Lesson 2: სინოპტიკური სახარებები: ქრისტეს ცხოვრება

ამ გაკვეთილის ბოლოს სტუდენმა უნდა:

(1) იცოდეს ოთხი სახარების მიზეზი.

(2) იცოდეს თითოეული სინოპტიკური სახარების ავტორი, სავარაუდო თარიღი და ისტორიული გარემო.

(3) ათვითცნობიერებდეს თითოეული სინოპტიკური სახარების მნიშვნელოვან თემას.

(4) უკავშირებდეს სინოპტიკური სახარებების გზავნილს თანამდეროვე სამყაროს საჭიროებებს.

► წაიკითხეთ: მათეს სახარება ლუკას სახარების საშუალებით.

► დაიზეპირეთ: მათე 5:48; მარკოზი 10:45; ლუკა 19:10

► რატომ გვაქვს იესოს ცხოვრების ერთზე მეტი აღწერა?

იესოს ამაღლების შემდეგ მოციქულები მას დაუყოვნებლივ დაბრუნებას ელოდნენ. როდესაც მათ გააცნობიერეს, რომ მისი დაბრუნება არ იყო დაუყოვნებლივი და განსაკუთრებით მოციქულთა ასაკის მატებასთან ერთად, მათ მოამზადეს წერილობითი ცნობები ახალი მორწმუნეების სწავლებისთვის, რათა თავიდან აეცილებინათ დამახინჯებული ცნობების გავრცელება იესოს ცხოვრების შესახებ. რადგანაც ეკლესია ვრცელდებოდა მთელს რომის იმპერიაში, პასტორებსა და მასწავლებლებს სჭირდებოდათ ავტორიტეტული წერილობითი ცნობები იესოს ცხოვრებასა და მსახურებაზე. ეს იყო სახარებების დაწერის მნიშვნელოვანი მიზეზები.

პირველ სამ სახარებას სინოპტიკური სახარებები ეწოდებათ, რადგან ისინი ერთსა და იმავე მოვლენებს განსხვავებული შეხედულებით და თვალსაზრისით გვაწვდიან.[1] იმ დროს როცა, იოანეს სახარება შეიცავს უნიკალურ მასალას, რომელიც სხვა სახარებებში არ არის შეტანილი, მათეს, მარკოზის, და ლუკას სახარებებს ბევრი საერთო მასალა აქვთ.

სახარების მწერლები, რომლებსაც ხშირად მახარობლებს უწოდებენ, არ იყვნენ მდივნები, რომლებიც კარნახით წერდნენ. ამის ნაცვლად, სულიწმიდამ სასწაულებრივად იმოქმედა თითოეული მახარებლის პიროვნების მეშვეობით, რათა უშეცდომოდ გადმოეცა ღმერთის გზავნილი.

ერთი მაგალითი აჩვენებს სახარებებს შორის განსხვავებებს. მათე დეტალურად აღწერს პეტრეს მოწმობას იესოს ღვთაებრიობის შესახებ, იესოს მიერ პეტრეს კურთხევასა და პეტრეს მიერ იესოს გადარწმუნება(„აკრძალვა“) (მათ. 16:13-23). მარკოზი და ლუკა მოთხრობის მოკლე ვერსიებს გვთავაზობენ (მარკ. 8:27-33 და ლუკ. 9:18-22). მარკოზმა გამოტოვა იესოს მიერ პეტრეს კურთხევა, ხოლო ლუკამ გამოტოვა როგორც კურთხევა, ასევე პეტრეს მიერ "აკრძალვის"(გადარწმუნების) ამბავი. არ არსებობს წინააღმდეგობა მოთხრობებს შორის; ეს არის ერთი მოვლენა, რომელიც წარმოდგენილია სამი განსხვავებული პერსპექტივიდან.

არცერთ სახარებაში არ არის აღწერილი იესოს ცხოვრების ისტორია სრულად. სინმდვილეში იოანემაც თქვა, რომ სრულ აღწერილობას იმდენი წიგნი დაჭირდებოდა, მთელი ქვეყნიერებაც კი ვერ დაიტევდა დაწერილ წიგნებს (ინ. 21:25). სახარებები არ წარმოადგენს ყოვლისმომცველ ბიოგრაფიას. ამის ნაცვლად, სულიწმიდამ თითოეულ მწერალს შთააგონა ხაზი გაესვა იესოს მსახურების სხვადასხვა ასპექტებს. ერთობლიობაში სახარებები გვაწვდიან იესოს ცხოვრების მრავალმხრივ სურათს. თითოეული სახარების წინაპირობის შესწავლით, უკეთ გავიგებთ თითოეულ სახარებაში მასალის შერჩევის მიზესს. თითოეული მწერალი სხვა და სხვა აუდიტორიას მიმართავდა და განსხვავებული მიზნით წერდა.

მათეს სახარების შესავალი

ეკლესიის მამები ერთსულოვანნი იყვნენ, როდესაც დაადგინეს, რომ მოციქული მათე იყო პირველი სახარების ავტორი. მისი სავარაუდო თარიღია სადღაც ჩვ. წ. 50 და 70 წლებს შორის. მათეს სახარებაში მნიშვნელოვანი თემა წინასწარმეტყველების აღსრულებაა. იმის გამო, რომ მათე არ ახსენებს იესოს წინასწარმეტყველების აღსრულებას ტაძრის განადგურების შესახებ, სავარაუდოდ, მათეს სახარება დაწერილია ჩვ.წ 70 წელს.[1]

გარკვეული მახასიათებლები იმაზე მიანიშნებს, რომ მათეს სახარება ძირითადად ებრაულ აუდიტორიას ეხებოდა.

• მათე არ უმარტავს თავის მკითხველებს ებრაულ ჩვეულებებს.

• მათე იყენებს ძველი აღთქმის უფრო მეტ ციტატებს, ვიდრე სხვა მახარებლები.

• მათე განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევს იესოს მიერ ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველების აღსრულებას.

• სადაც მარკოზი და ლუკა იყენებენ ფრაზას "ღვთის სასუფეველი (სამეფო)", მათე იყენებს ექვივალენტურ ფრაზას "ცათა სასუფეველი (სამეფო)". ეს ასახავს ებრაელთა სურვილს არ გამოიყენონ ღმერთის სახელი.

მათეს სახარების შინაარსი

► როგორ წარმოსახავს მათე იესოს მეფედ?

იესო, როგორც მეფე

მათეს ხშირად უწოდებენ მეფის სახარება. მათეს სახარებაში იესო წარმოსახულია, როგორც იუდეველთა მეფე და საბოლოო ჯამში ყველა ერისაც. მოგვები აღმოსავლეთიდან მოემგზავრებიან, რათა აღიარონ ახალი მეფის დაბადება. ჰეროდე ცდილობს გაანადგუროს ეს მეტოქე მეფე. მათეს სახარებაში იესოს მეფედ ვხედავთ.

მათე გაცილებით უფრო ხშირად ახსენებს ფრაზას „დავითის ძე“, ვიდრე რომელიმე სხვა სახარებაში. ეს სამეფო ტიტულია, რომელიც აჩვენებს, რომ იესო დავითის შთამომავალია. ეს სახელი გამოიყენება მაშინ, როდესაც იესო იერუსალიმში შევიდა ვირზე ამხედრებული, სამეფო შესასვლელით, რითიც აღსრულდა ზაქარიას 9:9 (მათ. 21:4).

იესო ასწავლის სასუფევლის კანონის შესახებ მთაზე ქადაგების დროს. ის ცათა სასუფევლის შესახებ მთელი რიგი იგავების მოშველიებით ასწავლის. მისი ჯვრის ზემოთ არის წარწერა: ”ეს არის იესო იუდეველთა მეფე”. მათეს სახარება - მეფის სახარებაა.

იესო ძველი აღთქმის აღსრულებაა

მათე თერთმეტჯერ ახსენებს წინასწარმეტყველების აღსრულებას იესოს ცხოვრებაში. წინასწარმეტყველებები, რომელიც მათეს სახარებაშია ნახსენები მოიცავს:

• იესოს დაბადება ქალწულისგან (1:22)
• ეგვიპტეში გამგზავრება (2:15)
• ჰეროდეს მიერ ჩვილების ხოცვა (2:17)
• იესოს განკურნების მსახურება (8:17)
• ტრიუმფალური შესვლა იერუსალიმში (21:4)
• ოცდაათი ვერცხლის ფასი მისი ღალატისთვის (27:9)
• იესოს ქადაგებები

მათემ თავის სახარებაში იესოს უფრო მეტი ქადაგება შემოინახა, ვიდრე სახარებების სხვა მწერლებმა. სადაც მარკოზი ყურადღებას ამახვილებს იესოს მოქმედებებზე, მათე მეტ ყურადღებას უთმობს იესოს სიტყვებს. მათეს სახარებაში ხუთი მთავარი ქადაგებაა გადმოცემული, რომლებიც მთელი სახარების სტრუქტურას წარმოადგენს. ადრეულმა კომენტატორებმა შეამჩნიეს, რომ როგორც მოსეს ხუთწიგნეულმა დაუდო საფუძველი ისრაელს, ამ ხუთმა ქადაგებამაც საფუძველი ჩაუყარა ეკლესიას. ესაა ხუთი ძირითადი ქადაგება მათეს სახარებაში:

• ქადაგება მთაზე (5-7)
• თორმეტის წარგზავნა (10)
• იგავები სასუფევლის შესახებ (13)
• სწავლება ურთიერთობების შესახებ სასუფეველში (18)
• ზეთისხილის დისკურსი საუკუნის აღსასრულის შესახებ (24-25)

მათეს სახარება დღევანდელ ეკლესიაში

მათეს სახარების ქადაგებები დღეს ეკლესიაში ისეთივე ძალით მეტყველებს, როგორც იესოს ქადაგებისას პირველად გალილეასა და იუდეაში.

[2] ქადაგება მთაზე წარმოადგენს ღვთის სასუფევლის ცხოვრების კლასიკური მიმოხილვას. ფარისევლების ტრადიციებსა და "სიყვარულის კანონს" შორის განსხვავების ჩვენებით, იესო გვასწავლის, როგორ უნდა ვიცხოვროთ, როგორც ცათა სამეფოს მოქალაქეებმა. ქადაგების თემაა - “მაშ, იყავით სრულყოფილნი, ისევე როგორც თქვენი ზეციერი მამაა სრულყოფილი” (მათ. 5:48). ეს მცნება მოგვეცა იმ კონტექსტში, სადაც ჩანს, რომ ჩვენი მამა არის სიყვარულის ღმერთი, „რომელსაც თავისი მზე ამოჰყავს ბოროტთა და კეთილთა თავზე და წვიმას უგზავნის მართლებსაც და უმართლოებსაც” (მათ. 5:45). ღვთის სასუფეველში, ანუ ღმერთის სამეფოში „სრულყოფილება“ ნიშნავს ჩვენი ზეციერი მამის გულის ქონას, თავგანწირული სიყვარულით სავსე გულის. მიუხედავად იმისა, რომ სრულყოფილი სიყვარულით სავსე გულის ქონა აღემატება ჩვენს ადამიანურ ძალებს, ჩვენი ზეციერი მამა, რომელიც გვავალებს გვქონდეს სრულყოფილი გული, არის ღმერთი, რომელიც ამას შესაძლებელს ხდის თავისი მადლით.

იესოს სწავლება ურთიერთობების შესახებ ღვთის სასუფეველში გვთავაზობს ურთიერთობების მოდელს დღევანდელ ეკლესიაში (მათ. 18). მათე 18:15-20 გვთავაზობს სახელმძღვანელოს (მითითებებს) ბიბლიური საეკლესიო დისციპლინის შესახებ, რომელშიც ცოდვას განიხილავენ ეკლესიის საშუალებით და არა ჭორებისა და ზურგს უკან ლაპარაკის საშუალებით. ეს დისციპლინა ხორციელდება იმ კონტექსტში, რომელიც ითვალისწინებს პატიებას და აღდგენას, პრინციპი, რომელიც ჩანს იესოს პასუხებში პეტრეს შეკითხვაზე პატიების შესახებ (მათ. 18:21-35).

დიადი დავალება მოგვიწოდებს მოვიმოწაფოთ ყველა ხალხი. სრულყოფილებისკენ იესოს მოწოდების მსგავსად, ჩვენ ამ მოწოდებასაც არა ჩვენი ძალით ვასრულებთ, არამედ მისი ძალაუფლებით, ვინც ეს დავალება მოგვცა. ვინც ეს მოწოდება მოგვცა არის ის, ვინც აღგვითქვა: „და აჰა, მე თქვენთანა ვარ ყოველდღე წუთისოფლის აღსასრულამდე” (მათ. 28:18-20). ამინ!

[1]მარკოზის სახარების შესავალი

ეკლესიის მინიმუმ რვა მამამ დაასახელა მარკოზ-იოანე, როგორც მეორე სახარების ავტორი. ბარნაბას ბიძაშვილი, მარკოზი მოგზაურობდა პავლესთან და ბარნაბასთან ერთად მათი პირველი მისიონერული მოგზაურობის დროს (კოლ. 4:10; საქმ. 12:25). მიუხედავად იმისა, რომ ამ მოგზაურობაში მისმა წარუმატებლობამ პავლსა და ბარნაბას შორის კონფლიქტი გამოიწვია, მარკოზ-იოანემ მოგვიანებით კვლავ მოიპოვა პავლეს ნდობა და დიდი წვლილი შეიტანა მის მსახურებაში (საქმ. 15:36-40; 2 ტიმთ. 4:11).

ადრეული ეკლესიის მამებმა სიმონ პეტრე ამოიცნეს მარკოზის სამოციქულო წყაროდ. მარკოზ-იოანე იმდენად მჭიდროდ თანამშრომლობდა პეტრესთან, რომ მის მიერ მოხსენიებული იყო, როგორც „ჩემი ძე“ (1 პეტრე 5:13). მარკოზის სახარებაში აღწერილია პეტრეს უშუალო მოგონებები იესოს მსახურების შესახებ.

რადგანაც მარკოზის სახარებაში მოვლენები ყოველთვის არ ემთხვევა თანმიმდევრობას, რომ მათესა და ლუკას წიგნებშია, სასარგებლოა იმის ცოდნა, რომ ეპისკოპოსმა პაპიასმა, ადრეული ეკლესიის მამამ, თქვა იოანე მოციქულის სიტყვაზე დაყრდნობით, რომ მარკოზი „გახდა პეტრეს განნმარტებელი და დაწერა ყველაფერი, რაც პეტრეს ახსოვდა და არა იმ თანმიმდევრობით, როგორც უფალმა თქვა ან გააკეთა”.[2] მარკოზის მიერ მოვლენების ასახვა ზუსტია, მაგრამ მას არ ჰქონია მცდელობა, რომ ისინი მკაცრი ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით გადმოეცა.

მარკოზის სახარება, სავარაუდოდ, რომიდან არის დაწერილი და ის ძირითადად წარმართთა აუდიტორიას მიმართავს. მარკოზი ხშირად განმარტავს იესოს მიერ გამოყენებულ არამეულ გამოთქმებს.[3] გარდა ამისა, მარკოზი თავის რომაელ მკითხველებს უხსნის ებრაულ ტერმინოლოგიასაც. მაგალითად, მარკოზი განმარტავს, რომ „ორი ლეპტა“ (ებრაული მონეტა), „კოდრანტს შეადგენს“ (რომაული მონეტა) (მარკ. 12:42).

მარკოზი ყველაზე მოკლე სახარებაა, გაცილებით ნაკლები დეტალებით (დაწვრილებითი ინფორმაციით), ვიდრე რომელიმე სხვა სახარება. მარკოზი არის მოქმედების სახარება, თვისება, რომელიც შეიძლება ასახავდეს სიმონ პეტრეს გავლენას. ეს არის „იესო ქრისტეს, ცოცხალი ღვთის ძის“ ცხოვრებისა და მსახურების პირდაპირი ჩანაწერი (მარკ. 1:1).

მარკოზის სახარების შინაარსი

► როგორ უსვამს ხაზს მარკოზი იესოს, როგორც მსახურის როლს?

იესო მსახური

მარკოზის სახარებას ხშირად უწოდებენ მსახურის სახარება. მარკოზი მეტ ყურადღებას ამახვილებს იესოს მოქმედებებზე, ვიდრე მის სიტყვებზე. მათეს ხუთი ძირითადი ქადაგებისგან განსხვავებით, მარკოზი მოიცავს მხოლოდ ერთ ქადაგებას (მარკოზი 13). მარკოზის სახარება უფრო მეტ ყურადღებას ამახვილებს სასწაულებზე; მარკოზი თექვსმეტ თავიან, მოკლე წიგნში ასახავს ცხრამეტ სასწაულს. მარკოზი ასახავს იესოს, როგორც თავმდაბალ მსახურს და არ გვთავაზობს გენეალოგიას ან ცნობას მისი დაბადების შესახებ. ის იესოს ზრდასრულ ასაკში მსახურებით იწყება.

მარკოზის სახარების ძირითადი მუხლი გვიჩვენებს იესოს მიწიერი მსახურების ორ ასპექტს. „რადგან ძე კაცისა იმისთვის როდი მოსულა, რომ მას ემსახურონ, არამედ იმისთვის, რომ თავად ემსახუროს და მრავალთა გამოსასყიდად მისცეს თავისი სული” (მარკ. 10:45). იესო მოვიდა, რათა ემსახურა და საკუთარი სიცოცხლე გაეღო მსხვერპლად.

იესო ღმერთის ძე

მარკოზი იწყება იესოს ღვთაებრიობის აღიარებით: „დასაწყისი სახარებისა იესო ქრისტესი, ღვთის ძისა” (მარკ. 1:1). ჯვართან რომაელი ასისთავი (ცენტურიონი) აღიარებს: "ჭეშმარიტად ღმერთის ძე იყო ეს კაცი” (მარკ. 15:39).

მარკოზი აჩვენებს, რომ იესო მსახური იყო, მაგრამ ის ასევე გვაჩვენებს იესოს, როგორც ღვთის ძის, ძალაუფლებას. რომაელი მკითხველი ელოდა, რომ ღვთიური მმართველი ძალაუფლებას და ამ სამყაროზე ბატონობას გამოავლენდა. მარკოზი ამ ძალაუფლებას სხვადასხვა გზით ასახავს. თავის სახარებაში მარკოზმა მოიყვანა მოწმობები იესოს ღვთაებრიობის შესახებ:

• ნათლობისას მამა მოწმობს: “შენ ხარ ჩემი საყვარელი ძე, რომელიც მე მოვიწონე”[4]

• ეშმაკები სცნობენ იესოს, როგორც „ღვთის წმიდას” (მარკ. 1:24, 3:11, 5:7).

• იესო იყენებს ღვთისძალაუფლებას ცოდვების მიტევებისას (მარკ. 2:5). და აცხადებს თავის ძალაუფლებას შაბათზე (მარკ. 2:28).

• იესოს სასწაულები ცხადყოფს მის ძალაუფლებას ბუნებაზე (მარკ. 4:39 და 6:47-48), ავადმყოფობებზე (მარკ. 5:27-30 და 7:32-37, მაგალითად), და სიკვდილზეც კი (მარკ. 5:38-42).

მესიანური საიდუმლო

მარკოზის მიერ იესოს ღვთაებრიობის ხაზგასმის გათვალისწინებით, ზოგ მკითხველში შეცბუნებას და დაბნეულობას იწვევს სახარებაში დუმილის შენარჩუნების ხშირი მოთხოვნა. კვლავ და კვლავ, მათ, ვინც იესო მესიად სცნო, ეკრძალებათ ამაზე საუბარი. ეს ცნობილი გახდა, როგორც "მესიანური საიდუმლოება". არსებობს სამი გარემოება, როდესაც იესომ ბრძანა დუმილი:

• დემონებს ეკრძალებოდათ იესოს ღვთიურ ბუნებაზე საუბრი (მარკ. 1:34; 3:11-12). იესო ერიდებოდა დემონებთან ასოცირებას მაშინაც კი, როდესაც მათი მოწმობა ჭეშმარიტი იყო.

• ადამიანებს, რომლებიც განიკურნენ ხანდახან დუმილს უბრძანებდნენ (მარკ. 1:44; მარკ 5:43; და მარკ 7:36). ეს სავარაუდოდ იმისთვის კეთდებოდა, რომ თავიდან აერიდებინა ხალხმრავლობა, რომელიც ბრბოდ იკრიბებოდა, როდესაც იესოს მიერ განკურნების მსახურების შესახებ ამბავი საჯაროვდებოდა. როდესაც კეთროვანმა არ შეასრულა ეს ბრძანება და ისაუბრა იესოს ძალის შესახებ, იმდენი ხალხი შეიკრიბა, რომ „იესო ცხადად ვეღარ შედიოდა ქალაქში, არამედ გარეთ, უდაბურ ადგილებში იყო” (მარკ. 1:45). იესოს მიწიერი მსახურება მხოლოდ ფიზიკურ განკურნებას არ უკავშირდებოდა. მან არ დაუშვა ის, რომ შთამბეჭდავ განკურნებებს ჩაენაცვლებინათ ის ხანგრძლივი მსახურება, რისთვისაც ის მოვიდა – მოწაფეების განსწავლა და მომზადება სახარების გასავრცელებად და ეკლესიის აღსაშენებლად.

• როდესაც მოწაფეებმა საბოლოოდ გაიგეს, ვინ იყო იესო, მან უფლება არ მისცა მათ ელაპარაკათ ამის შესახებ (მარკ. 8:29-30). ყველაზე სავარაუდო მიზეზი არის გაუგებრობის საშიშროება. მას შემდეგაც კი, რაც პეტრემ დაადასტურა, რომ იესო მესია იყო, მოწაფეებს ბოლომდე არ ესმოდათ, თუ რის გასაკეთებლად მოვიდა იესო (მარკ. 9:9-10, 31-32). ისინი მზად არ იყვნენ მისი სასუფევლის (სამეფოს) მოსვლის საქადაგებლად, ვიდრე მისი აღდგომა და ამაღლება არ იხილეს. მანამდე მოწაფეების ნებისმიერი განცხადება (მტკიცება/უწყება) დაბნეულობის გამომწვევი იქნებოდა.

მარკოზის სახარება დღევანდელ ეკლესიაში

იესოს მსახურებრივი ცხოვრების პრიორიტეტი, შეგვახსენებს, რომ როდესაც ჩვენ მსახურებისას ვპასუხობთ ქვეყნიერების ფიზიკურ და ემოციურ საჭიროებებს, გვეძლევა საშუალება მოვემსახუროთ მათ სულიერ საჭიროებებსაც. რომის იმპერიის ქრისტიანები თავიანთ სიცოცხლეს საფრთხეში აგდებდნენ, რომ ჭირისგან დაზარალებულ ქალაქებში მომაკვდავებზე ეზრუნათ. შუა საუკუნეების ქრისტიანებმა დააარსეს საავადმყოფოები კეთროვანთა და ღარიბთა მომსახურებისთვის. დღეს ქრისტიანული ორგანიზაციები აცმევენ ობლებს, ინახულებენ პატიმრებს, აჭმევენ მშიერებს და უვლიან ავადმყოფებს. ჩვენი საზოგადოების ყველაზე გაჭირვებული ნაწილის მომსახურება ყოველთვის უნდა იყოს ეკლესიის მისიის ნაწილი. „რადგან ძე კაცისა იმისთვის როდი მოსულა, რომ მას ემსახურონ, არამედ იმისთვის, რომ თავად ემსახუროს...” (მარკ. 10:45).

ლუკას სახარების შესავალი

ლუკას, როგორც ახალი აღთქმის ავტორის უფლებამოსილება მოდის პავლე მოციქულთან ასოცირების შედეგად. ლუკა იყო კარგად განათლებული წარმართი, ექიმი, რომელიც პავლესთან ერთად მოგზაურობდა და მასთან იყო პავლეს ცხოვრების ბოლოს. საქმეების წიგნის ნაწილებში ნაჩვენებია ლუკას თანამყოფობა; ლუკა გადადის "ისინი"-დან "ჩვენ"-ზე, როდესაც ის აღწერს მოვლენებს, როდესაც ის პავლესთან ერთად იმყოფებოდა.[1]

ლუკას სახარების თარიღი მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია საქმეთა წიგნთან მის კავშირზე. ლუკა იწყებს თხრობას, რომელიც საქმეთა წიგნში გრძელდება. საქმეების წიგნის დასკვნის საფუძველზე შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ მოციქულთა საქმეების წიგნი დაიწერა ნერონის დევნის დაწყებამდე ახ. წ. 64 წელს, ცოტა ხნით ადრე.[2] ეს გულისხმობს, რომ ლუკა სავარაუდოდ დაიწერა 50-იანი წლების ბოლოს ან 60-იანი წლების დასაწყისში.

ლუკას აუდიტორია და წერის მიზანი განსაზღვრულია პროლოგში (ლუკ. 1:1-4). ლუკა მწერს თეოფილეს, სავარაუდოდ რომაელ მოხელეს. საქმეები 1: 4 გულისხმობს, რომ თეოფილე ახალი ქრისტიანი იყო, რომელსაც "ასწავლიდნენ" იესოს ცხოვრების შესახებ. ახალმოქცეულებს, განსაკუთრებით წარმართებს, რამდენიმე თვის განმავლობაში ასწავლიდნენ იესოს ცხოვრებას, ქრისტიანის ახალ ცხოვრებას და ქრისტიანული ეკლესიის მოძღვრებებს. ლუკა წერდა, რათა სისტემატიზირებული ანგარიში გაეკეთებინა იმის შესახებ, რაც თეოფილეს შეასწავლა.

ლუკას სახარების შინაარსი

► რომელ დეტალებს უსვამს ხაზს ლუკა იესოს კაცის ბუნების საჩვენებლად?

იესო ძე კაცისა

ქალკედონის რწმენის სიმბოლო, შეიქმნა ახ.წ. 451 წელს, რათა გარკვეულიყო ეკლესიის სწავლება ქრისტეს ადამიანური ბუნების შესახებ. რწმენის სიმბოლოს თანახმად, ქრისტეს ორი ბუნება აქვს (ღვთიური და ადამიანური), რომელიც ერთ პიროვნებაშია გაერთიანებული: ”სრულყოფილი ღვთაებრიობასა და ასევე სრულყოფილი ადამიანურ ბუნებაში; ჭეშმარიტად ღმერთი და ჭეშმარიტად კაცი.”[3] ლუკა ნათელ სურათს გვაწვდის იესოს ადამიანურობის შესახებ, როგორც ”სრულყოფილი კაცის.”

ლუკა გვიჩვენებს, რომ იესო სრულყოფილად კაცი (ადამიანი) იყო. ის დეტალურად აღწერს იესოს დაბადებას (ლუკ. 2). მიუხედავად იმისა, რომ მისი ჩასახვა ზებუნებრივი იყო, იესო დაიბადა, როგორც ჩვეულებრივი ჩვილი. ის სრულად კაცი იყო.

მათეს გენეალოგია, რომელიც ძირითადად ებრაელებს ეხებოდა, აბრაამისგან იესოს წარმოშობას ასახავს. ლუკას გენეალოგიაში, რომელიც ბერძენი ადრესატისთვის დაიწერა და იესოს კაცის ძედ წარმოჩენს, იესოს წარმომავლობის ხაზს ადამამდე მივყავართ (ლუკ. 3:23-38).

ლუკას პირველი თავების თანმიმდევრობა ასახავს მის განზრახვას, წარმოაჩინოს იესო, როგორც "მეორე ადამი". იმის ნაცვლად, რომ გენეალოგიით დაიწყოს (მათ მსგავსად), ლუკა გენეალოგიას ნათლისღების ამბის შემდეგ გვაუწყებს. გენეალოგია მთავრდება „ძე ადამის, რომელიც იყო ძე ღვთისა.“ ამას მაშინვე მოსდევს იესოს ცდუნების ამბავი. პირველი ადამი (რომელიც ლამაზ ბაღში ცხოვრობდა) ცდუნდა, ცოდვაში ჩავარდა; მეორე ადამი (ორმოცი დღის განმავლობაში საკვების გარეშე დასუსტებულმა და უდაბნოში მარტო მყოფმა) გაუძლო ცდუნებას. როგორც კაცმა, იესომ მაგალითი მისცა ყველა მორწმუნეს, რომელიც ცდუნების წინაშე დგებაა. იესომ გვაჩვენა, რომ ჩვენ წინ უნდა აღვუდგეთ სატანის შემოტევებს წმიდა წერილის და სულიწმიდის ძალით (რომელსაც ლოცვის საშუალებით ვიღებთ) (ლუკ. 4:1-13).

სახარების განმავლობაში ლუკა გვიჩვენებს იესოს დედამიწაზე ცხოვრების ფიზიკურ ასპექტებს: შიმშილი, ძილი და მისი ტანჯვა გეთსიმანიის ბაღში (ლუკ. 22:44). იესო სრულიად ადამიანი (კაცი) იყო.

იესო სამყაროს მხსნელი

ლუკას სახარება გვაჩვენებს, რომ იესო მოევლინა, როგორც მთელი კაცობრიობის მხსნელი. სიმონმა (სიმეონმა) თქვა იესოზე, რომ ის არის „სინათლე წარმართთათვის გასანათებლად” (ლუკ. 2:32).

ლუკას სურვილი წარმოეჩინა იესო მთელი მსოფლიოს მხსნელად გამოიხატება იმაში, რომ ის ყურადღებას ამახვილებდა მათზე, ვისაც არ ჰქონდა სოციალური სტატუსი. მათე გვიჩვენებს მოგვებს, აღმოსავლელ პატივცემულ მეცნიერებს, რომლებიც პატივს მიაგებენ იესოს დაბადებას და თაყვანს სცემენ მას; ლუკა მწყემსებზე მიუთითებს (ლუკ. 2:15-20). მწყემსებს არ ჰქონდათ სანდოობა, როგორც მოწმეებს; მათი ჩვენება არ იქნა მიღებული ებრაულ სასამართლოში. ლუკა მიუთითებს, რომ ანგელოზებმა მწყემსებს აუწყეს მოწმობა, რომ იესო ყველა ადამიანთა დასახსნელად მოვიდა.

ქალები, კიდევ ერთი ჯგუფი, რომელსაც იესოს დროს დაბალი სოციალური სტატუსი ჰქონდათ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ ლუკას სახარებაში. წინასწარმეტყველი ქალი ანა ტაძარში მიძღვნის დღეს სიმეონის გვერდით დგას (ლუკ. 2:36-38). იესო უფლებას აძლევს მარიამს, „მის ფეხებთან იჯდეს“ მამაკაც მოწაფეებთან ერთად (ლუკ. 10:39). ჩვენდა გასაკვირად, ქალები იყვნენ იესოს მსახურების ფინანსური მხარდამჭერნი (ლუკ. 8:1-3).

დაბალი სოციალური სტატუსის მრავალი სხვა ჯგუფია წარმოდგენილი ლუკას სახარებაში. იესო სტუმრობს მებაჟე ზაქეს სახლს, რომელიც პირველი საუკუნის პალესტინაში ერთ – ერთი ყველაზე ნაკლებად პატივსაცემი ჯგუფის წარმომადგენელი იყო (ლუკ. 19:1-10). იესო მოგვითხრობს იგავს, რომლის გმირიც სამარიელია (ლუკ. 10:25-37). ჯვარზე იესო თანაგრძნობას უცხადებს ქურდს, რომელიც გასამართლების გარდა არაფერს იმსახურებს (ლუკ. 23:39-43).

ლოცვის მნიშვნელობა

ლუკა გვიჩვენებს, რომ ლოცვა მნიშვნელოვანი იყო იესოს ცხოვრებაში. სახარებებში ხსენებულ იესოს თხუთმეტი ლოცვიდან, თერთმეტი გვხვდება ლუკაში. როდესაც უდიდესი მნიშვნელობის გადაწყვეტილების წინაშე დადგა, იესომ ღამე ლოცვას მიუძღვნა (ლუკ. 6:12). იესოს ორი მნიშვნელოვანი იგავი ლოცვაზე ლუკას 18 თავშია დაწერილი. ეს იგავები გვასწავლის ლოცვაში დაჟინებულობას და თავმდაბლობას (ლუკ. 18:1-8 და 18:9-14). ლოცვა მნიშვნელოვანი თემაა ლუკაში.

სულიწმიდის როლი

ლუკას სახარებაში დიდი ყურადღება ექცევა სულიწმიდის როლს იესოს ცხოვრებაში. ეს თემა გაგრძელდება საქმეების წიგნში, რადგან ლუკა გვიჩვენებს სულიწმიდის როლს ადრეულ ეკლესიაში.

სულიწმიდის როლი ჩანს მთელს ლუკას სახარებაში:

• იოანე ნათლისმცემელი, ელისაბედი და ზაქარია სულიწმიდით აღივსნენ (ლუკ. 1:15, 41, 67).

• სულიწმიდა გადმოვიდა მარიამზე იესოს ჩასხვისას (ლუკ. 1:35).

• სიმეონი სულიწმიდის მიერ იმართებოდა (ლუკ. 2:25-27).

• სული წმინდა გადმოვიდა იესოზე მისი ნათლობისას (ლუკ. 3:22).

• სულიწმიდამ გაიყვანა იესო უდაბნოში გამოსაცდელად (ლუკ. 4:1).

• სულიწმიდა იყო იესოზე, როდესაც ის დაბრუნდა გალილეაში მსახურებისთვის (ლუკ. 4:14).

• სულთმოფენის შესახებ წინასწარმეტყველებაში იესომ აღგვითქვა, რომ ყველა ვინც ითხოვს, მიიღებს სულიწმიდას (ლუკ. 11:13).

ლუკას სახარება დღევანდელ ეკლესიაში

დღევანდელი სკეპტიკური სამყაროსთვის ლუკას მიერ დეტალებისადმი გულმოდგინედ ყურადღების გამახვილება დამაჯერებელ მტკიცებულებებს იძლევა საღვთო წერილის ჭეშმარიტებაზე. ლუკა იესოს საჯარო მსახურების დასაწყისს ათავსებს კონტექსტში, რომელიც ამჟღავნებს მისი ისტორიის დეტალებს:

ტიბერიუს კეისრის მეფობის მეთხუთმეტე წელს, როცა იუდეას პონტოელი პილატე განაგებდა, ჰეროდე გალილეას მეოთხედმთავარი იყო, მისი ძმა ფილიპე - იტირეასა და ტრაქონელთა ოლქის მეოთხედმთავარი, ხოლო ლისანისი - აბილინეს მეოთხედმთავარი. ანნასა და კაიაფას მღვდელმთავრობისას...” (ლუკ. 3:1-2).

რადგან ქრისტეს წარვუდგენთ ეჭვებით სავსე სამყაროს, ჩვენ შეგვიძია დარწმუნებით და თავდაჯერებულად ვიქადაგოთ. ჩვენი რწმენა არ არის "ბრმა რწმენა" მითიური რელიგიური მოღვაწის მიმართ. ჩვენი რწმენა დაფუძნებულია ისტორიულ პიროვნებაზე, ღმერთის ხორცშესხმულ ძეზე, რომელიც ჩვენს შორის ცხოვრობდა, ჩვენი ცოდვების გამო მოკვდა, მესამე დღეს აღდგა და ზეცად ამაღლდა, სადაც ის მამის მარჯვნივ ზის.

ლოცვის როლი იესოს ცხოვრებაში წარმოადგენს მაგალითს ყველა ქრისტიანისთვის. თუ იესომ, რომელმაც ცოდვა არ იცოდა და მამასთან უახლოესი კავშირი ჰქონდა, ხედავდა ლოცვის მნიშვნელობას, მით უმეტეს ჩვენ, ლოცვა ცხოვრების პრიორიტეტად უნდა მივიჩნიოთ. მახარებელი ლეონარდ რეივენჰილი წერდა: ”არავინ არ აღემატება მის ლოცვით ცხოვრებას. პასტორი, რომელიც არ ლოცულობს, თამაშობს...”[4]

და ბოლოს, ისევე, როგორც იესოს მსახურებაში ჰქონდა სულიწმიდას სასიცოცხლო მნიშვნელობა, სულიწმინდა უნდა იყოს უმთავრესი ეკლესიის ცხოვრებაში დღეს. ეკლესიის ისტორია ავლენს ორ საფრთხეს სულიწმიდასთან მიმართებაში. ერთი საშიშროებაა სულიწმინდის როლის ხაზგასმა სამების დანარჩენ პირთა საზიანოდ. როდესაც ეს ხდება, ქრისტიანები ეძებენ პირად მმართველობას, და არ ეძებენ, არ მიჰყვებიან ღვთის სიტყვის აშკარა მითითებებს.[5]

საპირისპირო საშიშროებაა სულიწმინდის როლის მინიმიზაცია ეკლესიაში. ა. ტოზერი გვაფრთხილებდა, რომ ეკლესიას შეუძლია დაუშვას „სულიწმიდის ძალის ჩანაცვლება იაფფასიანი სინთეზირებული ძალით“[6] უფრო მოგვიანებით ფრენსის ჩენმა გაგვაფრთხილა:

“ეკლესია შეუსაბამო ხდება მაშინ, როდესაც სუფთად ადამიანური ქმნილება ხდება. ჩვენ არ ვართ ის, რადაც შევიქმენით, როდესაც ჩვენს ცხოვრებაში და ეკლესიებში ყველაფერი აიხსნება, ღვთის სულის მუშაობისა და თანდასწრების მიღმა.”[7]

საქმეების წიგნი აჩვენებს სულიწმიდის მნიშვნელობას ეკლესიაში; ლუკა ცხადყოფს სულიწმინდის მნიშვნელობას ინდივიდუმის ცხოვრებაში. იესო მიწიერ მსახურებაში სულიწმინდის ხელმძღვანელობასა და ძალას ეყრდნობოდა; ჩვენ არ უნდა დავუშვათ, რომ რაიმე ”იაფფასიანმა და სინთეზირებულმა ძალამ ჩაანაცვლოს სულიწმინდის ძალა” ეკლესიაში დღეს.

თომას ლინაკრე იყო ოქსფორდის პროფესორი და მეფე ჰენრი VIII- ის პირადი ექიმი. სახარების პირველად წაკითხვის შემდეგ, მან დღიურში დაწერა, “ან ეს არ არის სახარება, ან ჩვენ არ ვართ ქრისტიანები.” ლინაკრმა აღიარა, რომ ჭეშმარიტი ქრისტიანის ცხოვრებას იესო ქრისტე გარდაქმნის. როდესაც მან შეადარა თავისი და მის გარშემო მოღვაწე ქრისტიანთა ცხოვრება სახარებებში ნაჩვენები იესოს სურათს, ლინაკრე მიხვდა, “ჩვენ ვაღიარებთ, რომ ქრისტიანები ვართ, მაგრამ ჩვენ არ ვაჩვენებთ იესო ქრისტეს სახეს.”

დაწყებული სასუფევლის ქადაგებებიდან მათეს სახარებაში, მარკოზის მიერ იესოს გაჭირვებულთა მიმართ მსახურების ასახვით, ლუკას მიერ სულიწმიდაზე ყურადღების გამახვილებით დამთავრებული, სახარებები აღწერს იესო ქრისტეს მსახურებას. ამის წყალობით სახარებები გვაჩვენებს რას ნიშნავს იყო ქრისტიანი. სახარების კითხვისას საკუთარ თავს უნდა ვკითხოთ: „ვცხოვრობ თუ არა ისეთი ცხოვრებით, რომელიც ასახავს იესო ქრისტეს მადლს, რომელიც ცვლის სიცოცხლეს?”

წარმოაჩინეთ ამ თავის თქვენ მიერ აღქმა (გაგება) შემდეგი დავალებების დახმარებით:

(1) შემდეგი დავალებიდან აირჩიეთ ორი:

• მოამზადეთ ქადაგება ან ბიბლიური გაკვეთილი იესოს ერთ-ერთ იგავზე. ეს შეიძლება იყოს 5-6 გვერდიანი ხელნაწერი ან დაწერილი ქადაგება ან გაკვეთილი.

• მოამზადეთ ქადაგება ან ბიბლიური გაკვეთილი, ქრისტიანის ცხოვრებაში ჯვარცმის ან მკვდრეთით აღდგომის მნიშვნელობის შესახებ. ეს შეიძლება იყოს 5-6 გვერდიანი ხელნაწერი, ან ჩაწერილი ქადაგება ან გაკვეთილი.,.

• მოამზადეთ ვნების კვირის ქრონოლოგია, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას სწავლებისთვის. ეს შეიძლება იყოს ფურცელზე დატანილი ან კომპიუტერში გაკეთებული პრეზენტაცია. ვადები უნდა შეიცავდეს ვნების კვირის მთავარ მოვლენებს.

• დახაზეთ პალესტინის რუკა, სადაც დატანილ იქნება თითოეული ქვემოთხსენებული რეგიონისა და ქალაქის ადგილმდებარეობა: იუდეა, გალილეა, სამარია, დეკაპოლისი, იერუსალიმი, ნაზარეთი, იერიქო და ფილიპეს კესარია.

(2) გაიარეთ ტესტი ამ გაკვეთილის მასალაზე დაყრდნობით. ტესტი მოიცავს საზეპირო მუხლებს წმინდა წერილიდან.

(1) რატომ ეწოდება პირველ სამ სახარებას სინოპტიკური სახარებები?

(2) მოიყვანეთ სამი მტკიცებულება, რომ მათე ებრაელი აუდიტორიისთვის იყო განკუთვნილი.

(3) ჩამოთვალეთ სამი ძირითადი თემა მათეს სახარებაში.

(4) ჩამოთვალეთ სამი ძირითადი თემა მარკოზის სახარებაში.

(5) ჩამოთვალეთ და განმარტეთ სამი აუდიტორია, რომლებიც დაკავშირებულია მესიანურ საიდუმლოსთან.

(6) რა ვიცით თეოფილეს შესახებ? ლუკას შესახებ?

(7) რას გვასწავლის ქალკედონის რწმენის სიმბოლო იესოს ბუნების შესახებ?

(8) ჩამოთვალეთ ოთხი მთავარი თემა ლუკას სახარებაში.

(9) ჩამოთვალეთ დაბალი სოციალური სტატუსის მქონე ადამიანებისთვის იესოს მსახურების სამი მაგალითი ლუკას სახარებიდან.

(10) ჩამოთვალეთ სულიწმიდის მოქმედების სამი მაგალითი იესოს მიწიერი ცხოვრების განმავლობაში.