu hakufufuka kutoka kwa wafu. Wanasema kuna maelezo mengine yanayohusu kaburi kuwa wazi.

3. Kulitokea nini baada ya Kufufuka? Je, kunao ushahidi wa Kufufuka katika matukio yaliyotokea baada ya asubuhi ya Jumapili ya kwanza ya Pasaka asubuhi?

Kutokana na majibu ya maswali haya, tutaona kwamba kuna ushahidi wa kutosha kuamini kwamba Yesu alifufuka kimwili kutoka kwa wafu. Hii ni zaidi ya hadithi; ni ukweli wa historia.

Je, Yesu alikufa?

Tunapojadili suala la Kufufuka, tunalazimika kwanza tuoneshe kwamba Yesu alikufa. Baadhi ya wapinzani wa Ukristo, kama vile Waislamu, wanakataa kwamba Yesu kwa hakika hakufa. Kuna ushahidi gani wa kifo chake?

Kupoteza damu kabla ya kusulubishwa

Kabla Yesu hajasulubishwa, alipigwa fimbo sana na askari wa Kirumi. Upigaji fimbo wa Kirumi ulikuwa wa kikatili na mara nyingi walioangukia kuwa wahanga wa ukatili huu hufa. Tabibu mmoja wa wanadamu aliandika:

Kuchapa kwa kiboko kwa Warumi kwa kawaida kulihitajika mijeledi thelathini na tisa.... Askari atatumia fimbo iliyosukwa kwa nyuzi za ngozi ikiwa na vimipira vya chuma vilivyoshonewa ndani yake. Wakati fimbo itakapochapwa kwenye nyama ya mwili, hivi vimipira vitasababisha majeraha ya ndani sana, ambayo yatakuwa yanapasuka kutokana na mwendelezo wa kipigo. Fimbo hiyo pia huwekwa vipande vidogo vidogo vya mifupa, vitakavyoweza kuichanachana nyama ya mwili sana.

Sehemu ya mgongoni itakuwa imepigwa sana kiasi kwamba mara nyingine sehemu ya uti wa mgongo ilikuwa inaweza kuonekana kutokana na kukatwa kwa kina sana. Kipigo kilifanywa katika maeneo yote ya mwili kuanzia mabegani hadi mgongoni, kwenye makalio, na nyuma ya miguu.[2]

Hata kabla ya kusulubiwa, Yesu alikuwa kwenye kipindi kigumu cha maumivu makali na kupoteza damu nyingi kulikosababisha azimie. Ilibidi wamtafute mtu mwingine wa kuubeba msalaba wake, Yesu alikuwa katika hali ya umahututi hata kabla ya kuangikwa msalabani.

Ushahidi kutoka kwenye msalaba

Juu ya msalaba, mtu anaweza tu kupumua kwa kuvuta juu kwa mikono yao na kusukuma juu kwa miguu yao. Baada ya mtu kuwa juu ya msalaba kwa muda mrefu wa kutosha kumfanya mtu kuanza kukosa nguvu, askari wa Kirumi wataivunja miguu yake ili aliyesulubiwa asiweze kuvuta miguu yake juu tena, Hatua hii humfanya aliyeangikwa kushindwa kupumua.

Viongozi wa Kiyahudi hawakutaka kuuacha mwili wa Yesu juu ya msalaba wakati wa kuanza kwa sikukuu ya Pasaka. Kwa sababu ya hiyo, askari walisogelea ili kuivunja miguu ya Yesu na ya wale wezi wawili. Hata hivyo, hawakuivunja miguu ya Yesu kwa sababu alikuwa tayari alishakufa. Askari wa Kirumi ambao walikuwa wamepewa jukumu la kusulubisha walijua vyema jinsi ya kutambua kama aliyeangikwa ameshakufa. Walijua tayari Yesu alikuwa ameshakufa.[3]

Njia moja ambayo askari wa Kirumi alitumia kuthibitisha kwamba aliyeangikwa msalabani alikuwa kweli ameshakufa ilikuwa ni kumpiga mkuki uingie ubavuni mwake. Damu na maji ikitoka nje ilikuwa ni ishara ya kuwa mtu alishakufa. Kama mtu atakuwa bado yu hai, damu peke yake itatoka. Wakati askari alipompiga Yesu mkuki wa ubavuni, “mara hiyohiyo ikatoka damu na maji.” [4] Hii ikamthibitishia askari kwamba Yesu alishakufa.

Akida aliweza kumthibitishia Pilato kwamba Yesu alishakufa. Mwili wa Yesu ulifungwa kwa kuvingirishwa ndani ya sanda na baadaye ukalazwa kaburini. Hakuna aliyekuwa na shaka kwamba Yesu alikuwa amekufa.

Kwa nini Kaburi Lilikuwa Wazi?

Wanahistoria wa Kiyahudi na Kirumi wote wanakiri kwamba Yesu aliuawa kwa njia ya kusulubiwa. Swali jingine linahusika na kaburi kukutwa liko wazi . Mitume walihubiri kwamba Yesu alitoka na mwili wake wote alipofufuka kutoka kaburini. Walifundisha ufufuo wa mwili. Walijua kwamba kaburi lilikuwa wazi.

Vitabu vya Injili vinathibisha kwamba kaburi lilikuwa wazi. Mlinzi wa Kirumi hakuweza kukanusha kwamba kaburi lilikuwa wazi; Viongozi wa Kiyahudi hawakuweza kukanusha kwamba kaburi lilikuwa wazi. Fikiria kama Mitume waliitengeneza hii taarifa ya Kufufuka. Ingekuwa rahisi sana kwa viongozi wa Kirumi na Kiyahudi kuutoa huo mwili – na huo ndio ungekuwa mwisho wa Ukristo. Badala yake, taarifa za kaburi kukutwa liko wazi lilihamasisha watu wengi kuamini katika Kristo.

Wasioamini wamejaribu kutoa maelezo mengine kuhusiana na kaburi kuwa wazi. Wanasema kwamba:

Wanafunzi waliuiba mwili wa Yesu.

Mara tu kaburi lilipokutwa liko wazi, viongozi wa Kiyahudi walipendekeza kwamba mitume wameiba mwili wa Yesu. [5] Katika karne ya pili, mwandishi wa Kiyahudi, Trypho, alisema,

Yesu, Mgalilaya mdanganyifu, tuliyemsulubisha, lakini wanafunzi wake wamemwiba usiku na sasa wanadanganya watu wakidai kwamba amefufuka kutoka kwa wafu na amepaa kwenda mbinguni. [6]

► Je, haya ni maelezo mazuri? Kwa nini au Kwa nini siyo?

Kuna vipengele viwili vya ushahidi vilivyo kinyume na nadharia hii.

Kwanza – Ili kuweza kuuiba ule mwili, mitume ilibidi wawazidi nguvu walinzi wenye mafunzo wa Kirumi, wavingirishe lile jiwe zito, na watoroke na ule mwili. Wanafunzi hawa hawa walikimbia kwa hofu wakati Yesu alipokamatwa. Ni jambo lisiloaminika na la kushangaza kwamba sasa wamekuwa na ujasiri wa kukabiliana na walinzi wa Kirumi.

Walinzi wa Kirumi wangekabiliwa na adhabu ya kifo kama wangeshindwa na majukumu yao ya ulinzi. Walikuwa na kila sababu ya kuwa waangalifu. Hakuna sababu ya kuamini kwamba walizidiwa nguvu na mitume wasiokuwa na nguvu, au kwamba walilala usingizi wakati wakiwa katika lindo.

Pili – Kama mitume waliuiba mwili, walijua maelezo ya kufufuka yalikuwa ya uongo. Katika maneno ya Josh McDowell, “Nani anaweza kufa kwa ajili ya uongo?” Ndiyo, watu walishakufa wakiamini kwamba uongo ndio uliokuwa ukweli, lakini watu wachache watakufa wakijua kwamba wanakufa kwa ajili ya uongo.

Ili kuamini kwamba mitume waliiba mwili kunatuhitaji sisi tuamini kwamba watu kumi na moja waliweka maisha yao rehani kwa hoja ambayo walijua siyo ya kweli. Hawakupata utajiri au nguvu katika hoja hii; waliwindwa na kuuawa kwa sababu ya hoja hii. Fikiria jinsi hawa mitume walivyokufa:

• Petro alisulubiwa.
• Andrea alisulubiwa.
• Mathayo alikatwa kichwa.
• Yakobo, mwana wa Alfayo alisulubiwa.
• Filipo alisulubiwa.
• Simeoni alisulubiwa.
• Tomaso aliuawa kwa kupigwa mikuki.
• Bartholomayo alisulubiwa.
• Yakobo, mwana wa Zebedayo, aliuawa kwa upanga.

Watu hawa waliyatoa maisha yao kwa imani kwamba Yesu alifufuka kutoka kwa wafu. Hawakufa kwa ajili ya uongo.

Mamlaka za Kirumi na Kiyahudi ziliuondoa ule mwili.

Baadhi ya wakosoaji wanapendekeza kwamba Warumi au Wayahudi waliuondoa mwili. Wanasema kwamba Warumi au Wayahudi waliuficha ule mwili ili Wakristo wasiweze kuupata.

► Je, haya ni maelezo mazuri? Kwa nini au Kwa nini siyo?

Jibu halina mantiki kabisa. Wayahudi walitaka kuisambaratisha hii dini mpya; Warumi walitaka kuweka amani kati ya Wayahudi na Wakristo ndani ya Yerusalemu.

Wakati dini ya Kikristo ilipoanza kusambaa, Warumi au Wayahudi wangeweza wakauonyesha mwili kama ulikuwa umefichwa, kuthibitisha kwamba Yesu bado ni marehemu. Walikuwa na kila kigezo cha kuweza kuthibitisha kwamba Yesu hakuwahi kufufuka kutoka kwa wafu. Hakuna sababu yeyote ya wao kuuficha mwili.

Yesu hakufa; alikuwa amezirai wakati alipozikwa.

“Nadharia ya kuzirai” ndiyo inayoshamiri miongoni mwa Waislamu wengi leo. Wanasema kwamba Yesu hakuwahi kufa pale msalabani. Badala yake, alizimia kwa sababu ya maumivu na kupoteza damu. Askari walidhania kwamba alikuwa ameshakufa, kwa hiyo wakamzika. Mle kaburini, Yesu alizinduka kutoka katika kuzimia na akatoka nje ya kaburi. Wafuasi wake waliamini kwamba amefufuka kutoka kwa wafu.

► Je, haya ni maelezo mazuri? Kwa nini au Kwa nini siyo?

Ili nadharia hii iweze kuwa ya kweli, fikiria yote ambayo ni lazima yatokee:

• Yesu ingebidi aendelee kuishi baada ya kile kipigo cha kutisha na upotevu wa damu pale msalabani.

• Ilikuwa aweze kuwapumbaza wale askari waliokuwa wamepewa mafunzo ya kuua na kuthibitisha kifo.

• Baada ya kuzinduka kutoka kule “kuzirai” kwake, huyu mtu aliyekuwa mdhaifu angepaswa avingirishe lile jiwe zito kutoka pale kaburini.

• Angepaswa awazidi nguvu wale walinzi wa Kirumi, waliokuwa wamepewa jukumu la kulilinda kaburi.

• Katika hali hii ya udhaifu, angejitokeza akiwa na nguvu sana ili wafuasi wake waweze kushawishika kwamba alikuwa Bwana wa Maisha na Mshindi juu ya Kifo.

Haya hayawiani na chochote tulichokisoma kuhusu kusulubiwa na kufufuka. Njia nyingine inayoweza kuleta mantiki katika haya mambo yote ni kwamba Yesu alifufuka kama alivyosema.

Nini kilitokea baada ya Kufufuka?

Ushahidi wa kufufuka hauishii tu pale kaburini. Yesu aliwatokea mamia ya watu wiki kadhaa baada ya kufufuka. Kufufuka kulibadilisha maisha yao – na kuendelea kubadilisha hadi leo.

Ushahidi wa kuonekana kwa Yesu baada ya Kufufuka

Moja ya orodha kamili sana ya kuonekana kwa Yesu baada ya kufufuka ni orodha ya Paulo katika 1 Wakorintho 15:3-8. Paulo aliiandika orodha hii mnamo mwaka 55 B.K., miaka ishirini hadi ishirini na tano baada ya Ufufuo. Orodha hii ya mashahidi ni pamoja na Petro, wanafunzi kumi na mbili, na Yakobo.

Paulo anataja kundi la watu zaidi ya 500 waliomwona Yesu aliyefufuka. Wengi wa watu hawa walikuwa bado wanaishi. Kama hesabu ya Paulo ilikuwa ya makosa, wangeweza kulidhihirisha kosa lake. Paulo alijua kwamba watu hawangeweza kutoa changamoto kwa neno lake.

Vitabu vyote vya Injili vinne vimebeba ushuhuda wa watu waliomwona Kristo baada ya Kufufuka. Wakristo hawa wa kwanza walihatarisha maisha yao kwa ajili ya ushuhuda wao. Wengi walikufa kwa ajili ya kile walichokiamini. Kama Ufufuo haungetokea, wangelijua. Hawangekubali kufa kwa kitu wanachokijua kwamba kilikuwa uongo

Kipengele mojawapo muhimu sana cha kukumbukwa cha kuonekana kwa Yesu baada ya kufufuka ni kile cha wanawake kama mashahidi wa kwanza. Mariamu Magdalene, Yoana, Mariamu mamaye na Yakobo na Salome walikuwa kati ya watu wa kwanza kufika kaburini. [7] Kwa leo, hili linaweza lisionekane kama ni muhimu, lakini katika ulimwengu wa kale, hiki ni kigezo kikubwa sana cha kuunga mkono ukweli wa vitabu vya Injili.

Kwenye karne ya kwanza, ushahidi wa mwanamke ulikuwa haukubaliki mahakamni. Kwa sababu ya sheria zao za hadhi ya chini ya kijamii , wanawake walikuwa hawana haki ya kisheria kusimama. Hata mitume mwanzoni kabisa walikuwa wameukataa ushuhuda wa hawa wanawake.[8]

Kama waandishi wa vitabu vya Injili wangekuwa wanatunga taarifa hii, hawangewahusisha wanawake kama mashuhuda wa kaburi kuwa wazi. Mwadishi anayebuni angeweza akatumia mashahidi wenye hadhi na kuheshimika kama vile viongozi wa dini wanaoheshimiwa ili kushuhudia kuhusu Kufufuka. Badala yake, waandishi wa vitabu vya Injili waliandika taarifa sahihi kama zilivyotokea.

Katika utafiti wa kihistoria, tunatoa umuhimu mkubwa katika kuamini ushahidi wa walioona kwa macho yao. Hali hiyo pia inatakiwa iwe kweli wakati tunapojifunza ukweli wa historia ya Kufufuka. Hawa walikuwa mashuhuda wa kwanza. Ushahidi wao unapaswa upate kipaumbele cha kuchukuliwa kama ushahidi wa thamani katika ukweli wa Kufufuka

Ushahidi wa maisha yaliyobadilishwa

Ushahidi mwingine wa Kufufuka ni mguso wake kwa watu wengine. Watu wengi katika karne ya kwanza walishawishika na ukweli wa Ufufuo. Maisha yao yalibadilishwa na Kristo aliyefufuka. Majina ya watu wachache itaonyesha udhihirisho wa hatua hii:

Paulo, aliyekuwa adui mkubwa wa Ukristo kisha akajageuka kuwa mtetezi wake mkubwa. Alisafiri eneo lote la utawala wa Kirumi akidhihirisha ukweli wa Ufufuo.

Yakobo, Ndugu yake mdogo na Yesu, alikuwa mkosoaji mkubwa wakati wa maisha ya Yesu hapa duniani. Hata hivyo, alipomwona Yesu akiwa hai tena baada ya Kufufuka kulimshawishi Yakobo kuhusu madai ya Yesu kwamba yeye ndiye Masihi. Yakobo alikuja kuwa kiongozi mkuu wa Kanisa la Yerusalemu.

Mguso endelevu ndani ya Kanisa

Ili kusheherekea Kufufuka kila wiki, Wakristo wa mwanzo waliivusha siku yao ya kuabudu kutoka Jumamosi hadi Jumapili. Kwa kuwa kufufuka kulitokea siku ya kwanza ya wiki, waliabudu katika siku ya kwanza ya wiki. Wakristo wa kwanza waliisherehekea Pasaka ii kuadhimisha ufufuko katika hali ya uhalisia wa mwili wa Yesu.

Sanaa kuanzia karne ya kwanza inaonyesha imani ya Wakristo kwamba “Yesu ni Mungu.” Sarafu ya fedha iliyoko hapa kulia ina mchanganyiko wa alama ambazo zilikuwa maarufu sana katika Kanisa la mwanzo. [9]

Kwanza, ina alama mbili zinazoingiliana kutoka katika alfabeti za Kiyunani: χ (chi) na ρ (rho), alama mbili za mwanzo ni za neno la Kiyunani Christòs” au “Kristo.” Kisha, inaongeza α (alpha) na ω (omega) herufi ya kwanza na ya mwisho katika alfabeti ya Kiyunani, ikionyesha kwamba Yesu ndiye mwanzo na mwisho wa mambo yote.

Kuta za makaburi zinaonyesha muhtasari mwingine wa mwanzo wa imani za Kikristo, katika umbo la samaki. Jina lingine kwa ajili ya samaki lilikuwa ἰχθύς (ichthus).[10] Kila herufi ilikumbushia Wakristo wa mwanzo baadhi ya vipengele vya imani kuhusu Yesu wa Nazarethi. Alama ya samaki ilikuja kufanyika ni kanuni nyepesi ya imani kwa Wakristo wa mwanzo: Yesu Kristo, Mwana wa Mungu, Mkombozi wetu.

ἰ = Iesous (Yesu)

χ = Christos (Kristo)

θ = Theou (Ya Mungu)

ύ = Uios (Mwana)

ς = Soter (Mkombozi)

Unaweza ukaona ni kwa hali ya juu kiasi gani Wakristo wa mwanzo walimheshimu Yesu. Walimwabudu Kristo kama Mungu anayeishi. Maelezo mazuri zaidi kwa ajili ya kuabudu kwao kulichangiwa sana na kufufuka na mwili kwa Yesu, waliyemwamini ameshinda kifo kama Bwana wa Maisha.

Utabiri kuhusu masihi ambazo zilitimilika katika maisha ya Yesu zinadhihirisha kwamba alikuwa ni Masihi aliyetabiriwa. Muda mrefu kabla ya kuzaliwa Yesu, marabi wa Kiyahudi walikubaliana kwamba unabii wote unaelekezwa kwa Masihi. Ukweli kwamba unabii wote wa undani kuhusiana na Masihi ulitimia miaka mamia kadhaa baada ya kutabiriwa kunadhihirisha kwamba Mungu aliuvuvia unabii wote, kwamba Mungu aliongoza kuzaliwa kwa Yesu, na kwamba Mungu alimtuma Yesu kama Masihi Myahudi!

► Kwa nini Kufufuka ni muhimu sana katika imani ya Kikristo?

Kufufuka ni msingi mkuu wa imani ya Kikristo kwa sababu inathibitisha kwamba Yesu ni yeye yule aliyesemwa kwamba ndiye – Mwana wa Mungu, Mungu katika mwili. Mungu peke yake anayo nguvu ya kufufua wafu, na Mungu hawezi akamfufua mwongo. Baadaye tutaonesha kwamba Yesu alisema ndiye Mungu. Kufufuka kunadhihirisha ukweli wa madai ya Yesu.

Kufufuka kunatoa uhalali kwa madai ya Yesu kwamba kifo chake “kitakuwa fidia kwa wengi.”[1] Kufufuka kunaonesha kwamba Yesu anayo mamlaka juu ya kifo. Kwa sababu ya hiyo, Yesu anao uwezo wa kutoa maisha kwa wafuasi wake kama alivyoahidi.

Simoni Greenleaf (1783-1853) alikuwa mmoja wa waasisii wa Shule ya Sheria ya Harvard. Kwa miongo mingi, Treatise on the Law of Evidence (Tasnifu yake kuhusu Sheria ya Ushahidi) ilionekana ni kitabu bora zaidi katika ushahidi wa kisheria.[1]

Greenleaf alikuwa pia ni Myahudi aliyemkana Mungu. Aliamini kwamba kufufuka kwa Yesu Kristo ni utapeli. Wakati mwanafunzi alipompa changamoto ya kujifunza ushahidi, Profesa Greenleaf alikusudia kuthibitisha kwamba Kufufuka ni hadithi za kutunga za kusimulia. Badala yake, alikuja kukubali kwamba Kufufuka ni ukweli wa historia.

Kwa sababu alitambua nguvu ya ushahidi uliopo wa Kufufuka, Greenleaf alikuja kuwa Mkristo aliyejitoa kabisa. Maandiko yake yaliwavutia watu ambao wakati wa leo ni watetezi wakubwa wa imani – wakiwemo Josh McDonell na Lee Strobel, ambao tumejifunza habari zao katika kozi hii.

Baada ya kujifunza ushahidi wa Kufufuka, Greenleaf aliandika, “Kama ushahidi wa kufufuka utawekwa katika chumba chochote cha mashitaka duniani kinachotenda haki bila upendeleo, itaamuliwa kwamba ni ukweli wa kihistoria – Yesu alifufuka kutoka kwa wafu!”

Kitabu maarufu cha Greenleaf kiliitwa The Testimony of the Evangelists: The Gospels Examined by the Rules of Evidence (Ushuhuda wa Wainjilisti: Injili Zikipimwa kwa Sheria za Ushahidi). Katika kitabu hiki, Greenleaf alitumia sheria za ushahidi wa kisheria ambazo zinatumika katika mahakama za kisheria. Alihitimisha kwamba mahakama yeyote ya kisheria yenye kutenda haki itatambua Injili kama za ushahidi wa kisheria. Mwanazuoni huyu nguli wa sheria wa mwanzoni mwa karne ya kumi na tisa, alitambua kwamba uchunguzi wa ushahidi wa kihistoria unaonyesha kwamba kufufuka kwa Yesu Kristo kulikuwa Dhahiri, na siyo habari za kubuniwa.

[1]“Lee,” Jia alijibu, “ninaelewa wasiwasi wako wa kuamini katika Ufufuo. Inaonekana kama haiwezekani! Lakini unapuuzia ushahidi wa kihistoria kuhusu ukweli wa taarifa hii. Siyo kweli kwamba watu wa ulimwengu wa kale hawakutegemea watu waliokufa kurudi tena kutoka kaburini? Ndiyo, baadhi yao waliamini katika mizimu – lakini waliamini kwamba mizimu ni watu waliokufa. Hakuna aliyeamini kwa uhakika kwamba ni mtu anarudi kutoka kaburini.

“Watu wa ulimwengu wa zamani, hawangeweza kujua kuhusu sayansi ya kisasa, lakini walijua kwamba watu waliokufa hubakia wamekufa. Wanafunzi walishtushwa na kufufuka. Hakuna aliyetegemea kumwona Yesu akiwa hai. Waliamini tu pale walipokabiliana na wimbi la ushahidi kwamba, ‘Hayuko hapa, amefufuka.’[2]

“Mtume Paulo, Mwisraeli aliyepigana dhidi ya imani ya Kikristo, alikuja kuwa mwamini baada ya kukutana na Bwana mfufuka. Kumbuka, Paulo aliandka barua zake wakati ambapo mamia ya watu waliokuwa mashuhuda wa kifo chake walikuwa bado wanaishi. Kama ushuhuda wa Paulo ungekuwa wa uongo, wangelijua! Lakini Paulo aliandika bila kuwepo hofu ya kuhitilafiana:

…Kristo alikufa kwa ajili ya dhambi zetu, kama yanenavyo maandiko; na ya kuwa alizikwa; na ya kuwa alifufuka siku ya tatu, kama yanenavyo maandiko; na ya kuwa alimtokea Kefa; tena na wale Thenashara; baadaye aliwatokea ndugu zaidi ya mia tano pamoja; katika hao wengi wanaishi hata sasa, ila baadhi yao wamelala; baadaye akamtokea Yakobo; tena na mitume wote; na mwisho wa watu wote, alinitokea mimi, kama ni mtu aliyezaliwa si kwa wakati wake.[3]

“Lee, Paulo alijua kwamba Yesu Kristo alifufuka kutoka kaburini. Yesu ni Mwana wa Mungu aliyekufa kwa ajili ya dhambi zetu na aliyeonesha uwezo wake juu ya nguvu za kifo kwa Kufufuka. Na sisi tunamwamini, tunaweza kushiriki katika ushindi wake ulio juu ya kifo. Tunaweza kuwa na uzima wa milele!”

(1) Elimu ya kuitetea imani na Kichwa: Mtihani kwa ajili ya somo hili utakuwa tofauti na masomo yaliyopita. Badala ya kuandika majibu kutoka na maswali yaliyoulizwa, utawasilisha majibu kwenye mdahalo wa darasa. Kiongozi wa darasa atajifanya kwamba yeye ni mkosoaji ambaye anakataa ukweli wa Kufufuka. Utatoa ushahidi wa Kufufuka ambao umejifunza katika somo hili.

Kwa mfano – kama “mkosoaji” anasema kwamba Yesu kwa uhakika hakuwahi kufa juu ya msalaba, utatoa sababu ambazo tunaweza kuwa na uhakika kwamba Yesu alikuwa amekufa. Kama mkosoaji atasema kwamba maelezo ya kufufuka yalibuniwa na wanafunzi, unaweza ukajilekeza kwenye ushuhuda wa wanawake kama sababu ya kukubaliana na maelezo hayo. Unapojiandaa kwa ajili ya mdahalo huu, panga taarifa zako kutoka katika somo hili katika njia ambayo itakusaidia kujibu maswali ya wakosoaji wanayoweza kuwa nayo kuhusiana na Kufufuka.

(2) Elimu ya kuitetea imani na Moyo: Katika Warumi 1:4, Paulo anasema kwamba kufufuka kunadhihirisha kwamba Yesu alikuwa Mwana wa Mungu. Kisha katika Warumi 6, Paulo anaonyesha kwamba sisi “tunaokufa katika Kristo” wameunganika naye katika ufufuo wake. Hii ina maana kubwa sana katika maisha yetu ya Ukristo kila siku. Kwa sasa tumekuwa “wafu kwa dhambi na walio hai kwa Mungu katika Kristo Yesu.” (Romans 6:11).

Fikiria kuhusu maisha yako ya Ukristo ya kila siku. Je, unapigana na majaribu ya mara kwa mara katika maeneo fulani fulani? Kama ndivyo, tafakari juu ya ukweli ulioko atika Warumi 6. Umekufa katika dhambi, na uko hai kwa Mungu. Kwa sababu ya ufufuo, unaweza ukaishi kila siku katika ushindi dhidi ya dhambi. Wiki hii, chukua muda wako kumshukuru Mungu kila siku kwa ushindi endelevu dhidi ya dhambi.

(3) Elimu ya kuitetea imani na Mikono: Mwishoni mwa Somo la 5, ulimwuliza asiyeamini akuruhusu umshirikishe kuhusu maumbo yanayounga mkono imani ya Kikristo. Zungumza na huyu mtu tena na mshirikishe taarifa uliyoipata kutoka katika somo hili. Waulize kama unaweza kushirikishana nao ushahidi kuhusu ukweli wa Kufufuka. Kabla ya kikao chako, omba Mungu aandae mioyo yao kwa ajili ya kupokea ukweli. Toa taarifa kuhusu mazungumzo yenu katika kipindi cha darasa kitakachofuata.

(1) Orodhesha unabii tatu maalumu za Masihi ambazo Yesu alizikamilisha katika maisha yake.

(2) Kutimia kwa unabii mwingi maalumu za Masihi kunaonesha nini kuhusiana na chanzo cha unabii?

(3) Orodhesha hoja tatu za wakosoajia wanazozitoa kuhusu kaburi kuwa wazi. Katika kila hoja, toa sababu moja tu kuonyesha kwamba hoja hiyo ina mapungufu.

(4) Kuna nini cha muhimu kuhusiana na kumbukumbu ya wanawake waliokuwa miongoni mwa mashahidi wa kwanza kwenye Ufufuko?

(5) Kuna nini cha muhimu kuhusu ibada ya kuabudu ya Wakristo wa mwanzo wakiabudu katika kila siku ya kwanza ya wiki na kusherehekea Pasaka kila mwaka?

(6) Nukuu kutoka kichwani 1 Wakorintho 15:3-6.