Lesson 16: Kunena katika Hadhira

"Neno linenwalo wakati wa kufaa, Ni kama machungwa katika vyano vya fedha." (Mithali 25:11). Neno sahihi linenwalo kwa wakati wa kufaa, na kunenwa vizuri, ni kazi ya sanaa. Kuwasiliana vizuri ni ujuzi unaoweza kustawishwa.

Watu hupata hisia zao za akili yako, kujiamini na vipaji yako kutokana na uwezo wako wa kuwasiliana. Ufanisi wako katika huduma unategemea ustadi wako ulio nao wa kuwashawishi watu wengine.

Huduma nyingi huwa zina mawasiliano. Kuhubiri, kufundisha, kushauri, na kutia moyo yote haya yanafanyika kwa njia ya mawasiliano. Viongozi wengi wa huduma ni wazungumzaji wazuri. Ni jambo lisilokuwa la kawaida kwa mtu ambaye siyo mzungumzaji mzuri kuweza kuwa kiongozi mwenye ufanisi.

► Kuna msemo wa zamani unaosema, “Kalamu ina nguvu kuliko upanga.” Unadhani msemo huu unamaanisha nini?

Nguvu za kimwili haziwezi kulinganishwa na wazo lililowasilishwa kwa ufanisi. Silaha hulazimisha watu kufanya jambo fulani, lakini wazo hupata nyoyo na akili zao. Hii ndiyo sababu baadhi ya serikali zilizopo madarakani zinazuia uhuru wa kuongea.

► Mwanafunzi atapaswa kusoma Yakobo 3:1-8 kwa ajili ya kikundi. Jadili kifungu hiki kinasema nini kuhusiana na nguvu ya mawasiliano.

Kifungu katika Yakobo kinazungumzia zaidi juu ya uwezekano wa ulimi kusababisha madhara. Nguvu ya mawasiliano inaweza ikatumika kwa mambo mema au mambo ya kuleta madhara. Mungu alichagua mawasiliano ya kibinadamu, yanayowezeshwa na kutiwa nguvu na Roho Mtakatifu, kama njia ya kukamilisha mpango wake wa wokovu.

Kwa sababu ya nguvu ya mawasiliano, Mkristo anapaswa siku zote aitumie kwa uangalifu mkubwa. Kama mnenaji, unapaswa ufuate maadili ya Kikristo. Siku zote unatakiwa uwe katika upande wa ukweli. Kamwe usipende kulikuza jambo ambalo wewe huna imani nalo. Kamwe usijaribu kuwamiliki au kuwadhibiti watu kwa kuwaambia mambo ambayo kwa uhakika siyo ya kweli, au ukajizuia kutoa taarifa ambayo ingekuwa muhimu kwao.

Kwa jinsi yeyote ile unayoitumia katika kuwasiliana kunaleta athari kwenye uhusiano wako na watu wengine. Uhusikaji binafsi wa kiongozi katika kuwasiliana na watu ni muhimu sana. Watu huwa wanataka kujua kama kiongozi wao anawaheshimu na kuwathamini. Anapaswa aonyeshe kwa matendo yote yenye heshima kwamba anathamini watu.

Unapaswa uwe na mazoezi ya kutendana na watu katika njia ambayo wataridhika. Baadhi ya watu hufikiri kwamba kamwe hawawezi wakafanya jambo ambalo siyo la asili yao, lakini unapaswa ujifunze mwenyewe jinsi ya kuwa na tabia rafiki.

Tabia yako inapaswa ionyeshe ule urafiki na heshima uliyo na kwa ajili ya watu kwa njia ambayo wanaweza wakatambua. Kama haitakuwa hivyo, basi, tabia yako haiendani na moyo wako.

Kama unajiona kwamba hupendelei wakati unaposalimiana na mtu au hata kuangalia upande mwingine wakati mnasalimiana kwa mikono, watatambua kwamba huwathamini, Kama wewe ni kiongozi, watu wengine wanajisikia kupata heshima kwa kuongea na wewe. Waonyeshe hisia ya kuwathamini kwa kuwapa usikivu wako na nia yako kwao. Unaweza ukafikiri kamba huna muda wa kuyafanya hayo kwa kila mtu, lakini sekunde chache za kuweka fokasi yako juu ya mtu ni za thamani sana.

Labda iwe utamaduni wenu unaelekeza vinginevyo, shikana mikono ka viganja vya mikono yako wakati wa kusalimiana, mwangalie mwenzako unayesalimiana naye machoni, weka urafiki kwenye sauti yako, na uwe mtu wa kucheka. Mwanamume anapaswa ainuke juu wakati mtu anapokuja kumsalimia akiwa amekaa.

► Zifanyie mazoezi tabia hizi.

Kushinda Hofu ya Kuongea mbele ya Hadhara

Mojawapo ya hofu kubwa watu waliyo nayo ni kuongea mbele ya hadhara.

► Je, kwa nini watu wengi wanakuwa na hofu ya kuongea mbele ya hadhara?

Watu wengi huogopa kuzungumza mbele ya hadhira kwa sababu:

1. Wanakuwa hawajui cha kusema.

2. Mawazo yao hayajapangwa vizuri.

3. Wanakuwa hawana uhakika kama watu watapenda jinsi wanavyowasilisha.

Sababu ya kwanza ya hofu inaondolewa kwa kuwa na shauku kubwa. Mnenaji anapaswa awe na ujumbe ambao anataka kuuwasilisha. Kama utatakiwa kuhubiri au kufundisha, unapaswa uombe na kutafuta uvuvio wa Mungu hadi pale utakapokuwa umepata jambo muhimu la kushirikisha.

Sababu ya pili ya hofu inaondolewa kwa kuwa na maandalizi. Chukua au Tumia muda wako kufikiri ni kwa jinsi gani utaelezea mawazo uliyokusudia. Orodhesha pointi zako na fanya maamuzi utayawakilisha katika utaratibu upi. Panga jinsi utakapomalizia. Aya zako za mwisho zifanye ziwekee mkazo juu ya wazo kuu muhimu na uwatake wachukue hatua kwa lile unalotaka lifanyike.

Sababu ya tatu ya hofu inaondolewa kwa kupata au kuona mafanikio. Baada ya kuwa umezungumza na kupokea mwitikio chanya, utakuwa na uhakika kwa ajili ya baadaye tena.

Familia kadhaa za wamisionari zilikuwa zinahudhuria kwenye kongamano kubwa. Mkurugenzi akawataka wazazi wa kiume wawili kama kila mmoja anaweza kumwandaa mtoto mmoja miongoni mwa watoto wao ili kuzungumzia kwa dakika chache kuhusu maisha ya umisionari. Baba wa kwanza alimwandaa mtoto wake wa miaka 10 kwa kumsaidia afikirie mambo ya kusema ya kuvutia kuhusu maisha yao kama wamisionari. Walifanya mazoezi pamoja na kuandika maneno machache kwenye kadi ili kumsaidia kukumbuka kitu cha kusema. Wakati aliposimama mbele ya umati wa watu waliokuwepo, alizungumza kwa kujiamini; na ule umati uliifurahia hotuba yake.

Yule baba mwingine hakuweza kufanya maandalizi yeyote na mtoto wake. Wakati mtoto alipotakiwa kusimama, alisinyaa kwa hofu, hakuweza kabisa kufikiria kitu cha kuzungumza, na akaondoka akiwa amejisikia mwenye aibu na au kufedheheka kwa kushindwa kwake kufanya kitu chochote.

Mada ni lazima iendane na tukio la mkutano. Jiulize mwenyewe, “Je, wana matarajio ya kupata nini kutokana na hotuba hii?

Mada ya hotuba ni lazima iwe yenye maana. Jiulize mwenyewe, “Je, kwa nini wanahitaji kuisikia hii mada ya hotuba? Je, mada hii itawasaidiaje?

Unahitaji kusadikika kwenye mada yako. Jiulize mwenyewe,” Je, kwa nini wanisikilize nikizungumza kuhusu jambo hili? Kama ni lazima kwako kuzungumzia mada ambayo unajua maudhui yake kidogo sana, ni lazima ufanye utafiti. Njia ya haraka ya kufanya utafiti ni kuzungumza na mtu anayeheshimiwa ambaye ana ujuzi na jambo linalotakiwa kuhusiana na mada hiyo.

Mada inapaswa iunganishwe na maslahi na uzoefu wa hadhira au wasikilizaji wako. Jiulize mwenyewe, “Je, kwa nini wajali? Je, nitafanyaje waelewe?”

Ubishani huvutia umakini, lakini unaweza ukawageuza wasikilizaji wako wakawa kinyume na wewe. Shughulika na ubishani inapobidi tu kwa sababu ya kusadikisha, lakini kamwe usizungumzie juu yake ili tu uweze kupata umakini wa wasikilizaji wako.

Kuwa mwangalifu sana kuhusu kuwasilisha taarifa za maandiko au nyenzo zenye utata ambazo ni mpya kwako. Muda husaidia kuleta uwiano kwenye mawazo mapya.

Hadithi kuhusu mambo yako wenyewe na masomo ambayo ulishawahi kujifunza huleta mvuto, lakini usizungumzie sana kuhusu wewe mwenyewe kiasi cha kuonekana kwamba hotuba inakuhusu wewe tu.

Mara nyingi kuzungumzia kuhusu shughuli kunakuja ghafla sana kwa mnenaji kuweza kujipanga kikamilifu. Mnenaji hapa ni lazima atumie uzoefu na ujuzi wake. Mnenaji anapaswa awe akijifunza kila mara ili kuongeza uhifadhi wa nyenzo zake kwa ajili ya hotuba zake.

Mnenaji ni lazima mara kwa mara avutie usikivu na umakini wa wasikilizaji wake kwa muda wote wa hotuba. Usidhanie tu kwamba watu wanakusikiliza.

Kuna ishara nyingi zinazoonyesha kwamba watu unaosema nao wanakusikiliza kwa makini, Wasikilizaji wanamwangalia mnenaji, wanakuwa na muonekano wa kufikiria, wanatikisa vichwa vyao au kutoa mwitikio wa sauti, wataelekea kwenda mbele polepole, watadharau usumbufu wowote, na watawajibikia uchangamfu au mihemuko mingine ya mnenaji. Utakapokuwa unaona ishara hizi, utatambua kwamba wanasikiliza.

Wakati wote wa hotuba unaweza kutumia mbinu zozote mbalimbali za kuwezesha kurejesha usikivu na umakini wa wasikilizaji wako.

• Unaweza ukatumia takwimu za wakati uliopo sasa,

• Vichekesho,

• Kielelezo kinachohusu wasifu au cha kihistoria,

• Kitu kinachovutia ulichonukuu,

• Maswali ya ufahamu,

• Maelezo kuhusu matatizo ya maisha,

• Hali za nadharia au kubuni,

• Mpangilio wa marejeo ya vifungu vya maneno au kauli mbiu,

• Tukio la wakati uliopo,

• Hali ya kitaifa, au

• Uzoefu wa kibinafsi.

Zoezi linalowezekana: Mwanafunzi aelezee hotuba ya hivi karibuni au mahubiri aliyowasilisha. Anapaswa aelezee mbinu zozote zilizoko hapo juu alizotumia. Kikundi kitapaswa kujadili jinsi ambavyo mbinu nyingine zingeweza zikatumika kwenye hiyo hotuba. Kama muda utaruhusu, hotuba au mahubiri kadhaa yanaweza kuchunguzwa ili kuwafundisha wanafunzi jinsi ya kutumia mbinu hizi.

Kabla ya kutoa hoja muhimu, hakikisha kwamba wasikilizaji wako wanakusikiliza. Fanya jambo lolote litakalorejesha usikivu na umakini wao.

Usitoe hoja yeyote wakati kunapotokea usumbufu au mwingiliano wa muda. Kama kuna kitu kilichojitokeza cha kukukondoa kwenye mpangilio wako, kwa sekunde chache fanya marejeo ya kile ulichokuwa umetangulia kusema hadi hapo uingiliaji utakapoisha, kisha rejesha tena usikivu na umakini kwa wasikilizaji wako.

Wakati Olivia alipokuwa akihubiri, mtoto mdogo alikatisha mbele ya kanisa akiwa anamwita mama yake. Watu wengi mle kwenye kanisa wakawa wanamwangalia yule mtoto. Oliva alirudia baadhi mambo aliyokuwa amesema hadi mtoto alipochukuliwa, kisha akainua sauti yake kwa sekunde chache kutaka tena usikivu na umakini wa wasikilizaji wake.

1. Tayarisha kauli za mwisho kwa kunukuu yaliyosemwa.

2. Fanya muhtasari wa kile kitu unachotaka wasikilizaji wako wabakie nacho wakikikumbuka.

3. Kuwa na umaliziaji mahiri.

4. Usiombe radhi au msamaha kwa makosa ambayo unafikiri kwamba yamekuwepo kwenye hotuba hiyo.

5. Funga au maliza hotuba kwa kutoa changamoto au wito wa kuchochea hisia zao.

Mnenaji anapaswa kutazama katika sehemu zote walizokaa wasikilizaji, akiwa anawatazama kwa macho watu wengi kadri itakavyowezekana.

Maandishi yanayotumika wakati wa kuzungumza yanapaswa kuandaliwa kwa jinsi ya kusomwa na macho kwa haraka, ili kwamba mnenaji asiwe na muda mrefu wa kusoma. Kuwa na uzoefu na vidokezo vyako ili umuhimu uwe ni kutazama tu kwa haraka.

Makosa ya kawaida yaliyoko kwenye ubora wa sauti ni kasi kubwa au kuongea polepole kunakopitiliza, kunung’unika, sauti ya aina mmoja tu, sauti bandia, au msisitizo wa mara kwa mara usiokuwa wa kubadilika. Ubora wa sauti yako unaleta matokeo ya ubora wa ujumbe wako.

Kwa ajili ya kukuza ubora wa sauti yako:

• Ongea kwa uwazi na kwa usahihi.

• Ongea kama mazungumzo ya kawaida pale inapobidi.

• Badilisha kasi, nguvu, namna ya tabia ya sauti, na nguvu ya sauti (aidha kubwa au ndogo).

► Jadili mifano ya njia ambazo mtu anapaswa kutofautisha vipengele vinne vilivyooanishwa katika sentensi iliyotangulia hapo juu (kasi, nguvu, namna ya tabia ya sauti, na nguvu ya sauti (aidha kubwa au ndogo).

Hotuba ni mwingiliano baina ya mnenaji na wasikilizaji wake, hata kama wasikilizaji watakuwa hawajibu. Wanakuwa na hisia zao na maoni yao kuhusiana na kile unachokisema, na maoni hayo yanaweza yakabadilika wakati wa hotuba.

Jukwaa la juu na mimbari kubwa vinampa mzungumzaji heshima, lakini vinamtenganisha na wasikilizaji na kufanya mawasiliano ya moja kwa moja kuwa magumu. Ikiwa wasikilizaji si wengi, mzungumzaji anapaswa kusimama katika kiwango sawa na wasikilizaji na kutumia mimbari ndogo.

Ili kupata uangalifu au umakini wa heshima, mazungumzo yako ni lazima yakubalike. Kwa mfano, ikiwa utasimama juu ya dawati ili kuzungumza, kila mtu atasikia; lakini kwa kuwa kitendo chako siyo cha kawaida sana, huenda wasichukulie ujumbe wako kwa uzito. Baadhi ya tabia na uvaaji na aina fulani ya uvaaji vinategemewa wakati wa mpangilio huu. Ukienda mbali sana na inavyotarajiwa, wasikilizaji wanaweza wasikuchukulie kama mnenaji mwenye uhalali.

Jaribu kuelewa chuki zinazowakera wasikilizaji wako na usitake kuwaudhi pasipokuwepo na kusudi. Kama utasababisha wakasirike kwa kitu ambacho hakiambatani na kusudi lako, hautafanikisha jambo lolote. Usijaribu kurekebisha matatizo yao yote na kutoelewana kwenye kipindi kimoja cha hotuba.

Kielezo: Ikiwa unamimina maziwa kutoka kwenye ndoo ili kuyaweka kwenye chupa, ni lazima umimine polepole na kwa uangalifu, au kama sivyo maziwa mengi yatamwagikia chini. Vivyo hivyo, kama utajaribu kubadilisha wasikilizaji sana kwa wakati mmoja, hawataweza kupokea

Kuepuka tabia fulani kutaimarisha uhusiano wako na wasikilizaji wako.

• Usielekeze kejeli kwa wasikilizaji wako.

• Usitafute huruma kutoka kwa wasikilizaji. Wanaweza wasikuheshimu ikiwa wanakuonea hurumaa.

• Epuka kujitetea binafsi kuhusu matendo au tabia zako isipokuwa hilo ndilo lengo la hotuba. Onyesha kanuni ambazo ni muhimu zaidi kuliko jambo lako binafsi.

• Epuka kujisifu kuhusu mafanikio yako. Kuwa mwangalifu na hadithi za maisha yako ambazo zinaweza kuonekana kama kujisifu.

• Kwa ushawishi au kuleta mhemuko wa kihisia, lenga kundi kubwa la watu kwenye umati.

• Waongoze wasikilizaji wako kuingia kwenye hatua za kufikia maamuzi. Ili kubadilisha mawazo yao, unapaswa uwasaidie wafikie kufikiri katika mtazamo mpya. Hatua za kufikia maamuzi ni:

A. Ufahamu wa tatizo lililopo.

B. Kufafanua tatizo maalumu lililopo.

C. Kuzingatia uwezekano wa njia za kufikia usuluhishi na pingamizi zilizoko katika njiahizo.

D. Kuelezea njia iliyo bora zaidi ya suluhisho

E. Kupanga hatua za kuleta suluhisho

• Tambua wasiwasi na uwaridhishe.

• Jenga hoja yako kwa mantiki kabla ya kuhamasisha kwa hisia.

Kusudi la kunena ni ili ueleweke. Usipende kutumia msamiati ambao unakusudia uwapendeze baadhi ya wasikilizaji wako wakati ukiwaacha wengine kutokuwa na taarifa inayotolewa. Baadhi ya pointi kadhaa hapa chini hazitumiki kwenye mahubiri yaliyo kwenye mfumo wa masimulizi.

• Hakikisha kila sentensi kwa haraka inaeleweka. Msikilizaji hawezi kurudia au kudhibiti kasi ya uwasilishaji.

• Kuwa na kauli moja ya mada kuu, iliyoelezwa kwa namna ya kukumbukwa.

• Ondoa maudhui yote yasiyochangia kusudi la hotuba.

• Unganisha kila wazo na wazo lililotangulia au na mada kuu.

• Dumisha uonekano wa mada kuu katika hotuba yote.

• Chagua mtiririko ulio mzuri kwa ajili ya hoja zako.

• Thibitisha kila hoja kikamilifu kabla ya kuendelea na nyingine.

• Panga mpango mzuri wa kutoka hoja moja kuingia kwenye hoja nyingine.

Mnenaji anapaswa afanye mazoezi ya kuandika hotuba na vifungu vya makala. Zoezi hili litamsaidia kukuza uwezo wake wa kuwasilisha kwa uwazi. Zoezi la kuchagua maneno bora ya kutumia wakati akiwa anaandika kutamsaidia katika kufikiria maneno bora ya kutumia wakati wa kunena.

Kuandika kunamsaidia mnenaji kufanya mazoezi ya kufafanua mawazo yake. Kama utaanza kuandika kitu, na huna uhakika wa jinsi ya kuandika, utakuwa pia hauko tayari kuzungumza kuhusu wazo hilo. Unapaswa uchukue muda wa kutafakari jinsi ya kuelezea jambo kwa njia ya kuandika.

[1]Kuandika kunamsaidia mtu kujitambua ni lini atahitaji kupata taarifa zaidi. Kama hana hakika kwamba taarifa ni sahihi kabisa, anaweza akaifanyia utafiti. Wakati wote kumbuka kwamba maneno yako yanaweza yakanukuliwa, aidha yaliyozungumzwa au yaliyoandikwa. Kama utakuwa unasema mambo ambayo hayana usahihi, watu watatambua kwamba hawawezi kutegemea kile unachokisema.

Ruhusu baadhi ya wanafunzi washirikishane kuhusu ni kwa jinsi gani wanategemea kubadilisha makusudi au matendo yao kutokana na somo hili.

1. Watu hupata hisia zao za akili yako, kujiamini na vipaji yako kutokana na uwezo wako wa kuwasiliana.

2. Onyesha urafiki na heshima katika njia ambayo watu watakutambua.

3. Mnenaji ni lazima mara kwa mara apate usikivu na umakini wa wasikilizaji katika muda wake wote wa hotuba.

4. Kwa ushawishi, waongoze wasikilizaji wako kuingia kwenye hatua za kufikia maamuzi.

5. Kuandika kunamsaidia mnenaji kufanya mazoezi ya kufafanua mawazo yake.

1. Andika aya inayotoa muhtasari wa dhana ya kubadilisha maisha kutoka katika somo hili. Elezea kwa nini ni muhimu. Je, ni jambo gani zuri linaloweza kufanywa? Je, ni madhara gani yanayoweza kujitokeza kwa kutojua?

2. Elezea ni kwa jinsi gani unavyoweza kutumia kanuni zilizoko katika somo hili kwenye maisha yako mwenyewe. Je, ni kwa jinsi gani somo hili linabadilisha makusudi yako? Je, ni kwa jinsi gani umejipanga kubadilisha matendo yako?

3. Fanya kukariri Taarifa Tano kwa Muhtasari zilizoko katika somo la 16. Kuwa tayari kuziandika bila ya kunakili kutoka katika kumbukumbu za ufahamu wako mwanzoni mwa kipindi kinachofuata cha darasa.