ძველ აღთქმაში, იესო ნავეს ძეს წიგნში ნაჩვენებია ისრაელის გადასვლა უდაბნოში ცხოვრებიდან ქანაანის ცხოვრებაში და მოსეს წინამძროლობიდან იესო ნავესძეს წინამძღოლობაზე. იესო ნავეს ძეს წიგნი ასახავს მნიშვნელოვან გადასვლას ღვთის ხალხის, ისრაელის ისტორიაში.
ახალ აღთქმაში, საქმეების წიგნში ნაჩვენებია იესოს მიწიერი მსახურებიდან გადასვლა სულიწმიდის სულიერ მსახურებაზე ეკლესიის მეშვეობით. მასში „ფოკუსი“ (ყურადღება) იესოს საქმეებიდან, მოციქულთა საქმეებზე გადადის. საქმეების წიგნი ასახავს მნიშვნელოვან გადასვლას ღვთის ხალხის, ეკლესიის ისტორიაში.
იესო ნავეს ძეს წიგნში ნაჩვენებია ნაწილობრივ წარმატებული გადასვლა. წიგნის ბოლოს ისრაელის ხალხმა ერთგულება აღუთქვა ღმერთს (იეს.ნავ. 24.31). თუმცა, ქანაანელები ბოლომდე დამარცხებული არ არიან. შემდეგი თაობის ისრაელი ქანაანელ ღმერთებს სცემს თაყვანს (მსაჯ. 2:7-11).
საქმეები გვიჩვენებს ბევრად უფრო წარმატებულ გადასვლას. დიადი დავალება, რომელიც ხსნის წიგნს, შესრულდა წიგნის ბოლოს (საქმ. 1:7-8; 28:30-31). საქმეებები იწყება იერუსალიმის ცენტრში მდებარე ებრაულ ეკლესიაში; ის მთავრდება მულტიკულტურული ეკლესიით, რომელიც ანტიოქიაში მდებარეობს. საქმეები იწყება იერუსალიმში და სრულდება რომში. საქმეები იწყება პეტრეთი, რომელიც იესოს ურთიერთობების „შიდა წრეს“ განეკუთვნებოდა, წინა პლანზე; ის სრულდება პავლეთი, ეკლესიის ყოფილი მდევნელით, წინა პლანზე.
ადრეული ეკლესიის სამყარო
1 გაკვეთილში წარმოდგენილია ახალი აღთქმის სამყაროს მიმოხილვა. ამ გაკვეთილის მიმოხილვა განგიახლებთ მეხსიერებას საქმეების შესასწავლად. ზოგიერთი დამატებითი ფაქტი მნიშვნელოვანია რომის იმპერიაში ადრეული ეკლესიის გავრცელების გასაგებად.
გეოგრაფია
საქმეების აქცენტი პალესტინიდან რომის იმპერიის ფართო სამყაროზე გადადის. გთხოვთ, გამოყოთ დრო, რომ ნახოთ რუქა თქვენს ბიბლიაში ან ბიბლიურ ატლასში.[1] ყურადღება მიაქციეთ საქმეებში ნახსენებ შემდეგ მნიშვნელოვან ადგილებს:
ანტიოქია სირიის პროვინციაში: ქრისტიანული ურთიერთობის ცენტრი იუდეის მიღმა.
ფილიპი მაკედონიის პროვინციაში: პირველი ეკლესიაა დანერგილი ევროპულ ნიადაგზე.
ეფესო აზიის პროვინციაში: პროვინციის დედაქალაქი. პავლეს სტრატეგია იყო რომის იმპერიის წამყვან ქალაქებში ეკლესიების დარგვა. ცენტრალური მდებარეობის საწყისი ეკლესიიდან სახარება მთელ პროვინციაში გავრცელდებოდა.
კორინთო აქაიას პროვინციაში: კორინთოს მდებარეობამ ხმელთაშუაზღვისპირეთში ის მნიშვნელოვან ქალაქად აქცია სახარების გასავრცელებლად.
რომი: პავლეს მიზანი იყო იმპერიის ევანგელიზაცია ამ ცენტრალური ქალაქიდან.
ისტორია.
საქმეებსა და ეპისტოლეებში რომის ორი იმპერატორია მნიშვნელოვანი.
ნერონი იყო იმპერატორი ახ. წ. 54-68 წლებში. ნერონის მეფობის დროს ქრისტიანები დაადანაშაულეს დიდ ხანძარში, რომელმაც გაანადგურა რომის უდიდესი ნაწილი. ამ ცრუ ბრალდებამ ქრისტიანთა ფართო დევნა გამოიწვია. პეტრე და პავლე ნერონის მიერ მოკლულ მრავალ ქრისტიანს შორის იყვნენ.
დომიციანე იყო იმპერატორი ახ. წ. 81–96 წლებში. იგი ჩემებდა ტიტულს „უფალი და ღმერთი“ და დევნიდა ქრისტიანებს, რომლებიც უარს ამბობდნენ მისდამი ერთგულების შეფიცვაზე. სავარაუდოდ, გამოცხადების წიგნი სწორედ ამ პერიოდიდან მოდის.
[1]ბიბლიის ონლაინ რუქები შეგიძლიათ იხილოთ ვებ – გვერდზე http://www.openbible.info/geo/.
საქმეების წიგნის საფუძველი (ფონი/წინაპირობა )
ავტორი და თარიღი
საქმეებში ლუკა განაგრძობს თავის სახარებაში ნაამბობს. “ჩემი პირველი წიგნი, თეოფილე, შევადგინე...” (საქმ. 1:1. ).
საქმეების წიგნის ბოლოს, პავლე რომში შინა პატიმრობაში იმყოფება (საქმ. 28:30). ეს მიუთითებს სავარაუდო თარიღზე 50-იანი წლების ბოლოს ან 60-იანი წლების დასაწყისში, ვიდრე პავლეს გარდაუვალი წამება დაემუქრებოდა.
მიზანი
ლუკას სახარებაში ნაჩვენებია, რომ იესო ამზადებს მოწაფეებს ეკლესიის წინამძღოლობისთვის. საქმეები გვაჩვენებს მოწაფეებს, რომლებიც სახარება მიაქვთ ქვეყნიერებაზე. საქმეები გვაჩვენებს სახარების გავრცელებას იერუსალიმში და იუდეაში სამარიასა და დედამიწის კიდემდე.
მნიშვნელოვანი თემები
ისტორიული დეტალები
ლუკას სახარების მსგავსად, საქმეებიც ყურადღებით აკვირდება ისტორიულ დეტალებს. საქმეები ახსენებს ოცდაათზე მეტ ქვეყანას, ორმოცდაათზე მეტ ქალაქს და თითქმის ას ინდივიდს (პიროვნებას).[1]
ევანგელიზაცია და მისია
საქმეების დასაწყისში იესომ თავის მოწაფეებს დაავალა სახარების გავრცელება იერუსალიმში, იუდეაში, სამარიასა და „დედამიწის კიდემდე.“ საქმეების ბოლოს სახარება იქადაგება რომის იმპერიაში.
სულიწმიდის მოღვაწეობა (მოქმედება)
ლუკას სახარება ყურადღებას აქცევდა სულიწმინდის როლს იესოს მიწიერ მსახურებაში. საქმეებში ლუკა გვიჩვენებს სულიწმინდის როლს ადრეულ ეკლესიაში. სულიწმიდა არის საქმეების მთავარი მოქმედი პირი. სწორედ სულის მეშვეობით ხდება მოწაფეების მსახურებისთვის ძალით შემოსვა.
სახარების გზავნილი (სათქმელი)
ლუკას სახარება დაწერილია იმ სწავლების სიზუსტის დასადასტურებლად, რასაც ასწავლიდნენ თეოფილეს, როგორც ახალმოქცეულს. საქმეებიც იმავე ინტერესს იზიარებს ახალმოქცეულთათვის სახარების სწავლებაში. წიგნის თითქმის ერთი მეოთხედი ქადაგებებისგან შედგება. საქმეებში მოყვანილი მნიშვნელოვანი ქადაგებები მოიცავს:
პეტრეს ქადაგებას სულთმოფენობის დღეს (საქმეები 2)
სტეფანეს დაცვას სინედრიონის წინაშე (საქმეები 7)
პეტრეს ქადაგება კორნელიუსის სახლში (საქმეები 10)
პავლეს ქადაგება არეოპაგზე ან არესის ბორცვზე ათენში (საქმეები 17)
ამ ქადაგებებში ნაჩვენებია მოციქულების მიერ ნაქადაგები მთავარი აზრი:
[1]Walter A. Elwell and Robert W. Yarbrough. Encountering the New Testament. (Ada: Baker Academic, 2005), 211.
[2]თეოლოგები ამ მთავარ შეტყობინებას ქერიგმას, ქადაგებულ სახარებას უწოდებენ.
საქმეების წიგნის შინაარსი
საქმეები იწყება დაბნეულ მდგომარეობაში მყოფი მოწაფეებით. იერუსალიმში შესვლის შემდეგ მოწაფეები ელოდნენ, რომ იესო თავის მიწიერ სამეფოს დაამყარებდა. ამის ნაცვლად, იგი დააპატიმრეს, გაასამართლეს და ჯვარს აცვეს. მისი მკვდრეთით აღდგომის შემდეგ ისინი კვლავ აღფრთოვანებულნი იყვნენ მესიის სამეფოს პერსპექტივით.
საქმეების დაწყებისთანავე, იესომ მოწაფეებს უთხრა, რომ იერუსალიმში დარჩენილიყვნენ, რომ „დალოდებოდნენ მამის მიერ აღთქმულს.” მათ ჰკითხეს: "უფალო, ამ დროს კვლავ დაუბრუნებ სასუფეველს ისრაელს?" იმ დროს ისინი ვერ მიუხვდებოდნენ, რა იგულისხმა თავის პასუხში:
"თქვენ არ გეხებათ დროების ან ვადების ცოდნა, რომელიც მამამ დაადგინა თავისი ხელმწიფებით. არამედ თქვენ მიიღებთ ძალას, როცა გადმოვა სულიწმიდა თქვენზე და იქნებით ჩემი მოწმენი იერუსალიმში, მთელ იუდეასა და სამარიაში და დედამიწის კიდემდე” (საქმ. 1:4-8).
დიადი დავალება გვაძლევს საქმეების სტრუქტურაზე ერთი სახის დაკვირვების წარმოების საშუალებას: სახარება იერუსალიმში (1-7); სახარება იუდეასა და სამარიაში (8-12); სახარება დედამიწის კიდეებამდე (13-28).
სახარება იერუსალიმში (საქმეები 1-7)
მოქმედების ცენტრი საქმეების 1-7 თავებში იერუსალიმია. თხრობა მოიცავს სულთმოფენობის ამბავს, ადრეული ეკლესიის ცხოვრების სურათს და სტეფანეს მოწამეობრივ აღსასრულს.
სულთმოფენობა: ეკლესიის დაბადების დღე
ამაღლების შემდეგ მოწაფეები იერუსალიმში დაბრუნდნენ და „ერთსულოვნად გამუდმებულ ლოცვა-ვედრებაში” (საქმ. 1:14). ისინი იქ იყვნენ ორმოცდამეათე დღეს, "კვირის დღესასწაულზე", რომელიც პასექიდან შვიდი კვირის შემდეგ აღინიშნებოდა (რჯუ. 16:16). კვირების დღესასწაულზე აღინიშნებოდა ისრაელისთვის რჯულის (კანონის) გადაცემა. დღეს სულთმოფენობის დღესასწაულზე აღინიშნება სულიწმინდის მონიჭება ეკლესიისთვის. ორმოცდამეათე დღის ქადაგებისას, რომელიც ამ დღის სასწაულებრივ ნიშნებს განმარტავდა, პეტრემ შეახსენა მსმენელებს, რომ იოველმა იწინასწარმეტყველა დღეზე, როდესაც ღმერთი თავის სულს გადმოღვრიდა ყველა ხორციელზე. ეს დანაპირები ორმოცდამეათე დღეს აღსრულდა (იოვ. 2:28; საქმ. 2:16).
ადრეული ეკლესიის ცხოვრება
► როგორი ნიმუშია ადრეული ეკლესია დღევანდელი ეკლესიისთვის? რა მსგავსება უნდა იყოს დღევანდელი დღის და სულთმოფენობის დღის თაყვანისცემასა და მსახურებაში? რა განსხვავება უნდა იყოს დღევანდელი დღის და სულთმოფენობის დღის თაყვანისცემებსა და მსახურებებს შორის?
ადრეული ეკლესიის ცხოვრების სურათი მნიშვნელოვან საკითხს წამოჭრის საქმეების წიგნის განსამარტად. საქმეები ისტორიული წიგნია და არა თეოლოგიური ეპისტოლე, როგორიც მაგალითად რომაელების წერილია. ისტორიული წიგნი შეიცავს ორივეს, აღწერას ("ეს არის ის, რაც მათ გააკეთეს") და დავალება ("ეს არის ის, რაც თქვენ უნდა გააკეთოთ").
როდესაც ადრეული ეკლესიის ცხოვრების შესახებ ვკითხულობთ უნდა დავსვათ კითხვა: „საქმეები გვეუბნება, რომ ეს მახასიათებელი უნდა იყოს დღევანდელი ეკლესიის ცხოვრების ნაწილი? თუ ”საქმეები უბრალოდ აღწერს ეკლესიის ისტორიის გარკვეულ პერიოდს?” პასუხის გასარკვევად ერთ – ერთი გზაა შეკითხვის დასმა: „როგორ მიესადაგება ის ბიბლიის დანარჩენ სწავლებას? არის კიდევ სადმე საღვთო წერილში ეს ნაბრძანები?“
ორი მაგალითი ცხადყოფს საქმეებში განკარგულებასა და აღწერას შორის სხვაობას.
საქმეების 2:42 თანახმად, პირველი საუკუნის ქრისტიანები თავს უძღვნიდნენ მოციქულების სწავლებას, სხვა ქრისტიანებთან ურთიერთობას და ლოცვას. ბიბლიის შესწავლის, თაყვანისცემისთვის შეკრებების და ლოცვისკენ მოწოდება პავლეს ყველა წერილში იკითხება. აქედან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ამ ყველაფრის კეთებისკენ დღესაც მოწოდებულნი ვართ; ეს არ არის მხოლოდ ისტორიული პერიოდის აღწერილობა.
საქმეების 2:45 თანახმად, ადრეული ქრისტიანები ყიდდნენ თავიანთ ქონებას და „ყველაფერი საერთო ჰქონდათ.” რადგან მსგავსის კეთებისკენ მოწოდება სხვაგან არსად არ გვხდება საღვთო წერილებში, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ეს იმ დროინდელი ცხოვრების აღწერაა და არა დადგენილება დღევანდელ ცხოვრებაში აღსასრულებლად.[1]
► სანამ ამ გაკვეთილს განაგრძობთ, გარკვეული დრო დაუთმეთ ადრეული ეკლესიის ზოგიერთი საქმიანობის განსახილველად. თითოეულ პუნქტზე გაიაზრეთ: „ეს მოქმედება დღევანდელობაში შესასრულებელი მოწოდებაა, თუ ეს უბრალოდ ადრეული ეკლესიის ცხოვრების არწერაა?“ თქვენი პასუხი უნდა განსაზღვროთ მთელი წმინდა წერილის გადახედვით, და არა კითხვით: "რა მომწონს?"
მოციქულთა სწავლების შესწავლა
სხვა მორწმუნეებთან ურთიერთობა
ტაძარში ყოველდღიური თაყვანისცემა
ნიშნები და სასწაულები სულის მოქმედების
დასადასტურებლად
მათი ქონების გაყიდვა
ღმერთის განდიდება
მიმდინარე მახარობლობა
უცხო ენებზე საუბარი
სტეფანე: პირველი ქრისტიანი მოწამე
სულთმოფენობის შემდეგ ეკლესია აგრძელებდა სწრაფ ზრდას. ბევრი ადამიანი მოექცა, აგრეთვე “მღვდელთაგანიც ბევრი დაემორჩილა რწმენას” (საქმ. 6:7). მიუხედავად ებრაელი ლიდერების მცდელობისა, დაემალათ მკვდრეთით აღდგომის ჭეშმარიტება, ამ მღვდლებმა იცოდნენ ფაქტები: ტაძრის ფარდის გახევა, საფლავთან გამქრალი სხეული და შეთქმულება სიმართლის დასამალად. სასწაულები და ნიშნები ადრეული ეკლესიის დღეებში გამუდმებით ხდებოდა, რაც მოწმობდა (ადასტურებდა) მოციქულთა მსახურებაზე, როგორც იესოს მსახურების გაგრძელებაზე.
ასეთ ვითარებაში წინააღმდეგობა გარდაუვალი იყო. მას შემდეგ, რაც ცრუ მოწმეებმა სტეფანე მკრეხელობაში (ღვთის გმობაში) დაადანაშაულეს, იგი ქვებით ჩაქოლეს. წამების წინაშე მდგარმა სტეფანემ ძლიერი სიტყვა იქადაგა, რომელშიც მან აჩვენა ღვთის მოქმედება აბრაამიდან იესომდე. საქმეებმა წარგვიდგინა სავლე შემდეგი წინადადებით: “ხოლო სავლე იწონებდა მის მოკვლას” (საქმ. 8:1). პავლე, რომელიც ეკლესიის უდიდესი მისიონერი გახდება, თავდაპირველად წარგვიდგება, როგორც სავლე, „ეკლესიის დამრბევი“ მორწმუნეთა საპყრობილეში ჩაყრის გზით (საქმ. 8:3).
საქმეების 8-12 თავებში სახარება იერუსალიმის მიღმა ვრცელდება იუდეასა და სამარიაში. დევნა აღმოჩნდა ის ბიძგი, რომელმაც პირველ მორწმუნეებს იერუსალიმიდან იუდეასა და სამარიაში წასვლა აიძულა. თავშესაფარის ძიებისას ისინი სახარებას ავრცელებდნენ. ღმერთმა დევნა გამოიყენა საქმეების 1: 8-ში დაწერილი დავალების შესასრულებლად. საქმეების 8-12-ში:
ფილიპე, ბერძნულენოვანი ებრაელი, ძალიან ნაყოფიერად ქადაგებს სამარიაში. (8:4-25).
პილიპე უქადაგებს ეთიოპიელ დიდებულს, კარის მოხელეს, რომელიც თაყვანსაცემად იყო იერუსალიმში. (8:26-40).
სავლე, რომელიც დამასკოში მორწმუნეების დასაპატიმრებლად მიემგზავრება, მოექცა (9:1-22).
პეტრე უქადაგებს კორნელიუსს, რომის სამხედრო მეთაურს (10:1-11:18).
ბარნაბა მსახურობს ანტიოქიაში, რომის პროვინციის სირიის დედაქალაქში. (11:22-30) ეს მსახურება მნიშვნელოვანია ორი მიზეზის გამო.
ბარნაბამ სავლე წარუდგინა ეკლესიას ანტიოქიაში. სავლეს მსახურება მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მის განვითარებაში.
ანტიოქია მთავარი მისიონერული ეკლესია ხდება I საუკუნის შუა ხანებში. პავლეს თითოეული მისიონერული მოგზაურობა ანტიოქიიდან იწყება.
სახარება დედამიწის კიდემდე (საქმეები 13-28)
პირველი მისიონერული მოგზაურობა (საქმეები 13-14)
საქმეების ბოლო ნახევარი პავლე მოციქულის მსახურებას ასახავს. მოქცევის შემდეგ, პავლემ დრო გაატარა არაბეთში, დამასკოსა და კილიკიაში. შემდეგ იგი ბარნაბამ წაიყვანა საქადაგებლად ანტიოქიის ეკლესიაში, ერომელიც საულის დევნის შედეგად იერუსალიმიდან გაძევებული ქრისტიანების მიერ დაფუძნდა.
ახ.წ. 47-49 წლებში პავლემ და ბარნაბამ, ბარნაბას ბიძაშვილთან მარკოზ-იოანესთან ერთად იმოგზაურეს კვიპროსში (ბარნაბას სამშობლოში) და მცირე აზიაში. ამ მოგზაურობის დიდი ნაწილი დაეთმო ეკლესიების დანერგვას გალატიაში, რომის პროვინციაში მცირე აზიაში. ამ მოგზაურობიდან და შემდგომ სავლე ცნობილი გახდა, როგორც პავლე. სავლე ებრაული სახელი იყო; პავლე კი რომაული. ეს სახელის შეცვლა ნიშნავს პავლეს განსაკუთრებულ მოწოდებას წარმართთა მიმართ.
სანამ ისინი პამფილიის პერგაში იყვნენ, იოანე მარკოზმა დატოვა გუნდი და სახლში დაბრუნდა (საქმ. 13:13). დერბემდე გამგზავრების შემდეგ, პავლე და ბარნაბა უკან დაბრუნდნენ იგივე გზით, მოინახულეს ეკლესიები, რომლებიც მათ დანერგეს, ანტიოქიაში, ვიდრე თავიანთ მშობლიურ ადგილსამყოფელს, ანტიოქიას დაუბრუნდებოდნენ.
იერუსალიმის საბჭო (საქმეები 15:1-35)
► იერუსალიმის საბჭოს რომელი პრინციპებით უნდა ვიხელმძღვანელოთ დღეს?
პავლეს მსახურებით წარმართთა მოქცევამ ეკლესიაში რთული საკითხი წამოჭრა. იუდეველ ქრისტიანებს შორის განხეთქილება მოხდა, რომლებიც ირწმუნებოდნენ, რომ წარმართ ქრისტიანებს უნდა დაეცვათ მოსეს რჯულის ყველა ასპექტი და ისინი,[3] ვინც ამტკიცებდნენ, რომ მოსეს კანონი არ იყო სავალდებულო წარმართ ქრისტიანთათვის.
ახ.წ. 49 წელს ეკლესიის ლიდერები შეიკრიბნენ იერუსალიმში დავის მოსაგვარებლად. პირველებმა მათ ისაუბრეს, ვინც წარმართთა წინადაცვეთა მოითხოვა. შემდეგ პეტრე მოყვა კორნელიუსის სახლში მიღებული გამოცდილების შესახებ, სადაც ღმერთმა „არ განგვასხვავა ერთმანეთისგან ჩვენ (ებრაელები) და ისი (წარმართნი), რწმენით განწმინდა მათი გულები” (საქმ. 15:9. ). პავლემ და ბარნაბამ მიუთითეს წარმართთა შორის ღვთის მოქმედების მტკიცებულებებზე.
იაკობმა, იერუსალიმის ეკლესიის წინამძღოლმა, საბჭოს გადაწყვეტილებით დაასკვნა, რომ წარმართებს მოეთხოვებოდათ თავი შეეკავებინათ ოთხ რამეზე:
კერპებისთვის შეწირულ ხორცისგან
დამხრჩვალის ხორცისგან
სისხლიან ხორცისგან
სექსუალური უზნეობისგან
ეს არ იყო იმ წესების ჩამონათვალი, რომლითაც წარმართებმა მიიღეს ხსნა. ამის ნაცვლად, ეს იყო სხვადასხვა წარმოშობის ქრისტიანთა ერთიანობის მაგალითი. საჭმელთან დაკავშირებული მოთხოვნები საშუალებას აძლევდა ებრაელებსა და წარმართებს ერთად ეჭამათ, რაც ადრეულ ეკლესიაში ერთიანობის მნიშვნელოვანი სიმბოლოა. სექსუალური ზნეობის ხაზგასმა აუცილებელი იყო მრავალი წარმართი ახალმოქცეულის არეული სქესობრივი კავშირების ფონის გამო.
იერუსალიმის საბჭო ცდილობდა ორი პრინციპის დაბალანსებას. თავისუფლების პრინციპი უკრძალავდა ებრაელ ქრისტიანებს ზედმეტი დებულებებით „მოწაფეებისთვის უღელის დადგმას ქედზე“ (საქმ. 15:10). მოზიარეობის პრინციპი ითხოვდა წარმართებისგან, თავი შეეკავებინათ ისეთი მოქმედებებისგან, რომელიც მათ ებრაელ ძმებს შეურაცხყოფდა.
მეორე მისიონერული მოგზაურობა (საქმეები 15:36-22)
ადრეული ეკლესიის ყველა კონფლიქტი არ ეხებოდა თეოლოგიურ პრინციპებს. პავლე და ბარნაბა დაშორდნენ პირადი უთანხმოების გამო მარკოზ-იოანესთან დაკავშირებით (საქმ. 15:36-41). ამ უთანხმოებებმა გვაჩვენა, რომ ღმერთი მოქმედებს რთულ პიროვნულ გარემოებებშიც კი: სილა მნიშვნელოვანი მუშაკი გახდა, პავლესა და ბარნაბას ძალისხმევა გაორმაგდა მათი ცალ-ცალკე მუშაობით, ხოლო მოგვიანებით პავლე შერიგდა მარკოზ-იოანესთან (2 ტიმთ. 4:11).
პავლემ და სილასმა მეორე მისიონერული მოგზაურობა დაიწყეს პავლესა და ბარნაბას მიერ პირველი მისიონერული მოგზაურობის დროს დაარსებული ეკლესიების ხელახლა მონახულებით. პავლე და სილა ასევე მსახურობდნენ ფილიპეში, თესალონიკში, ბერეაში, ათენსა და კორინთოში. ამ მოგზაურობის დროს სახარება იყო ნაქადაგები ევროპულ მიწაზე მას შემდეგ, რაც პავლემ მაკედონიელი კაცი ნახა ხილვაში, რომელიც დახმარებას ითხოვდა (საქმ. 16:6-10). ახალგაზრდა ტიმოთე შეუერთდა პავლეს გუნდს ლისტრაში, ხოლო ლუკა შეუერთდა პავლეს ტროაში (საქმ. 16:10).[4] პავლემ თვრამეტი თვე მოანდომა კორინთოში ეკლესიის დანერგვას. ჯგუფი დაბრუნდა ანტიოქიაში მოგზაურობის სამ წელიწადზე მეტი ხნის შემდეგ (ახ.წ. 50-53).
მეორე მისიონერული მოგზაურობა გვაჩვენებს, თუ რა წინააღმდეგობას განიცდიდა პავლე ქადაგებაში. ისინი ციხეში ჩასვეს ფილიპეში; სახლს, სადაც ისინი თესალონიკში ცხოვრობდნენ, ბრბო დაესხა თავს; თესალონიკიდან ჩამოსული მტრები ბერიაში გაჰყვნენ; და კორინთოში პავლე გაასამართლეს (საქმ. 16:23-39; საქმ. 17:5-7, 13; და საქმ. 18:12-17).
ეკლესიის ზრდა დიდი ფასის გადახდას მოითხოვდა. სატანა უბრძოლველად არ თმობს ტერიტორიას. ამასთან, საქმეები გვაჩვენებს სულიწმიდის ძალას და სახარების ტრიუმფს, რადგან ეკლესიები დაინერგა მთელ მცირე აზიაში, მაკედონიასა და აქაიაში.
მესამე მისიონერული მოგზაურობა (საქმეები 18:23-21:15)
პავლემ ანტიოქიაში მხოლოდ მცირე დრო დჰყო, ვიდრე გაემგზავრებოდა გალატიასა და ფრიგიის რეგიონებიში დანერგილი ეკლესიების კვლავ მოსანახულებლად. ამ მოგზაურობის პირველი ნაწილი დაეთმო ადრეულ მოგზაურობებში დაფუძნებულ ეკლესიებში მორწმუნეების გაძლიერებას (საქმ. 18:23). მესამე მისიონერული მოგზაურობა ახ. წ. 53 წლიდან 57 წლამდე გაგრძელდა. დროის ყველაზე გრძელი პერიოდი (სამი წელი) ეფესოში გაატარა. ეფესოში ყოფნისას პავლემ დაწერა ორივე კორინთელთა წერილი, რომლებიც ეხებოდა ამ რთულ ეკლესიაში არსებულ პრობლემებს.
ეფესოდან წასვლის შემდეგ, მტრების წინააღმდეგობის გამო, პავლე გაემგზავრა მაკედონიასა და აქაიაში. მან ამ რეგიონში ძირითადად წარმართთა ეკლესიებში შესაწირავი ააგროვა იერუსალიმის გაჭირვებული ებრაელი ქრისტიანების დასახმარებლად იერუსალიმში. ეკლესიის ერთიანობის ამ დემონსტრირებამ აჩვენა, რომ ებრაელები და წარმართები ქრისტეს ეკლესიის თანამონაწილეები იყვნენ.
დაკავება და პატიმრობა (საქმეები 21:15-28:31)
მესამე მისიონერული მოგზაურობიდან დაბრუნებული პავლე კესარიაში გაჩერდა, სადაც წინასწარმეტყველმა აგაბომ გააფრთხილა პავლე, რომ იერუსალიმში დააპატიმრებდნენ (საქმ. 21:10-11). ბოლო ნაწილში მოთხრობილია პავლეს დაკავების, კესარიაში პატიმრობის, რომის მოქალაქის უფლების გამოყენება, სახიფათო მოგზაურობა რომში (კუნძულ მალტასთან გემის მსხვრევის ჩათვლით), და ორწლიანი მსახურება რომში, შინაპატიმრობაში ყოფნისას.
საქმეების დასასრულს ჩანს, რომ იესოს დიადი დავალება - იერუსალიმში, იუდეაში, სამარიასა და „დედამიწის კიდემდე“ სრულდებოდა. შინაპატიმრობაში ყოფნისას პავლეს შეეძლო თავისუფლად ემსახურა: „ქადაგებდა ღვთის სასუფეველს და ასწავლიდა უფალ იესო ქრისტეზე სრულებით ცხადად, დაუბრკოლებლად” (საქმ. 28:31). მიუხედავად წინააღმდეგობისა ებრაელი ლიდერების მხრიდან (საქმეების პირველ ნაწილში) ან რომის მთავრობის მხრიდან (საქმეების მეორე ნაწილში), სულიწმიდა ეკლესიას აძლევდა ძალას, ქრისტეს დავალების შესასრულებლად.
[1]მეცნიერთა უმეტესობა თვლის, რომ ეს პრაქტიკა უკავშირდებოდა ა) აუცილებლობას (საჭიროებას) დახმარებოდნენ ქრისტიანებს, რომლებმაც დაკარგეს სამუშაო და სახლი თავიანთი რწმენის გამო b) ადრეული ეკლესიის რწმენას იესოს მოახლოებულ დაბრუნების შესახებ.
ნეტარია ის ხალხი, ვინც პირველად ეზიარა უფლის ბუნებას.
თავისი უკეთურება დაგმეს,
ჭეშმარიტებით სცემდნენ თაყვანს.
მოწოდების სიმაღლეზე იყვნენ,
ცხება მიიღეს იაჰვეს ძალით.
მისი სულით ღვთის შვილებად იქცნენ,
აღარ დადიან ცოდვილი გზით.
ჩარლზ ვესლი, საქმეების ჰიმნი 11:26
[3]ეს ქრისტიანები იყვნენ "ფარისეველთა სექტადან". (საქმ. 15:5). საკითხი არ ყოფილა საყოველთაო დებატები "ებრაელი წარმართის წინააღმდეგ." მაგალითად, იაკობი წაუძღვა პრობლემის გადასაჭრელად გზების ძიებას.
[4]ლუკა იწყებს „ჩვენ“ ნაცვალსახელის გამოყენებას „მათ“ ნაცვალსახელის ნაცვლად.
საქმეების წიგნი დღევანდელ ეკლესიაში
ლუკას სახარებამ აჩვენა სულიწმიდის მნიშვნელობა იესოს მიწიერ მსახურებაში; საქმეების წიგნი გვიჩვენებს სულიწმინდის მნიშვნელობას ეკლესიის მსახურებაში. ადრეული საეკლესიო გამოცდილების ზოგიერთი ასპექტი შეიძლება განმეორდეს სულიწმიდის გარეშე. ჩვენ შეგვიძლია თვითონ შევისწავლოთ ბიბლია; ჩვენ ჩვენი ძალებით შეგვიძლია შევინარჩუნოთ გარკვეული დონის საეკლესიო ურთიერთოება; ჩვენ შეგვიძლია ზოგიერთი სასწაულისა და ნიშნის დუბლირებაც კი, ჩვენი ძალებით. ხოლო სულიწმიდის თანდასწრების გარეშე ჩვენს შორის, ვერასოდეს გვექნება ის რეალობა, რომელიც აღწერილია საქმეებში.
კულტურათაშორისი ეკლესიის ზრდა საქმეებში, დღევანდელი ეკლესიისთვის ნიმუშს წარმოადგენს. სულთმოფენობამ შესძინა ახლად დაბადებულ ეკლესიას ახალი მორწმუნეები ევროპიდან (რომი), აზიიდან (პართია და მედია) და აფრიკიდან (ეგვიპტე და ლიბია). საქმეები გვიჩვენებს ამ კონტრასტული კულტურებისგან შემდგარ ეკლესიას, რომლებიც "ერთხმად" მოქმედებენ. როდესაც კონფლიქტი წამოიჭრებოდა, ეკლესიამ ისწავლა გამოსავლის მოძებნა სულიწმინდის ხელმძღვანელობით. დღეს ჩვენი მახარებლობის მიზანი იგივე უნდა იყოს, რომ იესო ქრისტეს სახარება გავრცელდეს კულტურულ საზღვრებს მიღმა. საქმეები წარმოგვიდგენს ეკლესიის მოდელს, რომელიც აერთიანებს ყველა ჭეშმარიტ მორწმუნეს ქრისტეს სხეულში.
თავისუფლების და მოზიარეობის პრინციპები, რომლებიც ჩამოყალიბდა იერუსალიმის საბჭოს სხდომაზე, სინდისის პრობლემების გადაჭრის ნიმუშია დღეს ეკლესიაში. როგორც პავლე იმეორებს რომაელთა 14 და 1 კორინთელთა 8 – ში, ქრისტიანებმა თავიდან უნდა აიცილონ ორი შეცდომა.
თავისუფლების პრინციპი მოითხოვს, რომ თავიდან ავიცილოთ პირადი შეხედულებების (რწმენის) სხვა მორწმუნეებისთვის დაკისრება და მსხავრის დადება.
მოზიარეობის პრინციპი მოითხოვს, რომ მოვერიდოთ ჩვენი თავისუფლების გამოყენება სუსტი ძმის ხარჯზე. ასეთი ურთიერთ თავმდაბლობა მნიშვნელოვან წილად ხელს შეუძყობს ქრისტიან და-ძმებს შორის ბარიერების მოხსნას.
ეკლესიებისთვის, რომლებიც დევნას აგნიცდიან, ადრეული ეკლესიის ზრდა წინააღმდეგობის პირობებში არის ერთგულების შთაგონება. ღმერთი არა მხოლოდ ეხმარებოდა ეკლესიას გადარჩენაში, არამედ დევნაც გამოიყენა, რათა მოწაფეები იერუსალიმიდან გამოეყვანა და ეკლესიას თავისი მისია შეესრულებინა. თუ კი ჩვენ ღმერთს საშუალებას მივცემთ იმოქმედოს ჩვენის მეშვეობით, ის ააშენებს თავის ეკლესიას ჩვენდამი სამყაროს წინააღმდეგობის პირობებში.
დასკვნა
საქმეებში, ჩვენ ვხედავთ იერუსალიმში შეყუჟული, მერყევი და გაუბედავი მოწაფეების ჯგუფის გარდაქმნას თავდაჯერებულ მახარებელთა ჯგუფად, რომელნიც ქადაგებენ სახარებას რომში და მის მიღმა. საქმეები გვაჩვენებს სულიწმიდის ძალას, რომელიც მოქმედებს ეკლესიაში და ეკლესიიდან (ეკლესიის მეშვეობით).
სულიწმინდის გარდამქმნელი ძალის ერთ-ერთი დიდი მტკიცებულება 12 მოციქულის ცხოვრებაა. იესოს დაპატიმრების ადგილიდან გაქცეული ადამიანებიდან ეს მოწაფეები იქცნენ ადამიანებად, რომლებიც მზად იყვნენ სიკვდილისთვის მკვდრეთით აღმდგარი უფლისთვის. მოციქულთა სიკვდილთან დაკავშირებული თქმულებების მოკლე შეჯამება მოწმობს მოციქულთა გარდაქმნაზე სულთმოფენობისას. მოწაფეებმა თავიანთი მოწმობა სისხლით დაამოწმეს (სისხლის ბეჭედი დაუსვეს).
ზებედეს ძე იაკობი ჰეროდე აგრიპამ მოკლა სულთმოფენობიდან 12 წლის შემდეგ.
სიმონ პეტრე ჯვარცმულ იქნა. იმის გამო, რომ იგი თავს უღირსად თვლიდა მომკვდარიყო თავისი მოძღვრის სიკვდილით, ითხოვა უკუღმა გაეკრათ ჯვარზე.
ანდრია, პეტრეს ძმა, ჯვარს აცვეს აქაიაში, კორინთოს მახლობლად.
თომა გარდაიქმნდა "ურწმუნო თომასგან" იმდენად მიძრვნილ ადამიანად, რომ ის მისიონერად გაემგზავრა ინდოეთში, სადაც გარდაიცვალა მოწამეობრივი სიკვდილით. სავარაუდოდ შუბით განგმირეს.
ფილიპე აწამეს და ჯვარს აცვეს ფრიგიაში.
მათე თავი მოჰკვეთეს ეთიოპიაში.
ნათანიელი (ბართლომე) გაატყავეს და შემდეგ ჯვარს აცვეს.
იაკობი, ალფეოსის ძე, ჯვარს აცვეს.
სიმონ ზილოტი ჯვარცმულ იქნა სირიაში ექვიპტესა და სპარსეთში ქადაგების შემდეგ.
მატათა შეირჩა იუდა ისკარიოტელის სანაცვლოდ. იგი ქადაგებდა ეთიოპიაში და მოგვიანებით ქვებით ჩაქოლეს ჯვარზე ჩამოკიდებული.
იოანე ერთადერთი მოციქულია, რომელიც ბუნებრივი სიკვდილით გარდაიცვალა. თუმცა, მან წლები გადასახლებაში გაატარა კუნძულ პატმოსზე.
დასასრულს, გთხოვთ, დაფიქრდეთ: ”რისი გაკეთება სურს ღმერთს დღეს ეკლესიის მეშვეობით?” სულთმოფენობის დღეს 120 მოწაფე იყო. იმ დროს რომის იმპერიაში დაახლოებით 45,000,000 ადამიანი ცხოვრობდა. ადამიანური თვალსაზრისით, ამ სამყაროს ევანგელიზირების ამოცანა შეუძლებელი იყო. საოცარია, რომ პირველი საუკუნის ბოლოს სახარება 120-მა სულიწმიდით სავსე მორწმუნე ადამიანმა რომის იმპერიის ყველა კუთხეში გავრცელდა. რისი გაკეთება სურს ღმერთს დღეს თავისი ეკლესიის საშუალებით?
გაკვეთილის დავალება
წარმოაჩინეთ თქვენ მიერ ამ გაკვეთილის აღქმა (გაგება) შემდეგი დავალებების დახმარებით:
(1) აირჩიეთ შემდეგი დავალებებიდან ერთერთი:
ამ გაკვეთილის მე-5 გვერდზე, თქვენ მოგეთხოვებოდათ გადაგეხედათ ადრეული ეკლესიის საქმიანობის ჩამონათვალისთვის. გთხოვეთ გადაგეწყვიტათ ესა თუ ის მოქმედება ადრეული ეკლესიის აღწერილობაა თუ დადგენილება დღევანდელ ცხოვრებაში აღსასრულებლად. თითოეულზე, რომელსაც დადგენილებად მიიჩნევთ, იპოვნეთ წმინდა წერილებში მინიმუმ ერთი მოწმობა, რომელიც ნათლად მიუთითებს ამ მოქმედებაზე.
მოციქულთა საქმეების მე-2 თავში პეტრეს ქადაგების ან საქმეების მე –17ში პავლეს ქადაგების გამოყენებით დაწერეთ ერთგვერდიანი ესე, რომელშიც შეჯამებული იქნება სამოციქულო ქადაგების ძირითადი თემები.
(2) გაიარეთ ტესტი ამ გაკვეთილის მასალაზე დაყრდნობით. ტესტი მოიცავს საზეპირო მუხლებს წმინდა წერილიდან.
გაკვეთილი 4 ტესტის საკითხები
(1) რატომ იყო ეფესო მნიშვნელოვანი პავლეს ევანგელიზაციის სტრატეგიისთვის?
(2) რატომ იყო რომი მნიშვნელოვანი პავლეს ევანგელიზაციის სტრატეგიისთვის?
(3) რომის რომელი იმპერატორები უკავშირდებიან ადრეული ეკლესიის დევნას?
(4) რატომ არის საქმეების დაწერის თარიღი სავარაუდოდ 50-იანი წლების ბოლო, ან 60-იანი წლების დასაწყისი?
(5) ჩამოთვალეთ მთავარი გზავნილის კერიგმის სამი ასპექტი, რომელსაც მოციქულები ქადაგებდნენ.
(6) ვინ იყო პირველი ქრისტიანი წამებული (მოწამე)?
(7) რა როლი ეკისრებოდა დევნას ადრეული ეკლესიის მახარებლურ საქმიანობაში?
(8) რომელი იყო პირველი მულტიკულტურული და მისიონერების წარმგზავნი ეკლესია პირველ საუკუნეში?
(9) ჩამოთვალეთ ოთხი მოთხოვნა, რომლებიც იერუსალიმის საბჭომ წარუდგინა წარმართობიდან მოქცეულებს.
(10) რა დადებითი შედეგები მოყვა პავლესა და ბარნაბას შორის განხეთქილებას?
SGC exists to equip rising Christian leaders around the world by providing free, high-quality theological resources. We gladly grant permission for you to print and distribute our courses under these simple guidelines:
No Changes – Course content must not be altered in any way.
No Profit Sales – Printed copies may not be sold for profit.
Free Use for Ministry – Churches, schools, and other training ministries may freely print and distribute copies—even if they charge tuition.
No Unauthorized Translations – Please contact us before translating any course into another language.
All materials remain the copyrighted property of Shepherds Global Classroom. We simply ask that you honor the integrity of the content and mission.
