Lesson 10: Команда құру

Топтан төмендегі мәлімдемені талқылауды сұраңыз. Ол нені білдіреді? Бұл рас па? Неліктен маңызды?

Жалғыз әрекет ететін адам маңызды ештеңеге қол жеткізе алмайды.

► Команда дегеніміз не?

Команда жай ғана ізбасарлар тобы емес. Команда – үлкен мақсат, ортақ құндылықтар, ынтымақтастық және қабылданған көшбасшылықпен біріктірілген топ.

Командаңыздың кім екендігі туралы ойланыңыз. Команда бүкіл қауым емес. Команда тек ресми лауазымдағы адамдар емес.

Командаларда жеке адамға қарағанда көбірек ресурстар, идеялар және энергия бар. Командалар адамның күшті жақтарын арттырады және оның әлсіз жақтарын қорғайды. Көшбасшы адамдардың күшті жақтары мүмкіндігінше тиімді болуы және әлсіз жақтары барынша азайтылуы үшін адамдардың дұрыс міндеттері мен ұстанымдары болуын [1]қамтамасыз етуі керек.

Командалар жағдайда қалай әрекет ету керектігі туралы бірнеше ойларды ұсынады. Вудро Вилсон, Америка Құрама Штаттарының бұрынғы президенті былай деді: «Бізде бар миды ғана емес, қарызға алатын барлығын пайдалану керек».

Егер сіздің мақсаттарыңызға сіз ғана қол жеткізе алатын болсаңыз, сіздің мақсаттарыңыз кішкентай. Үлкен мақсаттар жақсы көшбасшылыққа ие жақсы команданы қажет етеді. Мақсат неғұрлым үлкен болса, соғұрлым команда жақсы болуы керек.

Джон Максвелл күшті команданың қажеттілігін сипаттау үшін тауға өрмелеу иллюстрациясын қолданады. Ол мұны Эверест тауы принципі деп атайды. Қиындық күшейген сайын топтық жұмыстың қажеттілігі де арта түседі.[2]

Үлкен арманға жету үшін сізде үлкен команда болуы керек. «Арман командасы» өнерлі, ұйымшыл, икемді, ынталы, бірін-бірі толықтыратын, шешімді және тәжірибелі.

Команда арманға сәйкес келуі керек. Команда керемет болмаса, команда керемет нәрсеге қол жеткізе алады деу шындыққа жанаспайды. Сізге арманыңызға жету үшін арман қойып, командаңызды дамыту қажет. Арманыңызға жетпес бұрын команданы дамытумен жұмыс істеу керек.

Команда күшті адамдар болғандықтан ғана күшті емес. Мүшелер ынтымақтаспайынша, жеке дарындар команданы керемет етпейді. Команда – бұл үлкен мақсат, ортақ құндылықтар, ынтымақтастық және қабылданған көшбасшылықпен біріктірілген топ.

• Егер мүшелердің команда мақсатына кедергі келтіретін өз мақсаттары болса, команда күшті болмайды.

• Егер мүшелер әртүрлі құндылықтарды ұстанса, команда ұзақ мерзімді перспективада күшті бола алмайды.

• Егер команда мүшелері кемшіліктерін түзету үшін бірлесіп жұмыс жасамаса, команда күшті емес.

• Егер мүшелер бір билікке бағынбағандықтан қақтығыстар болса, команда күшті емес.

Көшбасшылықтың кейбір түрлері команда құра алмайды. Егер көшбасшы жай ғана өз мақсаттарына жетуге көмек іздесе, басқа адамдардың күш-жігерін қажет етпейтіндей жақсы жұмыс істесе немесе талқылау қажет болмайтындай шешім қабылдаса, ол команда құрмайды.

Елші Пауыл 1 Қорынттықтарға 12-тарауда қауымның бірлігін сипаттау үшін адамның физикалық денесін мысал ретінде қолданды. Мүшелер өздерінің қызығушылықтарын ұжымның мақсаттарына пайдаланбаған кезде жеке қызығушылық проблема болып табылады. Жеке қызығушылық қызғаныш пен дұрыс емес себептермен лауазымға ұмтылуды тудырады. Жеке қызығушылық мүшелер арасында зиянды бәсекелестік тудырады.

Мүшелер өздерінің мақсаттарына ешкімнің көмегінсіз жалғыз өзі қол жеткізе алатындығын сезінген кезде тағы бір мәселе туындайды. Мүшелер өздерінің орнын тауып, сол орында қалудың орнына басқа мүшелерге ұқсағысы келетіні мәселе болып табылады.

Тізбектің күші оның ең әлсіз буынының беріктігінде. Сол сияқты, команданың күші оның ең әлсіз мүшесімен шектеледі.

Команданың әрбір мүшесінің басқа мүшелердің жұмысына әсер ететін рөлі бар. Егер мүше өз рөлін орындай алмаса, ол басқа мүшенің тиімділігін оларға көмектесетін жұмысты орындамау арқылы төмендетеді. Баяу адамды күту керек болса, жылдам жұмысшының қабілетінің құны жоқ.

Кейбір жұмыс түрлерін нақты рөлдері жоқ адамдар жасай алады. Мұндай жағдайларда ең әлсіз буын қағидасы қолданылмайды. Мысалы, балшыққа тіреліп қалған жүк көлігін итеруге, көмекшілердің барлығы көмектесіп, бірге итеріп кете алады, яғни ең күштісі ең әлсізімен шектелмейді.

Дәл осыған ұқсас жағдай егістік егінін жинауда болады. Баяу жұмысшылар жылдам жасайтын жұмысшыларға кедергі жасамайды және сізге қосымша көмек қажет болса, қосымша тағы адамдарды жалдасаңыз болады.

Ең әлсіз буын қағидасы адамдар қажетті рөлдерді орындайтын жағдайларда қолданылады. Мысалы: егер бірнеше кірпіш қабатын жасауда адам кірпішке қолданылатын ерітіндіні араластыруға ұзақ уақыт жұмсап, басқаларды күттірсе, ол басқалардың да жұмысын баяулатады.

Көптеген ұйымдарда әр адамның өз лауазымы бар. Әрқайсысы басқаларға қажетті жұмысты жасайды. Егер ол өз жұмысын жақсы орындамаса, барлығына әсер етеді. Көмекке көбірек адамдарды қосу арқылы мәселені шешу мүмкін емес, себебі басқалар оның жұмысын жасай алмайды.

«Бөтелкенің мойны» деп аталатын мысал бар. Сұйықтық толы бөтелкені немесе құмыраны төңкергенде, сұйықтық бірден ағып кетпейді. Ағын мойынның өлшемімен шектеледі. Сол сияқты, көптеген ұйымдарда белгілі бір адамның жұмысының орындауын күту ұйымдағы белгілі бір әрекеттер мен бағдарламаларды баяулатады.

Егер адам өз лауазымындағы міндеттерді орындай алмаса

• Басқа команда мүшелері де жұмыс істей алмайды.

• Басқа команда мүшелері оған наразы бола бастайды.

• Команданың көшбасшыға деген сенімі жоғалады, себебі ол мәселені шеше алмады.

• Команда қол жеткізе аламыз деген нәрселерден үмітін үзеді.

Команданың «әлсіз буыны» болып табылатын адамды команданы шектемеу үшін басқа лауазымға ауыстыру қажет.

► «Бөтелкенің мойны» мысалын көрсететін тағы қандай жұмыс түрлерін есіңізге түсіре аласыз?

Бүлінген жемістердің бір бөлігін басқа жемістермен себетке салғанда, басқа жемістер тез бұзыла бастайды. Бұл құбылыс қатынастың әсерін көрсетеді. Жақсы қатынас пен жаман қатынас басқаларға әсер етеді, бірақ жаман қатынас көбірек әсер етеді.

[1]Жұмысшы жалдау кезінде қабілеттен гөрі қатынасқа мән беріңіз. Дұрыс қатынастағы адамды жаттықтыруға және ынталандыруға болады, ал жаман қатынастағы адаммен ол мүмкін емес. Ондай адамды жұмысқа қабылдамаңыз және оны өзгерте аламын деп ойламаңыз. Жаман қатынастағы адам өзгермесе, оны алып тастау керек

Қиындық тудырушыны тану

Қиындық тудыратын адамдар басшылықтағы адамдарға (тек басшыға ғана емес) шабуыл жасау арқылы құрмет пен маңыздылықтарын сезінуге тырысады. Олар қайта-қайта шабуыл жасау үшін бір адамды таңдай алады. Олар адамдар мен ұйымдар үшін деструктивті. Көшбасшы оларды тануды және басқаларды олардан қорғауды үйренуі керек. Қиындық тудыратын адамның кесірінен сіздің ең жақсы көмекшілеріңіз жұмыстан кетуі мүмкін.

Қиындықты тудыратындардың ерекшеліктері:

• Ол бұрындары да қиындық тудырған.

• Ол қазір зиян келтіруде.

• Ол шағымданған кезде анонимді одақтастарға сілтеме жасайды.

• Жаңа басшыны мақтай отырып, алдыңғы басшыны сынайды.

• Жаңа басшымен тез достасуға тырысады.

• Ол сізді тым көп мақтайды.

• Ол адамдарды қателікпен ұстауды ұнатады.

• Ол ешқашан қауымда немесе мекемеде ұзақ болған емес.

• Ол өтірік айтады.

• Ол агрессивті және қатыгез болуы мүмкін.

• Ол ақшасын көрсеткенді ұнатады.

• Ол өз ісі үшін мәсіхшіге тән емес нәрселерді жасайды.

• Ол өз жоспарымен жүреді және есеп бере алмайды.

• Ол басқаларды ашуландырғанды ​​немесе ренжіткенді ұнатады.

• Ол өзін күшті еткен қиындықтар туралы айтады.

• Ол кез келген келіспеушілікке наразылық танытады.

Спорт командасында ойынға қатысушылардың санынан әлдеқайда көп ойыншылар бар. Жаттықтырушылар ең жақсы ойыншылардың демалып, қалыптарына келуі үшін ойын барысында ойыншыларды ауыстырады. Орындықта ойнай алатын ойыншылар отырады. Олардың кейбірі енді дамып келе жатқан жас ойыншылар.

Ұйым команданы кеңейту үшін үздіксіз жұмыс істеуі керек. Дамытуға жас көшбасшылар қою керек. Командаға ерекше қабілеті бар адамдарды қосу қажет.

Ұйымдағы «орындық» спорт командасына арналған орындық сияқты. Көбінесе орындықтағы адамдардың тәжірибесі аз және олар енді дамып келе жатқандар. Ұйымның «орындығына» қосымша мамандықтары бар адамдарды отырғызады.

Командаға адам іздегенде, команданың орындарын толтыру қажет болғандықтан ғана адамды жұмысқа ала салмаңыз. Кеңейтілген команда құруды жалғастырыңыз. Әлеует және адалдық көрсететін адамдарды іздеңіз. Олар көмектессін. Егер олар жақсы жұмыс істесе, оларға жауапкершілік артыңыз.

► Жергілікті қауым үшін команданы кеңейтудің қандай жолдары бар? «Орындыққа» қосуға болатын адамның рөлі мен түрін сипаттаңыз.

Жақсы команда жақсы мүшелерді тартады. Сіздің командаңызға қандай адамдар тартылатынын қарастырыңыз. Кім қосылып жатыр? Кім кетіп жатыр? Өзгерістер сіздің командаңыздың күшейгенін немесе әлсірегенін көрсетеді.

Топ мүшелері әртүрлі себептермен көмектеседі, соның ішінде басқалармен жеке байланыс, ізгі ниет, мақсатқа деген құлшыныс және маңызды нәрсе істеу қалауы.

Жұмысқа қабылдау кезінде жұмысқа құмарлығы бар адамдарды іздеңіз, ол құмарлықты кейін дамытуға болады деп ойламаңыз. Алдында біз «5-деңгейдегі көшбасшыны» зерттедік. Бұл өзімшілдікке емес, мекеменің табысқа жетуіне ұмтылатын адам. Көшбасшыда осындай ұмтылыс болуы керек және ол сондай ұмтылысы бар адамдарды іздеуі қажет.

Командаға көмектесе алатын адамдардың пікірін сұраңыз. Оларды тыңдаңыз, қатысуға шақырыңыз, жауапкершілік артыңыз, содан кейін олардың рөлдерін кеңейтіңіз.

Әр ісіңіз үшін өзіңізден: «Маған кім көмектесе алады?» деп сұраңыз. Қабілеттері және сізбен ерекше қарым-қатынасы бар адамдардың шағын тобын дамытыңыз және оларға сенім артыңыз.

► Көшбасшы мен әлеуетті команда мүшесі арасындағы әңгімені қалай сипаттар едіңіз? Көшбасшы оны қалай қызықтыра алады?

1. Команда құру туралы шешім қабылдаңыз – инвестиция осыдан басталады.

2. Ең жақсы команданы жинаңыз - бұл әлеуетті арттырады.

3. Топты дамыту үшін төлем жасаңыз - бұл өсуді қамтамасыз етеді.

4. Бірлесіп жұмыс жасаңыз - бұл қоғамдастықты құрады.

5. Мүшелерге жауапкершілік пен өкілеттік беру – бұл көшбасшыларды қалыптастырады.

6. Жетістікке жеткенде командаға тиесілісін беріңіз - бұл команданың рухын көтереді.

7. Инвестициялар өтелетініне көз жеткізіңіз - бұл жауапкершілікті тудырады.

8. Жаңа мүмкіндіктер жасаңыз - бұл команданың мүмкіндіктерін кеңейтеді.

9. Табысқа жету үшін қажет нәрсемен қамтамасыз етіңіз - бұл ең жақсы нәтиже береді.

Абессалом Дәуіт патшаның ұлы еді. Ол сымбатты және елде танымал болды. Адамдар елордаға қиыншылықпен келген кезде ол: «Егер мен патша болсам, кез келген адамның шағымын тыңдап, оның ісін әділдікпен шешер едім» деді. Адамдар Абессалом патша болғанда бәрі жақсы болатын еді деп ойлады (Патшалықтар 2-жазба 15:3-4).

Абессалом өз қабілетін патшаға мәселелерді шешуге көмектесу үшін пайдалана алар еді. Оның орнына ол опасыздық жасады. Патша өз халқының мәселелерін біліп, шешу жүйесін ұйымдастырмағандықтан, бұл нәрсе опасыздық жасауға мүмкіндік болды. Әрбір басшы адамдардың өз мәселелерін жеткізе алатынына көз жеткізуі керек.

Абессаломның көтерілісіне мыңдаған ер адамдар, тіпті Дәуіттің жақын достары да қосылды. Абессалом өзінің амбицияларын үшін адамдарды құрбан етуге дайын болды. Оның басты мақсаты халықтың игілігі емес, өзінің мәртебесі болды.

Көшбасшы әрбір топ мүшесіне қандай басшылық пен бақылау қажет екенін ескеруі керек. Джон Максвелл былай дейді:

• ынталы бастаушыға бағыт қажет.

• оқыған, бірақ көңілі қалған адамға тәлімгерлік қажет.

• сақтықпен жүретінге қолдау қажет.

• ал өзіне сенімді адамға жауапкершілік қажет.[1]

Лауазымға қабылдау кезінде, лауазымға қандай адам қажет екенін ескеріңіз. Максвелл адамдардың мына түрлерін сипаттады:

• сахнада және сахна сыртында жүретін

• әмбебап немесе маман

• жасап шығаратын немесе бар нәрсемен жұмыс істейтін

• қағаздармен немесе адамдармен жұмыс істеуді қалайтын

• көшбасшы немесе қолдаушы

• тәжірибесі мол немесе тәжірибесі аз

• шығармашылық ойшыл немесе абстрактілі ойшыл

• тұрақты бақылауды немесе аз қадағалауды қажет ететін

• қысқа мерзімді немесе ұзақ мерзімді міндеттемесі бар

• команда ойыншысы немесе жеке тұлға[2]

Көшбасшы әрқашан команданың жетістіктері үшін алғыс айтуы керек. Табысқа жетуде үлес қосқан адамдар қолдарынан келгеннің бәрін жасауға ынталанады.

Команданы басқа адамдарға таныстырған кезде көшбасшы команданың сәтсіздіктері үшін топ мүшелерін кінәламауы керек. Көшбасшы өзінің одан да тиімді көшбасшы бола алатынын мойындап, кінәні өз мойнына алуы қажет. Егер ол команда мүшелерін қорғаса, олар оған адал болады.

Студенттерге осы сабақтан өзінің мақсаттарын немесе әрекеттерін қалай өзгертуге болатынын бөлісуге мүмкіндік беріңіз.

1. Жалғыз әрекет еткен адам ешқашан маңызды ештеңеге қол жеткізе алмады.

2. Команда – үлкен мақсат, ортақ құндылықтар, ынтымақтастық және қабылданған көшбасшылық арқылы біріктірілген топ.

3. Арманды дамытпас бұрын топты дамытумен жұмыс істеу керек.

4. Топ мүшесі үшін қабілеттен гөрі қатынас маңызды.

5. Ұйым команданы кеңейту үшін үздіксіз жұмыс істеуі керек.

1. Осы сабақтан өмірді өзгертуге көмектесетін тұжырымдаманы қорытындылап жазыңыз. Неліктен маңызды екенін түсіндіріңіз. Одан қандай пайда? Бұл нәрсені білмеуден қандай мәселе туындауы мүмкін бе?

2. Осы сабақтың қағидаларын өз өміріңізге қалай қолдануға болатынын түсіндіріңіз. Бұл сабақ сіздің мақсаттарыңызды қалай өзгертуде? Әрекеттеріңізді өзгертуді қалай жоспарлап жатырсыз?

3. 10-сабақтың бес қорытынды мәлімдемесін есте сақтаңыз. Келесі сабақтың басында оларды жазуға дайын болыңыз.