Lesson 3: იოანე: რწმენის სახარება

ამ გაკვეთილის ბოლოს სტუდენტმა უნდა:

(1) შეძლოს იოანეს სახარების სინოპტიკური სახარებებთან შეპირისპირება და განსხვავება.

(2) იცოდეს იოანეს სახარების ავტორი, თარიღი და ისტორიული გარემო.

(3) ამოიცნოს იოანეს სახარების თემა და მიზანი.

(4) აფასებდეს და კარგად ათვითცნობიერებეს ორივეს, იესოს ადამიანურ და ღვთიურ ბუნებას.

(5) უკავშირებდეს იოანეს გზავნილს, ანუ სათქმელს დღევანდელი მსოფლიოს საჭიროებებს.

(6) იყენებდეს გაკვეთილის შინაარსს მსახურებაში.

► წაიკითხეთ: იოანეს სახარება

► დაიზეპირეთ: იოანე 20:30-31

► რას ნიშნავს „გწამდეს?“ როგორ მოქმედებს ჭეშმარიტი რწმენა ჩვენს ცხოვრებაზე?

“ვინაიდან ისე შეიყვარა ღმერთმა წუთისოფელი, რომ მისცა თავისი მხოლოდშობილი ძე, რათა ყოველი მისი მორწმუნე არ დაიღუპოს, არამედ ჰქონდეს საუკუნო სიცოცხლე. რადგან იმიტომ კი არ მოავლინა ღმერთმა თავისი ძე ქვეყნად, რომ განეკითხა წუთისოფელი; არამედ მის მიერ გადარჩენილიყო იგი. ვისაც სწამს იგი, არ განიკითხება, ხოლო ვისაც არ სწამს, უკვე მსჯავრდადებულია, რადგან არ ირწმუნა ღმერთის მხოლოდშობილი ძის სახელი” (ინ. 3:16-18).

ეს არის საღვთო წერილის რამდენიმე ყველაზე ნაცნობი სიტყვა. ეს სიტყვები გვპირდებიან, რომ ვისაც სჯერა, სწამს იესოსი, მას საუკუნო სიცოცხლე ექნება. ამასთანავე ეს საღვთო წერილის ყველაზე ხშირად არასწორად გამოყენებული სიტყვებია. "მხოლოდ ირწმუნე" ხშირად არასწორად არის ხოლმე განმარტებული თითქოს ეს ნიშნავს, რომ მხოლოდ რწმენის აღიარებაა საჭირო და საკმარისი და მოქცევა არ გულისხმობს ცხოვრების ცვლილებას. იოანე გვიჩვენებს, რომ რწმენა გაცილებით მეტია, ვიდრე გონებრივი თანხმობა. სიტყვა "მწამს", რომელიც გულით არის ნათქვამი, შეცვლის თქვენს ცხოვრებას. ჭეშმარიტ რწმენას მოაქვს ადამიანის ნების შეცვლა და ქცევის ცვლილება.

ავტორი, თარიღი და ადგილი

იოანე,ზებედეს ძე, გახლდათ სახარების ავტორი. იგნატე ანტიოქიელი, იუსტინე მოწამე, პოლიკარპე და ირინეუსი ყველა მათგანი მოწმობდნენ, რომ იოანე იყო ამ სახარების ავტორი.

იოანე, თავის ძმასთან იაკობთან და პეტრესთან ერთად იესოს „შიდა წრეს“ წარმოადგენდა. მხოლოდ ისინი იყვნენ მოწაფეთაგან ოთახში, როდესაც იესომ მკვდრეთით აღადგინა გარდაცვლილი გოგონა (მარკ. 5:37-42). ისინი იყვნენ იესოსთან ფერისცვალების მთასა და გეთსიმანიის ბაღში (მათ. 17:1-9 და მარკ. 14:32-36).

იოანე იყო გავლენიანი ლიდერი (მოძღვარი) ეკლესიაში. მხოლოდ პავლემ დაწერა იოანეზე მეტი წიგნი ახალ აღთქმაში. იოანემ დაწერა სახარება, სამი ეპისტოლე (წერილი) და გამოცხადება.

გადმოცემის თანახმად, იოანე ეფესოში ცხოვრობდა. დომიციანეს მეფობის დროს იოანე გადაასახლეს პატმოსზე, სადაც მან დაწერა გამოცხადების წიგნი. შემდეგ იგი დაბრუნდა ეფესოში და იქ გარდაიცვალა თითქმის 100 წლის ასაკში. იოანეს სახარება სავარაუდოდ ეფესოში დაიწერა. ის ჩვეულებრივ თარიღდება ახ. წ. 85–95 წლებით, სახარებებს შორის ყველაზე გვიან დაიწერა.

მიზანი

იოანეს სახარება მკვეთრად განსხვავდება სინოპტიკური სახარებისგან. იოანე არ შეიცავს იესოს მიერ დემონების განდევნის ამბებს, მასში არ არის იგავები და მარკოზისგან განსხვავებით, არ შეიცავს „მესიანურ საიდუმლოს.“

მიუხედავად იმისა, რომ ბევრმა ავტორმა აღნიშნა განსხვავებები იოანესა და სინოპტიკური სახარებებს შორის, მნიშვნელოვანია დავინახოთ მსგავსებაც. იოანე არ ქადაგებს სხვა მოციქულებისგან განსხვავებულ სახარებას. ის იესოს ცხოვრებაის განსხვავებულ პერსპექტივით წარმოგვიდგენს, მაგრამ მისი გზავნილი იგივეა, რაც სხვა მახარებლების. იოანე გვაჩვენებს, რომ იესო არის ძე ღვთისა, რომელიც ჩვენს შორის ცხოვრობდა, ჯვარს აცვეს ჩვენი ცოდვების გამო და მკვდრეთით აღდგა მესამე დღეს. იოანეს მიერ წარმოდგენილი მიზანი არის იესოს ღვთაებრიობის მტკიცებულებათა აღრიცხვა.

იესოსთან დაკავშირებული ორი ადრეული ერესი არსებობდა. ერთი უარყოფდა მის სრულფასოვან ადამიანურ ბინებას და ამტკიცებდა, რომ მხოლოდ შესახედაობით გავდა ადამიანს. ლუკა ლაპარაკობდა ამ შეცდომაზე, და აღწერა იესო, როგორც სრულყოფილი ადამიანი, კაცი. მეორე ერესი უარყოფდა მის ღვთაებრიობას და ამტკიცებდა, რომ ის იყო დიდი მოძღვარი, მაგრამ არა ძე ღვთისა. იოანე განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს იესოს ღვთაებრიობას მთელი რიგი სასწაულების აღწერით, რომლებიც მას ღმერთის ძედ აცხადებს და მის სიტყვების გადმოცემით, რომლებიც წარმოაჩენს მას, რომ ის არის სიტყვა, რომელიც გახდა ხორცი. იოანეს სახარების მიზანი იყო “რათა ირწმუნოთ, რომ იესო არის ქრისტე, ძე ღვთისა, და, რათა მორწმუნეებს გქონდეთ სიცოცხლე მისი სახელით” (ინ. 20:31).

პროლოგი (იოანე 1:1-18)

იესოს ებრაელთა მეფედ წარსადგენად ებრაული აუდიტორიის წინაშე, მათემ გამოიკვლია და წარმოადგინა იესოს გენეალოგია დავითის გავლით აბრაამამდე. იესოს მსახურად რომაული აუდიტორიისთვის წარდგენისას, მარკოზმა არ ჩართო თავის სახარებაში გენიალოგია. იესოს, როგორც ძე კაცისას წარდგენისას ბერძნული აუდიტორიის წინაშე, ლუკა მიჰყვა იესოს გენიალოგიის ხაზს ადამამდე, პირველ კაცამდე. იესოს, ძე ღვთისას წარდგენისას, იოანე იწყებს იმით, რასაც შესაძლოა ეწოდოს „ღვთიური გენიალოგია.“

„დასაწყისში იყო სიტყვა და სიტყვა იყო ღმერთთან, და სიტყვა იყო ღმერთი. ის იყო დასაწყისში ღმერთთან. ყოველივე მის მიერ შეიქმნა და უიმისოდ არაფერი შექმნილა, რაც კი შექმნილა” (ინ. 1:1-3).

იოანეს სახარება იწყება დრამატული მტკიცებით, რომ იესო იყო „სიტყვა“ და „სიტყვა იყო ღმერთი.” ის წერს: “სიტყვა ხორცი იქმნა და დაემკვიდრა ჩვენს შორის, მადლითა და ჭეშმარიტებით აღსავსე. და ჩვენ ვიხილეთ მისი დიდება, როგორც დიდება მამისაგან მხოლოდშობილისა” (ინ. 1:14). სახარების დანარჩენი ნაწილი წარმოადგენს ამ განაცხადის [1]დამადასტურებელ მტკიცებულებებს.

ნიშნების წიგნი (იოანე 1-12)

► როგორ წარმოაჩენს თითოეული სასწაული იოანეს სახარებაში იესოს ღვთაებრიობას?

იოანეს სახარების პირველ ნაწილს ხშირად უწოდებენ „ნიშნების წიგნს.“ ამ მონაკვეთში იოანე აღწერს შვიდ სასწაულს, რომლებიც გვიჩვენებს იესოს ღვთიურ ძალას. როდესაც მან კანაში ქორწილზე წყალი ღვინოდ აქცია, იესომ თავის მოწაფეებს საკუთარი თავი გამოუცხადა. “ასე დაიწყო იესომ სასწაულების მოხდენა გალილეის კანაში და გამოავლინა თავისი დიდება. და ირწმუნეს მისმა მოწაფეებმა” (ინ. 2:11).

კანაში მოხდენილი სასწაული იყო შვიდი სასწაულებრივი ნიშნის სერიიდან პირველი იოანეს 1-12-ში. დანარჩენი ექვსი ნიშანია:

• კაპერნაუმში მოხელის ვაჟის განკურნება (4:46-54)

• პარალიზებულის (დავრდომილის) განკურნება ბეთ-ხაზდაში (5:1-18)

• 5000-ს გამოკვება (6:5-14)[2]

• წყალზე სიარული (6:16-24)

• ბრმადშობილის განკურნება (9:1-7)

• ლაზარეს აღდგინება მკვდრეთით (11:1-45)

ყოველი სასწაული წარმოაჩენდა იესოს ღმერთის ძედ. იოანე იყენებს ტერმინს „ნიშნები,“ იესოს სასწაულების აღსაწერად. სასწაულები მიანიშნებდნენ, რომ იესო იყო ღმერთის ძე. როგორც აეროპორტამდე მისასვლელად ან გზის საპოვნელად მივყვებით ნიშნებს, ასევე იოანე მოგვიწოდებს მივყვეთ იესოს სასწაულებს, რათა აღმოვაჩინოთ მისი ღვთიური ბუნება.[3] იესოს ბოლო სასწაული. ლაზარეს მკვდრეთით აღდგინება, მხოლოდ იოანეს სახარებაშია აღწერილი და ამ სახარების პირველი ნაწილის კულმინაციას წარმოადგენს. ამ სასწაულმა უშუალოდ გამოიწვია საბოლოო დაპირისპირება იესოსა და რელიგიურ ლიდერებს შორის. იმის გამო, რომ მრავალი იუდეველი ამ უდაო სასწაულის შედეგად იესოსკენ მობრუნდა, ლიდერებმა გადაწყვიტეს მოეკლათ ორივე, იესოც და ლაზარეც (ინ. 11:45-53 და 12:9-11).

შვიდი სასწაულის გარდა, იოანემ დაწერა იესოს მთელი რიგი გამონათქვამები, რომლებიც მოწმობს მის ღვთაებრიობრიობაზე. თუ მარკოზი ახსენებს შემთხვევებს, როდესაც იესომ აუკრძალა მოწაფეებს მასზე დამოწმება, რომ ის მესია იყო, იოანე აღნიშნავს შემთხვევებს, როდესაც იესომ სხვებს გამოუცხადა თავისი ბუნება. იოანეში დაწერილი მოწმობები მოიცავს:

• [4]იესოს დამოწმება ნიკოდემოსთან (3:1-21)

• იესოს დამოწმება სამარიტელ ქალთან (ინ. 4:1-41).

• იესოს დამოწმება კაცის განკურნების სემდეგ ბეთ-ხაზდაში (5:17-18)

• იესოს დამოწმება 5000-ის დაპურების შემდეგ (6:24-59)

• იესოს დამოწმება კარვების დღესასწაულზე (7:14-44)

• იესოს დამოწმება რომ “ვიდრე აბრაამი იქნებოდა, მე ვარ” (8:52-59)

• იესოს დამოწმება მიძღვნის დღესასწაულზე (10:22-38)

ბოლო წლების განმავლობაში სკეპტიკოსები კამათობენ იმის თაობაზე, თითქოს იესო არ ამტკიცებდა, რომ იგი ღმერთია. იოანე გვიჩვენებს, რომ იესო არაერთხელ მოწმობდა საკუთარ ღვთაებრიობაზე. იესოს მსმენელებმა შესანიშნავად იცოდნენ, რას გულისხმობდა ის, როდესაც თქვა: „სანამ აბრაამი იქნებოდა, მე ვარ” (ინ. 8:58). ეს ის სიტყვებია, რომლებიც ღმერთმა გამოიყენა მოსესთვის თავის გამოსავლენად: ”მე ვარ ის, ვინც ვარ” (გამოს. 3:14). მათ, ვინც უსმენდა იესოს, იცოდნენ რას გულისხმობდა; ისინი ცდილობდნენ მის ჩაქოლვას, სასჯელი ღვთის გმობისთვის (მკრეხელობისთვის) (ინ. 8:59. ). ისინი არ ცდილობდნენ იესოს მოკვლას, იმის გამო, რომ ის დიდი მოძღვარი და მკურნალი იყო; მათ მისი მოკვლა იმის გამო უნდოდათ, რომ ის საკუთარ თავს ღმერთად აცხადებდა. ჩვენ შეგვიძლია უარვყოთ იესოს პრეტენზია ღვთაებრიობაზე, მაგრამ არ შეგვიძლია უარვყოთ, რომ ის ამ განცხადებას აკეთებდა.

დიდების წიგნი (იოანე 13-20)

მოწაფეები ფიქრობდნენ იესოს დიდებაზე სამხედრო გამარჯვების, პოლიტიკური ძალაუფლებისა და პოპულარობის თვალსაზრისით. მიწიერი მსახურების ბოლო კვირის განმავლობაში იესომ აჩვენა, რომ მისი დიდება ჯვარს და თავგანწირვას გულისხმობდა.

საიდუმლო სერობაზე იესომ გამოავლინა თავმდაბლობა, რომლითაც მისი მიმდევრები ერთმანეთს უნდა ემსახურებოდნენ (ინ. 13). თავის ბოლო საუბრებში იესო ასწავლიდა ნუგეშისმცემლის შესახებ, რომელიც „თქვენთან სამუდამოდ დარჩება” (ინ. 14:16). ვაზისა და ლერწების მეტაფორით, ის ასწავლიდა მასში მუდმივად დარჩენის აუცილებლობას” (ინ. 15:6). ეს მაგალითები პოლიტიკურ და სამხედრო ძალის საწინააღმდეგო იყო; ამის ნაცვლად, იესოს გზა იყო საკუთარი თავის დათმობა და თავმდაბლობა.

„მღვდელმთავრის ლოცვაში“ იესო ლოცულობდა ისეთ საკითხებზე, რომელიც მის გულს ეხებოდა. ჯვარცმის წინ იესო ლოცულობდა:

• საკუთარ თავზე: რათა ის განდიდებულიყო მამაში (17:1-8)

• მოწაფეებისთვის: მათ დაცვასა და განწმენდისთვის (17:9-19)

• ყველა მორწმუნესთვის: რომ მათი ერთიანობა მოწმობა ყოფილიყო ქვეყნიერებისთვის (17:20-26)

იოანემ დაწერა იესოს ჯვარცმის და აღდგომის შესახებ. იოანეს სახარების დასაწყისში იესომ უთხრა ნიკოდემოსს, რომ “როგორც მოსემ აღამაღლა გველი უდაბნოში, ასევე უნდა ამაღლდეს ძე კაცისა. რათა არც ერთი მისი მორწმუნე არ დაიღუპოს, არამედ ჰქონდეს საუკუნო სიცოცხლე” (ინ. 3:14-15). მოგვიანებით, იესო ლაპარაკობდა, თუ როგორ უნდა მომკვდარიყო: „და როცა ავმაღლდები მიწიდან, ყველას ჩემთან მივიზიდავ” (ინ. 12:32). იოანე გვიჩვენებს, რომ ჯვარზე კაცის ძე "ამაღლდა", რათა "ყველა ადამიანი მიეზიდა" თავისკენ, რათა ისინი "არ დაიღუპონ, არამედ ჰქონდეთ საუკუნო სიცოცხლე." ეს იყო მიზანი, რომლისკენაც მიმართული იყო იესოს მთელი ცხოვრება. ეს ის დიდება იყო, რისთვისაც ის სამყაროში მოვიდა.

იოანე ამ ნაწილს ასრულებს თომას მოწმობით: “უფალი ჩემი და ღმერთი ჩემი!” (ინ. 20:28). იესოს დიდება ახლა ამ ყველაზე სკეპტიკურად განწყობილი მოწაფისთვისაც კი ცხადი გახდა. იესოს აღდგომის გარდამქმნელი ძალის დანახვა შეგვიძლია ვნახოთ თომას შემდგომ ცხოვრებაში; ის მეწამობრივად აღესრულა (გარდაიცვალა) ინდოეთში სახარების გავრცელებისას.

ეპილოგი (იოანე 21)

იოანეს ბოლო თავში მოთხრობილია როგორ გამოეცხადა იესო მოწაფეების ჯგუფს გალილეის ზღვაზე (ინ. 21:1).[5] დასასრულს, იოანე ადასტურებს მისი ამბის ჭეშმარიტებას; “ეს არის ის მოწაფე, რომელიც ამოწმებს ამას და რომელმაც დაწერა ეს. და ვიცით, რომ მისი მოწმობა ჭეშმარიტია” (ინ. 21:24).

იოანე წარმოაჩენს იესოს ღვთიურ ბუნებას ახალმოქცეულთათვის. იესოს ნათლად და მარტივად წარდგენის გამო, პასტორები ხშირად მოუწოდებენ ახალ მორწმუნეებს, წაიკითხონ იოანეს სახარება. იოანეს სახარებაში ჩვენ ვხედავთ იესოს, როგორც “სიცოცხლის პურს” (6:35), “წუთისოფლის სინათლეს” (8:12), “კეთილ მწყემსს” (10:11); “აღდგომას და სიციცხლეს” (11:25), და “გზას, ჭეშმარიტებას და სიცოცხლეს“ (14:6).

სკეპტიკური სამყაროსთვის იოანე იესოს, როგორც ღვთის ძის, გვაჩვენებს. იოანეს სახარებაში სასწაულები მიმართულია მათზე, ვინც მძლავრ ნიშნებს ეძებენ, რომლებიც დაადასტურებდნენ იესოს მტკიცებას, რომ ის ღმერთია. სასწაულების წყალობით, იესომ აჩვენა, რომ ის უბრალოდ კი არ ამბობდა, რომ ის იყო "მე ვარ," არამედ მისი ღვთიური ძალაც მოწმობდა ამაზე (ინ. 8:58).

თანამედროვე ეკლესიას, რომელიც "იაფ მადლს" ქადაგებს ჭეშმარიტი მოწაფეობისკენ მოწოდების გარეშე,[1] იოანეს სახარება უჩვენებს რწმენის ჭეშმარიტ მნიშვნელობას. ჭეშმარიტი რწმენა გარდაქმნის ქრისტიანის ცხოვრებას. მას შემდეგ, რაც მოისმინეს იესოს განმარტება „სიცოცხლის პურის“ მნიშვნელობის შესახებ, „ბევრი მისი მოწაფეთაგანი გაბრუნდა უკან და აღარ მისდევდა მას” (ინ. 6:66). ეს მიმდევრები ირწმუნებოდნენ, რომ მათ "სწამდათ" იესო. ისინი მას გაჰყვნენ; ტკბებოდნენ პურითა და თევზით; მაგრამ მათ არ ჰქონდათ ჭეშმარიტი რწმენა. ისინი არ იცავდნენ თავიანთ აღიარებულ რწმენას იესოს მოთხოვნებისადმი მორჩილებით. იოანეს სახარება გვასწავლის ჭეშმარიტი რწმენის მნიშვნელობას.

იოანეს სახარება გვიჩვენებს, რომ ჭეშმარიტი რწმენა ცვლის მორწმუნის ცხოვრებას; ეს შეიძლება მორწმუნის სიცოცხლედაც კი დაუჯდეს. დიტრიხ ბონჰოფერი „იაფ მადლს“ უპირისპირებს "ძვირფას მადლს". მან დაწერა: ”როდესაც ქრისტე ეძახის კაცს, სთავაზობს, მოვიდეს და მოკვდეს.”[1] ამ ტიპის ჭეშმარიტი რწმენა ჩანს მეორე საუკუნის მოწამის, პოლიკარპეს ცხოვრებაში.

პოლიკარპე, მოციქულ იოანეს მოწაფე იყო. ის ისმენდა იოანეს სწავლებას და უსმენდა იოანეს მოგონებებს იესოს ცხოვრების შესახებ. 86 წლის ასაკში პოლიკარპე დააპატიმრეს. ოფიცრებს არ სურდათ ასეთი პატივსაცემი მოხუცის სიკვდილით დასჯა და მას სიცოცხლის გადარჩენის შანსი შესთავაზეს, რომ უარი ეთქვა რწმენაზე და დაეფიცა, რომ "კეისარი უფალია". მოსამართლემ უთხრა: "დადე ფიცი და გაგიშვებ." პოლიკარპეს პასუხი საუკუნეების განმავლობაში ჟღერს, როგორც ჭეშმარიტი რწმენის მნიშვნელობის მოწმობა: “ოთხმოცდაექვსი წელი ვიყავი მისი მსახური და მან არაფერი დამიშავა. როგორ შემიძლია დავგმო ჩემი მეფე, რომელმაც გადამარჩინა?”[2] პოლიკარპემ ისწავლა თავისი მასწავლებლის იოანეს გაკვეთილები. მან იცოდა, რომ ჭეშმარიტი რწმენა გარდაქმნის მორწმუნეს, სიკვდილამდეც კი.

წარმოაჩინეთ თქვენ მიერ ამ გაკვეთილის აღქმა (გაგება) შემდეგი დავალებების დახმარებით:

(1) იოანეს სახარების წაკითხვისას აწარმოეთ დღიური, რომელშიც თქვენს გამოძახილს ჩაწერთ იესოს წარდგენაზე ყოველ შემდგომ თავში. მაგალითად შეგიძლიათ დაწეროთ თქვენი მოსაზრება 1 თავზე, სადაც იესო წარდგენილია როგორც მარადიული „სიტყვა.“ რას ნიშნავს ეს შენთვის, როგორც ქრისტიანისთვის? როგორ მოქმედებს იესოს მარადიული ბუნება თქვენს, როგორც მისი შვილის, რწმენაზე და ნდობაზე?

(2) გაიარეთ ტესტი ამ გაკვეთილის მასალაზე დაყრდნობით. ტესტი მოიცავს საზეპირო მუხლებს წმინდა წერილიდან.

(1) რატომ არის განსაკუთრებული მნიშვნელობის პოლიკარპეს მოწმობა იოანეს ავტორობის შესახებ?

(2) რა იყო იოანეს მიზანი მისი სახარების დაწერისას?

(3) როგორ იკითხება ეს მიზანი იოანეს სახარებაში შეტანილ მასალაში?

(4) რას გვიჩვენებს იოანეს პროლოგი იესოს გენეალოგიის შესახებ?

(5) ჩამოთვალეთ შვიდი „ნიშანი“ იოანეს სახარებიდან.

(6) მოიყვანეთ სამი მაგალითი, სადაც იესო ამოწმებს მის ღვთაებრიობაზე.

(7) როგორ მოიქცნენ ებრაელი ლიდერები იესოს მტკიცებაზე, რომ ის ღმერთი იყო?

(8) რომელ სამ საკითხზე ლოცულობდა იესო "მღვდელმთავრის ლოცვაში"?