Lesson 9: Upekee wa Ukristo katika Dini Nyingi

Katika Maonyesho ya Dunia ya Chicago mwaka 1893, Bunge la Dini mbalimbali liliruhusu uwakilishi wa wajumbe kutoka kila dini kubwa za dunia kutoa mada. Wanenaji kutoka kila dini walijaribu kuishawishi hadhira kwamba dini zao zilikuwa bora na za maana zaidi kuliko za wengine.

Mwakilishi wa mwisho kunena alikuwa Mchungaji Yusufu Cook, aliyekuwa akiwakilisha imani ya Kikristo. Kabla ya Cook kunena, msemaji wa dini ya Hindu akaushambulia Ukristo kama “dini iliyo mbaya kuliko dini nyingine zote” kwa sababu inawaita watu “watenda dhambi.”

Badala ya kushambulia dini nyingine yeyote, Yusufu Cook alianza kwa kumwelezea Bi. Macbeth kutoka kitabu cha Shakespeare. Alielezea jinsi Bi. Macbeth, kutokana na wivu na matamanio, alivyomshawishi mumewe kumwua mfalme Dankani wakati alipokwenda kumtembelea katika kasri lake.

Baada ya kitambo kidogo, Bi. Macbeth alipatwa na maumivu makali ya kujisikia mwenye hatia. Wakati wa mchana, alikuwa na tamaa ya makuu na mjasiri. Lakini usiku, Bi. Macbeth ataamka mara kadhaa kwenda kuosha mikono huku akilia, “Nina doa.” Je! Kwa kuosha mikono atatakasika?

Yusufu Cook alimwuliza mwakilishi wa kila dini, “Je! kuna chochote katika dini yenu kinachoweza kuondoa damu ya hatia iliyoko kwenye mikono ya Bi. Macbeth?” Hakuna hata mmoja aliyeongea. Hakuna dini yenye uwezo wa kuosha damu kutoka katika mikono ya Bi. Macbeth?” Hakuna aliyeongea. Hakuna dini yenye uwezo wa kuosha damu kutoka katika mikono ya Bi Macbeth. Kisha Mchungaji Cook akageukia kwenye hadhira na kuhitimisha, ‘Damu ya Yesu Kristo, Mwana wa Mungu, inatutakasa kutokana na dhambi zetu!”

Katika somo hili, tutaona kwamba Ukristo uko tofauti na dini nyingine zote. Tofauti iliyopo kati ya injili na dini nyingine ni hii: tunaamini kwamba alikuja duniani katika sura ya kibinadamu ya Mwanae, Yesu, kutoa njia ya msamaha kwa ajili ya dhambi zetu na kuturejesha tena katika sura na mfano wake.

Swali la kawaida ambalo Wakristo wanakumbana nalo kila wakati ni, “Dini zote si ziko sawa? Ni njia mbalimbali za kuelekea kwenye lengo moja. Ili mradi unapata njia unayoiona inakufaa, ni sawa.”

► Utamjibuje Baniani anayesema, “Ukristo na Ubaniani ni njia mbili tofauti za kuelekea kwenye lengo moja?”

Mjadala unaofuata utatusaidia kuona vyema ni nini kinachoutenga Ukristo na mitizamo mingine yote ya dunia.

Kuna imani za aina tano tofauti kuhusiana na uwepo na asili ya Mungu: Imani kwamba hakuna Mungu; Imani kuwa Mungu yumo ndani ya kila kitu na kuwa kila kitu ni Mungu; Mungu anautegema ulimwengu aweze kuwepo; Imani ya kuabudu miungu wengi; na Imani kwamba kuna Mungu mmoja tu.

Imani kwamba hakuna Mungu: Inafundisha kwamba hakuna Mungu. Inakanusha kwamba hakuna chochote zaidi ya ulimwengu wa kawaida.

Imani kuwa Mungu yumo ndani ya kila kitu na kuwa kila kitu ni Mungu: Inafundisha kwamba kuna uwezo wa mungu, lakini huyu mungu hana tofauti na ulimwengu. Mungu siyo kiumbe binafsi aliyeumba ulimwengu. Yeye ni Roho au Akili anayefanana na dunia. Uhindu (Ubaniani) ni mfano wa dini hii.

Imani kuwa Mungu anautegema ulimwengu aweze kuwepo: Inafundisha kwamba Mungu ni tofauti na ulimwengu lakini anautegemea ulimwengu ili aweze kuwepo. Kuna ushirikiano tegemezi kati ya Mungu na ulimwengu.

Imani ya kuabudu miungu wengi: Inafundisha kwamba kuna miungu wengi. Wamormoni ni mfano wa dini inayoabudu miungu wengi. Hata hivyo, Biblia inafundisha kwamba kuna Mungu mmoja tu.

Bwana, Mfalme wa Israeli, Mkombozi wako, Bwana wa majeshi, asema hivi; Mimi ni wa kwanza, na mimi ni wa mwisho; zaidi yangu mimi hapana Mungu.”[1]

Kabla yangu hakuumbwa Mungu awaye yote, wala baada yangu mimi hatakuwapo mwingine.[2]

Katika mitazamo ya kidunia ya dini zilizotajwa hapa, hakuna hata moja inayoonesha njia ya kumuunganisha mwanadamu na Mungu. Imani hizi zinahitilafiana na Biblia na kwa falsafa na kwa ushahidi wa kisayansi. Ushahidi tuliojifunza katika kozi hii unaelekezwa kwa Mungu aliyevuka mipaka ya uwezo wa binadamu, aliye huru, aliye wa milele, asiyekuwa na mwili kama mwanadamu, na Mungu mwenye hekima aliyeumba ulimwengu na ambaye ana mwingiliano na wanadamu.

Imani ya kumwamini Mungu mmoja tu (Monotheism) inafundisha kwamba kuna Mungu mmoja tu aliye tofauti na dunia, wa milele, binafsi na aliye na uweza wa kiungu. Dini tatu kubwa zinazoamini katika Mungu mmoja tu ni za Kiyahudi, Kiislamu na Kikristo. Dini hizi zinafundisha kwamba Mungu aliingilia kati katika ulimwengu ili atuletee wokovu wetu.

Dini ya Kiyahudi (Judaism), iliyoanzishwa na Mungu kupitia Abrahamu na Musa, ilikamilishwa na Kristo. Isipokuwa kwa Wayahudi (Wakristo) wa Kimasihi, dini ya Kiyahudi ya wakati wa sasa imemkataa Yesu kama mkamilishaji wa unabii zilizohusiana na Masihi. Mfumo wa Wayahudi wa utoaji dhabihu unaelekezwa kwa Yesu kama dhabihu ya mwisho kwa ajili ya dhambi zetu. Wayahudi wa wakati wa sasa hawana msingi katika dhana ya msamaha kama watamkataa Yesu. Kwa wakati wa sasa hata hawatoi tena dhabihu.

Dini ya Kiislamu (Islam) ilianzishwa kwenye karne ya saba katika Makka na Madina. Mohammedi alianzisha dini ya uongo kutokana na kusambaa kila mahali kwa dini za Kiyahudi na Kikristo. Kuna mambo mengi ya imani ya kufanana katika dini hizi kwa sababu zina msingi mmoja wa kuanzishwa kwake, lakini kuanzia mwanzo, Uislamu umewaongoza watu nje kabisa na ukweli wa uungu wa Yesu, kifo chake na kufufuka kwake.

Uislamu hauna msingi wa kutosha wa msamaha kwa sababu hauna mbadala wa upatanisho. Katika Uislamu, mtu anaweza kusamehewa tu endapo matendo yake mema yakipimwa yatazidi mabaya. Hata hivyo, tunajua kwamba hakuna kiwango chochote cha mema, hata kama tungelikuwa na chochote, kinachoweza kusimama kwa niaba ya dhambi zetu kinyume na Mungu asiyekuwa na mwisho wa utakatifu.

Ni Ukristo tu (Christianity) ulio na njia ya msamaha wa dhambi. Tulikuwa na hitaji la mpatanishi atakayekuwa daraja kwa ajili ya pengo lililokuwepo kati ya mwanadamu na Mungu. Dhambi ilitutenga na Mungu, lakini mpatanishi ambaye alikuwa ni Mungu na mwanadamu kwa wakati mmoja aliweza kuleta upatanisho wa Mungu na binadamu kwa maisha na kifo cha Yesu na suluhu. [3] Kama Mungu, Yesu alimwakilisha Mungu kwa mwanadamu. Kama mwanadamu, Yesu alimwakilisha mwanadamu kwa Mungu. Alikuwa ni mpatanishi wa kiungu-mwanadamu, ambaye katika kifo chake na kufufuka kwake, aliwaleta Mungu na mwanadamu pamoja.

Yesu ilibidi kwa pamoja awe Mungu na Mwanadamu ili kukamilisha kile alichokifanya. Dhabihu ya kifo ilikuwa ni lazima kwa ajili wa upatanisho wa dhambi. Ni katika mwili tu Yesu angeweza akafa. Na peke yake kama Mungu, Yesu angeweza kuwa dhabihu nzuri sana na toshelevu kwa ajili ya dhambi zetu kwa Mungu asiye na mwisho. Pia, Yesu alihitaji kuwa wa Mungu ili kusambaratisha kifo na dhambi kwa nguvu ya kufufuka kwake.

Kifo cha upatanisho na kufufuka kwa Yesu aliyekuwa Mungu-mwanadamu ndiko kunakotofautisha kati ya Ukristo na dini nyingine. Ni Ukristo peke yake unaoonesha njia kwa ajili ya mwanadamu kusamehewa dhambi zake na kupatanishwa na Mungu kwa njia ya imani. Ni Ukristo peke yake ulioonesha njia ya kumrejesha mwanadamu kwenye sura na mfano wa Mungu. Ndiyo maana Yesu alisema kwamba yeye ndiye Njia, na Kweli, na Uzima, na kwamba hakuna mtu atakayekuja kwa Baba, ila kwa njia ya yeye..[4]

Kama Yesu ni Mungu, je, haimaanishi kwamba kuna Mungu wengi? Hapana. Imani ya Utatu Mtakatifu wa Mungu inafundisha kwamba kuna Nafsi tatu ndani ya kiumbe mmoja wa kiungu aitwaye Mungu. Hizi nafsi tatu ni Baba, Mwana, na Roho Mtakatifu. Kuna sababu nyingi za kuitetea imani ya Utatu Mtakatifu dhidi ya wale wote wanaoipinga.

Imani ya Utatu Mtakatifu (Mungu mmoja aliyedhihirishwa katika nafsi tatu) ni sifa ya kutofautisha Ukristo. Imani hii inatofautisha Ukristo na imani ya Kiyahudi na ya Kiislamu, dini nyingine kubwa mbili zilizotajwa hapa zinazoamini katika Mungu mmoja.

Uislamu unaikataa imani ya Utatu Mtakatifu, ingawaje Waislamu wanaamini katika Mungu mmoja binafsi mwenye uwezo unaozidi wa binadamu. Waislamu wanasema kwamba Mungu hawezi akawa na mtoto, kwa hiyo wanamkataa Yesu kwamba siyo mtoto wa Mungu, au Mungu Mwana. Sehemu ya tatizo ni kwamba Waislamu wanaamini kwamba kupata mtoto kunahusisha asili ya kukutana kimwili na kufanya tendo la ndoa kati ya baba na mama. Hiyo siyo imani ya Kikristo ya Uwana wa Yesu. Hakuna wakati wowote ambao mwana hakuwahi kuwa mwana. Uwana wa Yesu siyo wa kimwili; Uwana unahusisha uhusiano maalumu kabisa ambao Yesu amekuwa nao na Baba yake tangu milele. Yesu alikuwa Mwana hata kabla ya mimba yake kutoka kwa Roho Mtakatifu, na kuzaliwa na bikira Mariamu ili aishi miongoni mwetu kama mwanadamu.

Baadhi ya wasiokuwa Wakristo hufikiri kwamba Wakristo ni waumini wa miungu mitatu. [1] Lakini hivi sivyo ilivyo. Wakristo ni waumini wa imani ya Mungu mmoja tu. Tunaamini kwamba yuko Mungu mmoja tu, lakini kuna nafsi tatu zinazokaa ndani ya huyo Mungu mmoja. Hizi nafsi tatu hushirikishana asili moja. Hawa siyo miungu inayotofautina.

Ushahidi wa Kibiblia kuhusu Utatu Mtakatifu

Hapa kuna shauri la kibiblia la imani ya Kikristo kwamba kuna Mungu mmoja ambaye amejifunua mwenyewe kama Nafsi tatu: Baba, Mwana, na Roho mtakatifu. Kauli zifuatazo zinafundishwa kwenye Biblia. Hizi zinafanya msingi wa imani ya Utatu Mtakatifu.

Kigezo mantiki A: Kuna Mungu mmoja tu.

“Sikiza, Ee Israeli; Bwana, Mungu wetu, Bwana ndiye mmoja.”[2]

“Mimi ni Mungu, wala hapana mwingine; mimi ni Mungu, wala hapana aliye kama mimi.”[3]

Kigezo mantiki B: Baba, Mwana, na Roho Mtakatifu wanatambuliwa na Maandiko kama Mungu.

“...na Mungu Baba....”[4]

“...Neno alikuwa Mungu.... Naye Neno alifanyika mwili.”[5]

“...kwa nini Shetani amekujaza moyo wako kumwambia uongo Roho Mtakatifu,... Hukumwambia uongo mwanadamu, bali Mungu.”[6]

Kigezo mantiki C: Hizi Nafsi tatu yanahusiana zenyewe na kwa dunia kama Nafsi tofauti.

Kwenye ubatizo wa Yesu:[7]

• Mwana alibatizwa,

• Roho Mtakatifu alishuka kama hua

• Baba alizungumza kutoka mbinguni, akasema, “Wewe ni Mwanangu mpendwa, nipendezwaye naye.”

Baba, Mwana, na Roho Mtakatifu siyo nafsi zinazofanana; kila nafsi ikifanya majukumu tofauti na mwingine kwa wakati mmoja.

Kukaribia mwisho wa huduma yake, Yesu alisema atamwomba Baba atutumie “msaidizi mwingine” – Roho Mtakatifu.[8] Kuna Nafsi tatu tofauti zinazohusika katika ombi hili. .

Hitimisho: Mungu mmoja wa kweli wa Biblia alijidhihirisha mwenyewe kuwepo katika Nafsi tatu tofauti: Baba, Mwana, na Roho Mtakatifu. Mungu ni mmoja kwa asili, lakini katika Nafsi tatu.

Ingawaje neno Utatu Mtakatifu halionekani katika Biblia, imani ya Utatu Mtakatifu ina msingi wake katika taarifa za Maandiko. Biblia inaonyesha kwa ukamilifu uwepo wa Nafsi tatu tofauti. Kila Nafsi inatambulika kama Mungu mmoja wa ulimwengu huu.

Huu siyo mkanganyiko kwa sababu Wakristo hawasemi kwamba Mungu kwa pamoja ni nafsi moja na nafsi nyingine tatu. Wakristo hawasemi kwamba Mungu kwa pamoja ni Mungu mmoja na miungu wengine watatu. Badala yake, Wakristo wanasema Mungu ni mmoja kwa asili katika nafsi tatu.

Mfano wa Utatu Mtakatifu

Ulimwengu ni moja ya mfano mzuri wa Utatu Mtakatifu. Ulimwengu wote kwa pamoja una vipengele vitatu tu muhimu: - nafasi, muda na mata. Kama utaondoa hapo kimoja katika hivi vitatu, hutakuwa na ulimwengu tena.

Nafasi inakuwa na urefu, upana, na kimo – vitu vitatu ndani ya kimoja. Kama ingekuwa ni kuondoa kimojawapo cha vipimo hivi vitatu, hutakuwa na nafasi tena.

Muda unakuwa na uliopita, uliopo, na ujao – vitu vitatu ndani ya kimoja. Kama ingekuwa ni kuondoa kimojawapo ya vipengere hivi, hutakuwa na muda tena.

Mata ina nguvu iliyo kwenye mwendo unaotengeneza tukio (phenomena) - vitu vitatu ndani ya kimoja. Bila nguvu, hakuwezi kuwepo na mwendo au tukio. Bila mwendo, hakuwezi kuwepo na nguvu au tukio. Kama hakuna tukio, ni kwa sababu hakuna nguvu au mwendo.[9]

Suala la “vitu vitatu ndani ya kimoja” ni sehemu ya asili kamili ya ulimwengu. Je! Inawezekana kwamba Mungu aliutengeneza ulimwengu ili kuakisi hali ya Utatu? Naamini kwamba Mungu aliacha alama zake za vidole kwenye uumbaji. Kama vile ulimwengu mmoja unavyokuwa na nafasi, muda, na mata, Mungu mmoja naye anakuwa na Baba, Mwana, na Roho Mtakatifu.

Mchoro wa asili wa Utatu Mtakatifu

Imani ya Kibiblia kuhusiana na Utatu Mtakatifu imefundishwa na Kanisa tangu wakati wa mitume. Kulia ni mchoro ambao kanisa limetumia kuelezea Utatu Mtakatifu.

Imani ya Utatu Mtakatifu ni Muhimu sana kwa Imani ya Kikristo

Baadhi ya watu wanasema kwamba siyo muhimu kuamini imani ya Utatu Mtakatifu, na kwamba zina makosa. Imani ya Utatu Mtakatifu ni msingi wa mafundisho makuu muhimu ya Injili. Kwa mfano, wanaokataa Utatu Mtakatifu wa Mungu, wao hukataa kwamba Yesu ni Mungu. Lakini kama Yesu siyo Mungu, kifo chake hakikuleta ukombozi.

Kama tutakataa kwamba Baba, Mwana na Roho Mtakatifu wanatofautiana, tutakuwa tunakataa tabia za Mungu za nafsi na mahusiano. Kwa mfano, Mungu hangekuwa wa upendo tangu umilele kama ilikuwa angojee hadi alipoumba ili aweze kumpenda kila mtu. Lakini kama Mungu ni zaidi ya nafsi moja, Nafsi hizi zinaweza kupendana kwa umilele wote.

Baba, Mwana, na Roho Mtakatifu ni Nafsi zinazoishi kwa mahusiano na kila mmoja.

Baba, Mwana, na Roho Mtakatifu siyo mashirika yasiyokuwa watu. Kila mmoja ana utu na wanaishi katika uhusiano binafsi na mwingine. Tunawaita Nafsi kwa sababu wanaishi katika uhusiano na mwingine. Kila mmoja katika Utatu Mtakatifu anaweza kujirejea kama “Mimi” na kwa mwingine kama “Wewe.” Ingawaje Baba, Mwana na Roho Mtakatifu ni Mungu mmoja, wako katika Nafsi tofauti kila mmoja akimpenda mwenzake, akitoa kwa mwingine, akiwasiliana na mwingine, na akiishi kwa ajili ya mwingine. Ni Nafsi za kweli.

Imani ya Utatu Mtakatifu inagusa utu na mahusiano ya mwanadamu.

Utatu Mtakatifu ndio chanzo cha utu wetu. Mungu alitufanya katika mfano wake. Kama ilivyo kwa Utatu Mtakatifu, tuna uwezo wa kuwasiliana sisi kwa sisi, na sisi na Mungu. Tuna akili, utashi na mihemuko ambayo hutupa sisi uwezo huu.

Utatu Mtakatifu hugusa jinsi tunavyowasiliana na mwingine, pia na Mungu. Kwa kuwa hizi Nafsi za Utatu Mtakatifu zinakaa katika kuoneshana upendo zenyewe kwa kila mmoja, tunapaswa tuishi kwa kuoneshana upendo sisi kwa sisi na kwa watu wengine. Hiyo ndio njia ambayo Mungu ametuumba nayo. Tumeumbwa kwa mfano wa Mungu. Tumeumbwa tuwapende wengine kama washiriki wa Utatu Mtakatifu wanavyopendana wenyewe.

► Je! Unaweza kuelezea Imani ya Utatu Mtakatifu kwa Muislamu anayeamini kwamba Wakristo wanaamini miungu mitatu?

Katika Afrika, wasioamini wengi wana heshima kubwa na hata hofu kwa maroho (mizimu). Watu hawa mara nyingi huwauliza Wakristo, “Kwa nini nimwamini Mungu ambaye simwoni wakati familia yangu wameshakutana na roho za wahenga wetu? Tumeona nguvu zao. Tunaona kwamba wanaishi. Kwa nini tumwabudu Mungu ambaye haonekani?”

Ikiwa inaitwa “Imani katika mizimu” au “Dini ya Kikabila” au “Dini ya Asili”, mtizamo huu unazua changamoto kubwa sana kwa Elimu ya Wakristo ya kuitetea imani. Unapojaribu kufanya huduma ya Uinjilisti miongoni mwa wabudu mizimu, usitarajie kuulizwa maswali kama, kuna ushahidi gani wa nyaraka kuhusiana na Biblia? Au “Kuna hoja gani ya sayansi ya dunia (kosmolojia) kuhusu uwepo wa Mungu?”

Randall McElwain wakati mmoja aliuliza kikundi cha wachungaji wa Kiafrika, “Ni kwa jinsi gani mnawathibitishia watu wasioamini kuhusu uwepo wa Mungu?” Walijibu kwa kucheka. “Kila mtu katika Afrika ni makini sana kujua kwamba kuna Mungu! Ni Wamarekani na watu wa Magharibi tu wanaofikiri kwamba Mungu hayupo. Watu wetu hawaulizi ‘Je! Mungu yupo?’ Badala yake wanauliza, ‘Je! ni Mungu gani mwenye nguvu zaidi?’”

Ni kwa jinsi gani mtetea imani wa Kikristo ataweza kujibu hoja za wanaoamini mizimu? Tutaangalia kupitia maswali manne:

1. Mizimu ni nini?

2. Kuna tofauti gani kati ya mizimu na Ukristo?

3. Je! mizimu na Ukristo vinaweza kuchanganywa pamoja?

4. Ni kwa jinsi gani tunaweza kuwasilisha Injili kwa waamini mizimu?

Imani katika mizimu ni nini?

Imani katika mizimu ni mtazamo katika nguvu za asili na roho za mababu (mizimu) kuwa ni vitu hai vyenye utambulisho tofauti. “Mizimu” hutafuta mahali pa kuishi kama vile wanyama, mimea, na miamba. “Mizimu ya watu wa zamani” ni watu katika familia lakini waliokufa. Mara nyingi wanapewa heshima kama wanajamii wa familia husika.

Kwa mujibu wa dini nyingi za kikabila, hizi roho zina ufinyu katika utendaji. Uwezo mkubwa walio nao unatokana na asili ya miili isiyoonekana waliyo nayo. Mara nyingi hawatabiriki na wanaweza wakasababisa madhara makubwa kwa wanadamu. Wanaweza kufanya kazi bila kuonekana kwa sababu hawana miili ya kuonekana, lakini nguvu zao zina ukomo. Kwa sababu ya hiyo, zinawezakudhibitiwa na mganga wa kienyeji, au kiongozi wa kiroho. Mara nyingine wanaweza kudhitiwa na maneno ya kiuganga au hirizi.

Taratibu nyingi za mizimu zinaelekezwa katika kutuliza na kubembeleza kwenye ulimwengu wa roho, Aidha ni fedha zilizochomwa moto kama sadaka kwa watu waliokufa zamani, au dhabihu kwa maroho (mizimu). Imani ya katika mizimu hujaribu kutuliza na kubembeleza ulimwengu wa maroho.

Kuna Tofauti gani kati ya Imani ya mizimu na Ukristo?

Hofu badala ya Upendo

Labda tofauti kubwa iliyoko kati ya Imani katika mizimu na Ukristo ni uhusiano uliopo kati ya Mungu na mwanadamu. Kwenye Imani ya mizimu, uhusiano kati ya mwanadamu na maroho ya asili au mizimu, ni hofu. Wenye Imani hiyo mara nyingi huishi wakiwa katika hofu endelevu kutokana na kile ambacho mizimu ya wahenga wao inaweza kuwatendea. Hakuna kushirikiana salamu au mahusiano. Malengo ya watu wengi wenye Imani ya mizimu ni kutoa heshima kamili kwa hii mizimu ili kuepukana na matatizo. Mitambiko na maombi hufanyika ili kukidhi mahitaji ya haya maroho. Wachawi na wenye waganga wa asili huwa wanalipwa kuthibiti ulimwengu wa maroho.

Kwa tofauti, Wakristo wanamwabudu Mungu ambaye anafuatilia uhusiano wa upendo wake na mwanadamu. Mungu alitembea katika Bustani ya Edeni akiwa na Adamu na Hawa. Mungu alimtuma mwanae kuishi pamoja nasi na kufa kwa ajili ya kuwa fidia ya dhambi zetu. Kristo tayari alishaituliza ghadhabu ya Mungu. Kwa dhambi zetu, tulileta laana ya Mungu, lakini Mungu alitoa upatanisho kupitia zawadi ya Mwana wake wa pekee.[1]

Kwa kuwa Yesu tayari ameshalipia gharama ya dhambi zetu, uhusiano wetu na Mungu sasa ni ule wa upendo, na siyo hofu. Kama tutaitikia mwito wake wa ukombozi wa bure, Mungu ameahidi kwamba tutaridhi umilele pamoja naye. Hatuhitajiki kuishi kwenye hofu. Tunaweza kuishi kwenye uhusiano wa upendo.

Kuishi kwa majaaliwa badala ya matumaini

Wenye imani ya mizimu hukiona kifo kama chanzo cha hofu kuu. Hakuna ahadi ya maisha baada ya kaburi. Hakuna ahadi ya kuungana tena na familia. Hakuna matumaini ya Mungu mwenye huruma.

Kwa tofauti, Wakristo huutazamia uzima wa milele pamoja na Mungu wao mwenye upendo. Kwa Mkristo, maisha ni kusonga mbele kwenye furaha isiyokuwa na mwisho.

Maroho ya mbali badala ya Mungu aliyekaribu.

Tofauti nyingine kati ya wenye imani ya mizimu na Wakristo ni msisitizo wao wa kutegemea mizimu badala ya Mungu. Hata wale wenye imani ya mizimu wanaotambua Mungu aliye mkuu, hutoa msisitizo zaidi kwa mizimu badala ya Mungu.

Kwa ulinganifu, Wakristo wanapaswa kuweka umakini wao kwa Mungu na siyo kwa ulimwengu wa maroho. Biblia inashuhudia kuhusu uhalisia wa ulimwengu wa maroho. Hata hivyo, Biblia inatoa maelezo machache kuhusiana na ulimwengu huu wa maroho. Biblia haijatufundisha chochote jinsi ya kuwasiliana na maroho (aidha mazuri au mabaya). Haijasema lolote ni kwa jinsi gani tunaweza kutumia nguvu za maroho yaliyo ili kutusaidia. Kwa nini? Kwa sababu Mungu peke yake ndiye chanzo cha nguvu zetu na maarifa yetu.

Je, Imani katika mizimu na Ukristo vinaweza kuchanganywa pamoja?

Baadhi ya Wakristo wamesema, “Ndio, Ukristo ni dini ya kweli. Hata hivyo, tunaweza kuuchanganya Ukristo na dini za asilia za mizimu.” Uchanganywaji wa Ukristo wa kweli na dini nyingine unaitwa usawazishaji wa Imani (syncretism).

Baadhi ya “makanisa huru” katika Afrika wameunganisha ujumbe wa Ukristo na dini za kikabila. Mara nyingi hii ilianza na jaribio la nia njema la kuiweka injili kwa mazingira ya Waafrika. Baadhi ya wachungaji wa Kiafrika walitambua kushindwa kwa wamisionari wengi wa kimagharibi kuwasilisha injili katika Afrika bila ya kuingiza “masuala” yote ya utamaduni wa magharibi. Wachungaji hawa walitaka Wakristo wa Kiafrika kuimba nyimbo za Kiafrika, kuvaa nguo za Kiafrika, na kuabudu katika hali na utaratibu halisi wa Kiafrika.

Ingawaje juhudi hizi zote zilianza kwa nia njema, lakini makanisa mengi yameiga hizi desturi ambazo ni kinyume kabisa na injili. Katika huu “Ukristo Uliosawazishwa,” Mungu yuko mbali kama maroho yalivyo mbali.. Waliokufa zamani wanaonekana kama wapatanishi kati ya waabuduji na Mungu. Kuna msisitizo mdogo sana kuhusiana na kifo cha Yesu cha upatanisho. Badala yake, wachungaji wanasisitiza nguvu juu ya ulimwengu wa maroho, uponyaji wa miujiza, na tafsiri ya ndoto.[2]

Kama dini zote ni sawa, usawazishaji ungekubalika. Hata hivyo, kama tulivyokuwa tumeona awali, kuna njia moja tu ya kwenda kwa Mungu. Wanadamu wanaweza kumwendea Mungu kwa njia moja tu kupitia Yesu Kristo. Njia nyingine zote ni feki. Haziongozi njia ya kwenda kwa Mungu. Hatuwezi kufuata njia feki na njia sahihi kwa wakati mmoja.

Jaribu kufikiria kwamba mimi nimekupa kikombe cha kimiminika. Nikakuambia, “Hiki kikombe kina aina mbili za vinywaji vilivyochanganywa pamoja. Mojawapo ya kinywaji kwenye kikombe ni cha afya sana. Kinywaji kingine ni sumu kali sana inayoweza kukuua. Nilivichanganya ili uweze kupata vinywaji vyote viwili kwa pamoja.” Je! Utakunywa kinywaji kilichoko kwenye kikombe? Kwa hakika hapana. Kinywaji chenye sumu kimeharibu kabisa kinywaji chenye afya.

Kwa njia hiyo hiyo, haiwezekani kumwabudu Mungu na dini za uongo kwa wakati mmoja. Paulo alisema, “Hamwezi kunywea kikombe cha Bwana na kikombe cha mashetani. Hamwezi kushirikiana katika meza ya Bwana na katika meza ya mashetani.”[3]

Katika Agano la Kale, baadhi ya watu katika Israeli walitaka kumwabudu Yehova wakati huo huo wakiabudu mungu wa uongo Baal. Elia akawauliza, “Mtasita-sita katikati ya mawazo mawili hata lini? Bwana akiwa ndiye Mungu, mfuateni; bali ikiwa Baali ni Mungu, haya! Mfuateni yeye.”[4]

Katika imani zetu, katika taratibu zetu za kuabudu, na katika mfumo wetu wa maisha, tunaweza kumfuata Kristo au tunaweza kuifuata miungu ya uongo. Hatuwezi kufanya vyote kwa pamoja.

Ni kwa jinsi gani tunaweza kuwakilisha Injili kwa wanaoamini katika mizimu?

Kwa kuwa kipengele chenye nguvu kwa waamini mizimu ni hofu, Wakristo wanapaswa kuonyesha nguvu ya Mungu dhidi ya hofu. Kwa kuonyesha upendo wa Mungu na kwa uangalifu kushiriki habari njema za injili, Mkristo anaweza kuwasaidia waamini mizimu kuishinda hofu yao dhidi ya mizimu. Mpaka hapo hofu itakaposhindwa, waamini mizimu wengi watakuwa na wasiwasi wa kuitikia injili. Wakristo wanapaswa waoneshe, upendo wao kwa majirani zao waamini mizimu kupitia imani yao ya uhakika katika Mungu wao mwema, kwamba upendo kwa ajili ya Mungu huitupa hofu nje. Yohana aliandika, “Katika pendo hamna hofu; lakini pendo lililo kamili huitupa nje hofu, kwa maana hofu ina adhabu; na mwenye hofu hakukamilishwa katika pendo.”[5]

Yesu Kristo hutukomboa katika hofu.

John Seamands alielezea habari za kabila la Ibani nchini Malaysia. Kabila hili la waabudu mizimu waliishi kwenye hofu endelevu ya ndoto, panya, na aina fulani ya ndege. Wakati kundi la Wakristo wa Kichina walipokwenda Malaysia baada ya Maasi ya Mpiganaji ngumi, Waibani walishangazwa kwamba hawa Wakristo walitembea kupitia katika msitu huo bila hofu. Wakauliza, “Je! hamna wasiwasi na maroho ya uovu?” Wakristo wa Kichina waliwajibu, “Hapana! Mungu wetu yuko hai. Anatupenda sisi na ana nguvu kuliko nguvu nyingine zote.” Leo hii, kuna maelfu ya Wakristo Waibani. Ushuhuda wao wa kwanza kila wakati ni, “Yesu Kristo amenikomboa mimi kutokana na hofu.”[6]

Kwa kuwa injili si ya mifumo ya maisha ya Magharibi, Wakristo wasifikiri kwamba injili ni sawa na utamaduni wa Magharibi. Mwanzoni mwa karne ya ishirini, baadhi ya wamisionari walijaribu kuanzisha “Uingereza Ndogo” ndani ya nchi nyingine. Watu katika suti na tai zao za Kimagharibi waliimba nyimbo za kimagharibi wakati wakiwa wamekaa kwenye viti katika mtindo wa kanisa la kimagharibi lililo na kinara. Tunapaswa tuiweke injili katika njia ambayo itawasilishwa kwa ukamilifu kwa walengwa wetu wote.

Mwisho, kwa kuwa mfumo wa usawazishaji mara nyingi umeidhoofisha injili, Wakristo wanapaswa kuwasilisha injili kwa usahihi na uwazi. Ni lazima tuwatambulishe waamini mizimu kwa Mungu wetu ambaye anawapenda na anataka awe na mahusiano nao. Ni lazima tuwatambulishe waamini mizimu kwa Yesu Kristo ambaye alikufa kwa ajili ya kufanya upatanisho wa dhambi zetu na ambaye alifufuka kutoka kaburini akiwa na ushindi juu ya kifo.

Hatupaswi kuweka mbadala wa ujumbe wa msingi wa maisha ya Yesu, kifo cha upatanisho, na kufufuka katika kutaka kuwavutia waamini mizimu na matendo ya ishara na miujiza, au mbinu za kufanya maombi ili “kumlazimisha” Mungu afanye yale tunayoomba. Mungu wetu siyo mzimu wa kikabila wa kuchezea; ni mwenye mamlaka juu ya ulimwengu wote. Tutakapofundisha kwamba Mungu anaweza kuchezewa kupitia mbinu za maombi na “matambiko ya imani” tunamleta awe kwenye kiwango cha chini cha mungu wa kabila. Elimu ya kuitetea imani kwa wanaoamini mizimu kamwe isishushe kiwango cha injili hadi kuwa dhaifu kwa ajili ya kuwavutia wasikilizaji.

Yesu Kristo ana nguvu kuliko maroho ya uovu.

Wanaoamini mizimu wanaosikia injili kwa mara ya kwanza mara kwa mara watalinganisha uwezo wa nguvu alizo nazo Mungu wa Wakristo na nguvu za mizimu yao ya kikabila. Elimu ya kuitetea imani yenye nguvu kwa mwamini wa mizimu itamdhihirishia uwezo wa Mungu. Wakati hatupaswi kumchezea Mungu ili afanye kama tunavyotaka katika mipango yetu, tunatakiwa tuwe wepesi kuhisi ili kuruhusu Roho wake afanye kazi kupitia kwetu katika kudhihirisha uwezo wa Mungu.

Mmishenari mmoja kwa ajili ya Wafilipino alimtembelea dada mmoja ambaye alidhoofishwa na ugonjwa wa ajabu. Huyu dada alitoka katika kabila ambalo ndilo kwanza limetoka katika kuisikia injili kwa mara ya kwanza. Kila mtu katika kjiji kile alijua kwamba ugonjwa wa huyu msichana ni matokeo ya nguvu za giza. Shetani alikuwa anakipiga kile kijiji kwa sababu watu walikuwa wamekubaliana na mafundisho ya Injili.

Mmishenari alisema, “Ninajihisi kusikia uwepo wa nguvu ya uharibifu.” Yule Mmishenari na Wachungaji wa Kifilipino wakamwombea yule dada kwa jina la Yesu Kristo. Waliimba nyimbo zilizohusiana na uwezo wa jina la Yesu na uwezo wa damu yake iliyomwagika. Msichana alifunguka saa hiyo hiyo. Uponyaji wake ulikuwa ni ushuhuda mkubwa mno kwa kabila hili la waamini mizimu. Waliona kwamba Mungu ni mwenye uwezo zaidi kuliko mizimu yao ya kikabila. Kuanzia hapo hawakuogopa tena mizimu.

Biblia inafundisha kwamba Yesu ndiye njia pekee ya kuingia mbinguni. Kauli hii inazua swali gumu sana. Inakuwaje kwa mtu anayekufa bila ya kuisikia Injili? Je! Kuna matumaini yeyote kuhusiana na mtu huyu? Je, kulikuwa na uwezekano wa wao kuokolewa?

Ninaamini kwamba jibu ni ndiyo. Kulikuwa na uwezekano wa wao kuokolewa. Jibu langu haliegemei moja kwa moja kwenye Biblia, lakini litakuwa kwenye seti za kweli za Biblia ambazo kwa njia nyingine zinafanania na swali. Mungu ni mwenye haki na mwenye upendo ambaye hataki hata mtu mmoja apotee. Alimpangia kila mmoja katika dunia njia ya wokovu, na Roho Mtakatifu yuko duniani akimvuta kila mtu kwa Kristo kwa njia mbalimbali. Ninaamini kwamba kama mtu ambaye hajawahi kuiona Biblia akikubaliana na ufunuo wa ujumla wa uumbaji na dhamira ya ndani kwa kumsihi Mungu kutoka moyoni, Mungu atamfunulia taarifa ya kutosha ya wokovu. Taarifa zinaweza kutoka kwa mmishenari, malaika, ndoto, au ufunuo wa moja kwa moja kutoka kwa Mungu.

Ufunuo huu unaweza kuwa wenye mipaka. Hakuna fundisho la Biblia kwamba ujumbe wote wa kihistoria wa injili ni muhimu ili kuweza kuamini katika Kristo kwa ajili ya wokovu. Imani inayookoa inaweza kuegemea kwenye uelewa wenye mipaka wa maudhui ya imani.

Lengo la imani ya huyu mtu bado ni Kristo, ingawaje inawezekana asiweze bado kujua jina la Yesu au imani ya Utatu Mtakatifu. Mwamini huyu anaweza tu kirahisi akaelewa kwamba Mungu Muumbaji kwa namna fulani ametoa njia ya kupunguza pengo kati ya mwanadamu na Mungu. Bila ya kuwepo na ufunuo kamili wa injili, mtafutaji huyu anaweza akaiweka imani yake ndani ya Mmoja Aliyetumwa ili kupunguza pengo hilo.

Hii haimaanishi kwamba watu wanaweza kuamini chochote wakitakacho. Kupitia neema ya Mungu, mtafutaji itambidi aisahau miungu ya uongo inayomzunguka, atambue kwamba hawezi kujisaidia mwenyewe, na amtafute kwa imani Mungu wa kweli Muumbaji. Mtafutaji anapokuja kujifunza zaidi kuhusu Kristo, ni lazima akumbatie kweli za injili. Hawezi akakataa imani za msingi za Kikristo.

Imani ya neema iliyotangulia ni muhimu katika kujibu swali hili. Neema iliyotangulia inafafanuliwa kama “neema inayotangulia kabla ya kukombolewa.” Biblia inafundisha kwamba neema imetolewa kwa kila mtu katika dunia. Paulo aliandika, “Maana neema ya Mungu iwaokoayo wanadamu wote imefunuliwa.”[1] Neema iliyotangulia ni kwa ulimwengu wote, lakini pia inaweza ikakubalika au ikakataliwa.

Kama Neema ya Mungu inaleta wokovu kwa “watu wote,” hii inamaanisha kwamba Mungu atatoa njia kwa hiyo Neema. Kama mtu mmoja ataitikia kwa kukubaliana na hiyo neema, haijalishi yuko mbali kiasi gani kutoka kwa ushawishi wa wamishenari, Mungu atampa mwanga na neema Zaidi.

Neema hii inaweza kumpa mtafutaji kuifanyia kazi imani ndani ya Yesu. Neema hii inatenda kazi hata kama mtafutaji hajawahi kusikia ujumbe kamili wa injili au kama Mungu ataufunua ukweli kupitia malaika au ndoto. Mungu atamwokoa mtu yeyote anayemtafuta Mungu mmoja wa kweli wa uumbaji kwa moyo wake wote.[2]

Hakuna hata mtu mmoja atakayesimama mbele za Mungu na kwa ukweli wote aseme kwamba ilikuwa vigumu kwake kumtafuta Mungu wa kweli na kuamini katika Yesu. Kama hatutamtafuta Mungu, tutatambua siku ya hukumu kwamba tulikuwa na nafasi ya kumtafuta Mungu wa kweli. Kama kwa ukweli tutamtafuta Mungu kwa moyo wetu wote, tutapewa ukweli wa kutosha wa kumwamini Kristo kwa ajili ya wokovu.

Uinjilisti bado ni muhimu. Ingawaje inawezekana kwa mtu ambaye hajafikiwa kwa uinjilisti kumlilia Mungu kwa ajili ya kuomba huruma, bado ni muhimu kwamba Wakristo wachangamkie kupeleka injili. Kwa kuisikia injili inaleta uwezekano mkubwa kwamba mtu anaweza kuukubali ukweli. Wakristo wanaopeleka injili siyo tu kwamba wanawasilisha ujumbe; wanazungumza kwenye dhamira ya mwenye dhambi. Wanajaribu kuwatia hamasa wenye dhambi kuitoa mioyo yao kwa Mungu.

Kwa kuwa Mungu humvuta kila mtu kuja kwake, kila mtu atakuwa na nafasi ya kutafuta na kuupata ukweli wa Mungu wa kweli. Mwitikio kwa ajili ya Mungu unafanywa kuwa rahisi wakati wakristo wanapoomba kwa ajili ya watu waliopotea na kuwashirikisha injili. Imani ya neema inayotangulia inapaswa kutuhimiza zaidi kwenye uinjilisti, kwani tunajua kwamba Mungu yuko kazini katika kila moyo wa mtu. Kama Mungu ataokoa watu wengine nje ya kazi yetu sisi, ni kwa jinsi gani atafanya zaidi kama tutawajibika kuomba kwa ajili ya waliopotea na kuwashuhudia.

Wamishenari wamekutana na visa vingi ambavyo Mungu ameandaa watu ambao hawajafikiwa na uinjilisti kwa ajili ya injili. Wamishenari wameweza kuunganisha injili na vipengele vya utamaduni wa watu. Hii imefanya kuwa rahisi kwa watu kuelewa na kuikubali injili. Kusoma zaidi kuhusu hili, soma vitabu vya Don Richardson: Uzima wa milele ndani ya mioyo yao na Mtoto wa Amani (Eternity in Their Hearts and Peace Child).

► Ni vipengele gani katika mila yenu vinaonyesha neema ya mungu iliyotangulia ikiandaa njia kwa ajili ya injili?

Dr. Lamin Sanneh (1942-2019)[1] alikuwa Profesa wa the D. Willis James Missions and World Christianity katika Chuo Kikuu cha Yale, ambako pia alitumika kama Profesa wa Historia. Profesa Sanneh alijifunza Kiarabu na Mafundisho ya Uislamu huko Uingereza na Beirut, Lebanoni. Alifundisha katika vyuo vikuu vya Havard na Yale.

Dr. Sanneh alikuzwa kama Mwislamu mwaminifu katika nchi ya Gambia. Alikuwa anafurahia msisimko wa mfungo wa Ramadhani na nafasi ya kuonesha uaminifu wake kwa dini yake wakati wa kufunga. Kama kijana mdogo, Lamin alikuwa Mwislamu mwaminifu sana aliyezingatia nidhamu ya imani ya Kiislamu.

Akiwa anasoma Kurani, Sanneh mara kwa mara alikuwa anaguswa na kile ambacho Kurani ilikuwa inasema kuhusu Yesu. Inafundisha kwamba Yesu alikuwa ni Mtume na Mjumbe kutoka kwa Mungu, lakini Yesu hakufa msalabani. Sanneth alivutiwa na maisha ya Yesu. Hata hvyo, alikuwa na wasiwasi kwamba huu mvuto unaweza kuja kumtoa kwenye Uislamu. Aliomba kwamba Mungu amlinde kutokana na kuguswa kwake na Yesu!

Hata hivyo, mvuto wa Sanneh kwa Yesu uliendelea kukua kwa nguvu sana. Hakuweza kuepukana na swali hili, “Je! Ni nani alikufa pale msalabani? Kurani inasema kwamba Yesu hakufa, bali Mungu alimweka mtu mwingine afe badala ya Yesu. Sanneh alihitaji kujua, “Ni nani aliyewekwa na Mungu kuwa badala ya Yesu?” Alianza kuwaza, “Labda, Yesu kweli alikufa msalabani. Labda Mungu aliruhusu hili. Kama ni hivyo, je, kwa nini Mungu aliruhusu Yesu afe?”

Dr. Sanneh alianza kujifikiria kuhusu maisha yake mwenyewe. Alikuwa amepatwa na jambo kubwa lililoleta huzuni katika familia yake. Akajiuliza, “Vipi kama Mungu aliruhusu Yesu ateswe kama sehemu ya ulimwengu? Vipi kama Yesu alikufa juu ya msalaba kushinda kifo?” Alianza kutambua kwamba msalaba ulikuwa ni muhimu kama njia ya Mungu ya kuingia katika ulimwengu wetu.

Ilikuwa ni katika kipindi kingine cha baadaye kwamba Dr. Sanneh alipokea nakala ya kitabu cha Biblia. Lakini Roho wa Mungu alikuwa amefungua macho ya Sanneh kwenye hitaji la kupokea wokovu. Wakati Sanneh alipopokea nakaia ya Biblia, alianza kwa kusoma vitabu vya Matendo ya Mitume na Warumi. Alijifuza kwamba Mungu ametoa kuhesabiwa haki siyo kwa kupitia nidhamu yake kali, bali kwa neema kupitia imani. Alianza kuona kwamba ni kwa kupitia neema yake tu kwamba tunawekwa huru kutokana na kushindwa kwetu kumpendeza Mungu aliye mkamilifu.

Profesa Sanneh alikuja kuamini kwa sababu Mungu alimfungua macho yake kwenye hitaji lake la kupata wokovu. Kisha Mungu akatumia Neno kumwonyesha Lamin Sanneh njia ya kwenda kwa Mungu.

(1) Elimu ya kuitetea imani na Kichwa: Fanya mtihani kutokana na maswali ya tafakuri yaliyoko katika Somo la 9. Jifunze maswali haya kwa uangalifu kwa maandalizi ya mtihani

(2) Elimu ya kuitetea imani na Moyo: Wingi wa taarifa zilizotumiwa kuandika somo hili zinazungumzia maswali ya wanaoamini mizimu na Waislamu. Je! Kuna watu unaowajua walioko aidha katika mojawapo ya dini hizi? Kama ndivyo, kuwapa injili zaidi sana ni kuandaa orodha ya maswali na majibu. Ili kuwa na ufanisi, ushuhuda wetu ni lazima utolewe katika uwezo wa Roho Mtakatifu. Anza kuomba ili kwamba Mungu:

• Akupe nafasi ya kushirikisha injili kwa rafiki yako mwabudu mizimu au Mwislamu.

• Upako wa kushirikisha injili kwa nguvu na usahihi.

(3) Elimu ya kuitetea imani na Mikono: Zungumza na mwabudu mizimu au Mwislamu. Kama unazungumza na mwabudu mizimu, onesha jinsi upendo kamili wa Mungu unavyosababisha hofu kuondoka. Kama unazungumza na Mwislamu, mwoneshe jinsi Mungu alivyo Watatu-katika-Mmoja.

(1) Orodhesha imani tano kubwa zinazohusiana na uwepo na asili ya Mungu. Fafanua kila moja.

(2) Kuna tofauti gani kati ya Ukristo na imani nyingine kubwa?

(3) Kuna vigezo mantiki gani vitatu na hitimisho ambavyo vinaonyesha ushahidi wa kibiblia wa imani ya Utatu Mtakatifu?

(4) Ni mambo gani matatu ya ulimwengu yanaonyesha imani ya Utatu Mtakatifu?

(5) Fafanua Imani katika mizimu. Ni nini tofauti kubwa iliyopo kati ya Imani katika mizimu na Ukristo?

(6) Fafanua Usawazishaji. Kwa nini usawazishaji haukubaliki kwa Wakristo?

(7) Imani ya Neema iliyotangulia ni nini?

(8) Nukuu kutoka kichwani Matendo 4:11-12.