Lesson 5: მეფეთა (სამუელი)-ნეშტთა

ამ გაკვეთილის ბოლოს, სტუდენტმა უნდა:

(1) შეძლოს სამუელის, მეფეების და ნეშტთა ძირითადი თემების გამოკვეთა.

(2) იცოდეს ყველაზე მნიშვნელოვანი მეფეები ისრაელის ისტორიაში.

(3) ცნობდეს სინოპსურ კავშირს მეფეებისა და ნეშტთა წიგნებს შორის.

(4) ესმოდეს მეორე რჯულის თეოლოგიის აღსრულება ისრაელის ისტორიაში.

(5) აფასებდეს ნეშტთა წიგნში აღმოჩენილი იმედის მომცემ შეტყობინებას.

(6) დაუკავშიროს სამუელის, მეფეთა და ნეშტთა წიგნების სათქმელი, ანუ შეტყობინება დღევანდელი ქვეყნიერების საჭიროებებზე.

წაიკითხეთ 1 და 2 მეფეთა (ანუ სამუელი), 3 და 4 მეფეთა (ანუ 1 და 2 მეფეთა), და 1 და 2 ნეშტთა.

დაიზეპირეთ 3 მეფეთა (ანუ ახალი გამოცემის 1 მეფეთა) 9:4-7 და 2 ნეშტთა 7:13-14.

მეფეთა (ახალ, 2015 წ. გამოცემაში სამუელის და მეფეთა) წიგნები ასახავს ისრაელის მონარქიის ისტორიას. 1 მეფეთა წიგნი (ანუ 1 სამუელი) მოგვითხრობს მონარქიის დასაწყისზე, საულის მეფობაზე. 2 მეფეთა (ანუ 2 სამუელი) დავითის მმართველობის ისტორიას გვიამბობს. 3 და 4 მეფეთა წიგნებში (ახალ გამოცემაში 1 და 2 მეფეთა), ბოროტმა მეფეებმა მიიყვანეს ისრაელი და იუდა განდგომამდე. ამის საპასუხოდ, მეორე რჯულის 27-28 თავებში დანაპირები სასჯელები დაატყდა თავს მთელს ერს. 4 მეფეთა (ახალ გამოცემაში 2 მეფეთა) ბოლოს ჩრდილოეთ სამეფო განადგურდა და იუდა გადასახლებულ იქნა ბაბილონში.

ნეშტთა წიგნი ისტორიის იმავე პერიოდს სხვა პერსპექტივიდან აშუქებს. გადასახლებიდან დაბრუნების შემდეგ დაწერილი ნეშტთა წიგნი ისრაელის ისტორიას აშუქებს ხსნის ამბის პერსპექტივიდან და გვაჩვენებს ღმერთის განზრახვას თავისი ხალხის მიმართ. ნეშტთა წიგნი ღვთის ხალხს არწმუნებს, რომ მომავლის იმედი არსებობს. ღმერთს არ დავიწყებია მისი აღთქმა თავის ხალხთან.

► ცდებოდა ისრაელი, როდესაც მეფეს ითხოვდა? განხილვისას გაითვალისწინეთ 1 მეფეთა (ანუ 1 სამუელის) 8:6-22 და მეორე რჯულის 17:14-20.

თემა: ისრაელის მონარქიის დასაწყისი

1 მეფეთა (1 სამუელი) ასახავს ისრაელის გადასვლას უკანასკნელი მსაჯულიდან, სამუელიდან, პირველ მეფეზე, საულზე. მოიცავს რა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 1100-1011 წლებს, 1 სამუელი გვიჩვენებს მონარქიის ადრეულ დღეებს. თეოკრატიის ნაცვლად, რომელშიც ღმერთი პირდაპირ ლაპარაკობდა მსაჯულებისა და წინასწარმეტყველების მეშვეობით, ისრაელს ახლა უკვე მეფე მართავდა. წინასწარმეტყველურად, მოსემ აღწერა, როგორი მეფე უნდა მოეძია ისრაელს. თუმცა, დიდი დრო არ გასულა, რომ საული და მისი მემკვიდრეები საკმაოდ შორს აღმოჩნდნენ ღვთის გეგმისგან, რაც მას მეფისთვის ჰქონდა განზრახული. 1 მეფეთა (იგივე 1 სამუელი) გვიჩვენებს პირველი მეფის დაპირებას, ისევე როგორც მის ტრაგიკულ წარუმატებლობას თავისი, როგორც ღვთის ცხებულის, პოტენციალის რეალიზებაში.

1 მეფეთა (1 სამუელის) მიმოხილვა

მონარქიაზე გადასვლა (1 მეფეთა (1 სამუელის) 1–15 თავები)

მსაჯულთა მმართველობიდან მონარქიაზე გადასვლა სამუელის ისტორიით იწყება. ღვთისმოსავი დედის, ხანას ვაჟი, სამუელი, დაბადებიდანვე ღმერთს მიუძღვნეს ნაზირიტული აღთქმით (1 მეფეთა (1 სამუელი) 1:10-11; რიცხვნი 6:1-21). ბავშვობაში ის წაიყვანეს ტაძარში ყელი მღვდელთან სამსახურებლად.

ამ გადასვლის სცენები მოიცავს:

ღვთის მიერ სამუელის მოწოდებას და ყელი მღვდლისა და მისი ოჯახის გასამართლებას (1 მეფეთა (1 სამუელი) 1–3 თავები)

1 მეფეთა (1 სამუელი) 1–7 თავები გვიჩვენებს მსაჯულებში დაწყებულ ისრაელის ეტაპობრივ დაცემას. სამღვდელოებაც კი გაირყვნა, რადგან ყელის ვაჟები შეურაცხყოფენ თავიანთ თანამდებობას სექსუალური უზნეობითა და მსხვერპლშეწირვის ბოროტად გამოყენებით (1 მეფეთა (1 სამუელი) 2:12-25). შედეგად, ღმერთს სამუელის მეშვეობით მოაქვს შეტყობინება განკითხვის შესახებ.

ფილისტიმელთა მიერ კიდობნის ხელში ჩაგდება (1 მეფეთა (1 სამუელი) 4–7)

ისრაელის არასწორი მიდგომა აღთქმისადმი ჩანს მათ დამოკიდებულებაში აღთქმის კიდობნის მიმართ. როდესაც ფილისტიმელები თავს დაესხნენ, ისრაელიანებს კიდობანი მიაქვთ ბრძოლის ველზე და თვლიან, რომ ეს ღვთიური ნივთი დაიცავს მათ მტრებისგან. თუმცა, ისრაელის განდგომის გამო ღმერთი აღარ იცავს ამ ხალხს. კიდობანი ფილისტიმელებმა ხელში ჩაიგდეს და შვიდი თვის განმავლობაში მათ ეპყრათ. როცა კიდობანმა ფილისტიმელებს წყევლა დაატეხა თავს, მათ ის ბეთ-შემეშში დააბრუნეს.

საულის არჩევა მეფედ (1 მეფეთა (1 სამუელი) 8–12)

თავის სიბერეში სამუელმა თავისი ვაჟები ისრაელის მსაჯულებად დანიშნა. სამწუხაროდ, ყელის ვაჟების მსგავსად, სამუელის ვაჟებიც არ აღმოჩნდნენ ერთგულნი. ამის საპასუხოდ ისრაელის უხუცესებმა სთხოვეს სამუელს მეფე ეცხო მათთვის. მოსეს მიერ მეფეზე „რომელსაც უფალი, შენი ღმერთი ამოირჩევს“ უფრო ადრინდელ წინასწარმეტყველებასა (მეორე რჯული 17:15). და ღვთის სამუელისთვის ნათქვამს შორის, რომ „შენ კი არა, მე უარმყვეს თავიანთ მეფედ!“ არსებობს წინააღმდეგობა (1 მეფეთა (1 სამუელი)8:7).

მთავარი, როგორც ჩანს, უხუცესების თხოვნის მოტივაციაა: “ დაგვიდგინე მეფე, რომ განგვსჯიდეს, როგორც სხვა ხალხებშია”“ (1 მეფეთა (1 სამუელი)8:5). მიუხედავად იმისა, რომ მოსემ იწინასწარმეტყველა დღე, როდესაც მეფე გახდებოდა ღმერთის გეგმის ნაწილი, ისრაელის მოტივაცია იყო მათი სურვილი ყოფილიყვნენ სხვა ერების მსგავსი. სამწუხაროდ, ისრაელის მეფეები ხალხს თავიანთი მეზობლების გზაზე გაუძღვებიან; ისრაელიც მართლაც „როგორც ყველა ერი“ გახდება კერპთაყვანისმცემელი და უმართლო.

საულის ადრეული მეფობა (1 მეფეთა (1 სამუელი) 13–15)

თავიდან საული სანიმუშო მეფე იყო. არჩევისას გამოიჩინა თავმდაბლობა და სამხედრო წარმატებას მიაღწია ფილისტიმელების წინააღმდეგ. თუმცა, სამი მოვლენა ააშკარავებს საულის გულში არსებულ ღრმა პრობლემებს.

• საულმა თვითონ მოირგო სამუელის სამღვდელო როლი. დაპირისპირებისას კი, საულმა სამუელი დაადანაშაულა (1 მეფეთა (1 სამუელი) 13:8-14).

• საულმა დაუფიქრებელი ფიცი დადო, რამაც კინაღამ იონათანის სიკვდილი გამოიწვია (1 მეფეთა (1 სამუელი) 14:24-46).

• საული არ დაემორჩილა ღვთის ბრძანებას, რომ სრულად გაენადგურებინა ყამალეკი. როდესაც სამუელი დაუპირისპირდა, საულმა ხალხს დააბრალა (1 მეფეთა (1 სამუელი) 15).

თითოეული ეს სცენა გვიჩვენებს, რომ საული არ იყო ის მეფე, რომელიც მოსემ აღწერა მეორე რჯულის წიგნში. შედეგად, სამუელს მოაქვს შეტყობინება ღვთის განკითხვის შესახებ: „როგორც შენ უარყავი უფლის სიტყვა, ისე უფალმაც უარყო შენი მეფობა” (1 მეფეთა (1 სამუელი) 15:23).

საულის დაცემა და დავითის აღზევება (1 მეფეთა (1 სამუელი) 16–31)

1 მეფეთა (1 სამუელის) პირველი ნახევარი ასახავს თეოკრატიიდან მონარქიაზე გადასვლას; 1 მეფეთა (1 სამუელის) მეორე ნახევარი ასახავს მეფობის გადასვლას საულიდან დავითზე.

დავითის წარდგენა (1 მეფეთა (1 სამუელი) 16–17)

სამი ამბავი გვაცნობს დავითს. პირველი, დავითის ცხება ხაზს უსვამს მეფის გულის მნიშვნელობას. საული ხალხის მეფედ მოგვევლინა; დავითი კი ღმერთის მეფედ (1 მეფეთა (1 სამუელი) 9:1-2; 16:7).

მეორე ისტორია გვაცნობს საულისა და დავითის ურთიერთობას. ღმერთმა უარყო საულის მეფობა და ბოროტმა სულმა დაიწყო საულის ტანჯვა. გამოცდილი მუსიკოსის რეპუტაციის გამო, დავითი აირჩიეს რათა საულისთვის დაეკრა, რომ მისი სული დამშვიდებულიყო (1 მეფეთა (1 სამუელი) 16:14-23).

მესამე ისტორია მოგვითხრობს დავითის გამარჯვების შესახებ ფილისტიმელ გიგანტზე, გოლიათზე. საულის მზარდი სიამაყისა და თავდაჯერებულობის ფონზე, ეს ამბავი გვიჩვენებს დავითის თავმდაბლურ მინდობას ღმერთზე (1 მეფეთა (1 სამუელი)17).

კონფლიქტი საულსა და დავითს შორის (1 მეფეთა (1 სამუელი) 18–27)

როდესაც საული ხედავდა, როგორ აქებდა ხალხი დავითს, გოლიათის მოკვლის შემდეგ, სულ უფრო მეტად შურდა ამ თავისი სავარაუდო მეტოქის. უარყოფილ მეფე საულსა და ღვთის რჩეულ მეფე დავითს შორის კონფლიქტის ისტორია მოიცავს ოთხ მთავარ სცენას:

• მზარდი მეგობრობა დავითსა და იონათანს შორის (1 მეფეთა (1 სამუელი) 18 თავი)

• საულის მცდელობა მოკლას დავითი (1 მეფეთა (1 სამუელი) 19–20 თავები)

• დავითის გაქცევა საულისგან და მისი უარი „უფლის ცხებულზე“ ხელის აღმართვაზე” (1 მეფეთა (1 სამუელი) 21–26 თავები)

• დავითის დროებითი თავშესაფარი ფილისტიმელებს შორის (1 მეფეთა (1 სამუელი) 27 თავი)

საულისა და მისი ვაჟების სიკვდილი (1 მეფეთა (1 სამუელი) 28-31 თავები)

საულის დაცემის ბოლო ნაბიჯი იყო მისი ვიზიტი ყენდორის ჯადოქართან, როდესაც ის ემზადებოდა ფილისტიმელებთან საბრძოლველად. ახლა ის მონაწილეობდა ოკულტურ პრაქტიკაში, რომლის განადგურებასაც ოდესღაც ცდილობდა (1 მეფეთა (1 სამუელი) 28:8-10). სამუელი გამოეცხადა და განაჩენი გადასცა; ფილისტიმელები დაამარცხებდნენ ისრაელს და საული და მისი ვაჟები დაიხოცებოდნენ ბრძოლაში. როგორც ნაწინასწარმეტყველება იყო, საული და მისი ვაჟები მომდევნო დღეს დაიღუპნენ ბრძოლაში და 2 მეფეთა (2 სამუელის) წიგნი იწყება დავითის ტახტზე ასვლით.

თემა: დავით მეფის მეფობა

ოცდაათი წლის ასაკში დავითი გამეფდა. 2 მეფეთა (2 სამუელის) წიგნი მოიცავს 1011-971 წლებს, საულის სიკვდილიდან დავითის სიკვდილამდე. ეს წიგნი აღწერს წარმატებას დავითის მეფობის პირველ წლებში. ის ასევე ასახავს ბათ-შებაყთან დავითის ცოდვის ტრაგიკულ შედეგებს.

2 მეფეთას (2 სამუელის) მიმოხილვა

დავითის აღზევება ხელისუფლებაში (2 მეფეთა (2 სამუელი) 1–4 თავები)

2 მეფეთა (2 სამუელი) იწყება დავითის რეაქციით საულის სიკვდილზე. იმის ნაცვლად, რომ გახარებოდა მტრის სიკვდილი, დავითმა იგლოვა საულის სიკვდილი და დასაჯა ყამალეკელები, რომლებიც ამტკიცებდნენ, რომ საული მოკლეს. დავითი იყო იუდეის პირველი ცხებული მეფე; საულის ვაჟი, იშბოშეთი, ისრაელის მეფედ აკურთხეს. 2 მეფეთა (2 სამუელი) 3:1 says, “ხანგრძლივი ომი იყო საულისა და დავითის სახლებს შორის“. შვიდი წლის შემდეგ იშბოშეთი მისმა ორმა მეთაურმა მოკლა და დავითი მთელი ისრაელის მეფედ აკურთხეს.

დავითის კეთილდღეობის წლები (2 მეფეთა (2 სამუელი) 5–10 თავები)

დავითის მეფობის პირველი წლები წარმატებული იყო. სამხედრო თვალსაზრისით დავითი იცავდა ისრაელის საზღვარს. პოლიტიკურად მან გააერთიანა ერი სამოქალაქო ომის შემდეგ. დედაქალაქის სამხრეთ ქალაქ ჰებრონიდან უფრო ცენტრალურ ქალაქ იერუსალიმში გადატანით მან შეძლო პოლიტიკური დაძაბულობის განმუხტვა.

რაც მთავარია, ამ წლებში დავითს სულიერი წარმატებები ჰქონდა. 2 მეფეთა (2 სამუელი) 7 თავი ძველი აღთქმის ისტორიაში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი თავია. ღმერთის აღთქმა დავითთან აგებულია აბრაამთან და მოსესთან დადებულ აღთქმებზე. დავითთან აღთქმა მოიცავს ხუთ დაპირებას:

• ღმერთი უზრუნველყოფს ისრაელს უსაფრთხო საცხოვრებლით (7:10-11).

• ღმერთი წამოაყენებს დავითის ძეს ტაძრის ასაშენებლად (7:12-13).

• ღმერთი სამუდამოდ დაამყარებს დავითის სამეფოს (7:13).

• ღმერთი დაამყარებს მამა-შვილურ ურთიერთობას დავითის შთამომავლებთან (7:14).

• ღვთის წყალობა არ დატოვებს დავითის შტოს (7:14-15).

ეს შეთანხმება მნიშვნელოვანია ისრაელის ისტორიის გასაგებად. ერთ-ერთი მთავარი კითხვა, რომელიც საფუძვლად უდევს 3 და 4 მეფეთა (1 და 2 მეფეთა) წიგნს უნდა იყოს, “რატომ აღარ არის ტახტზე მეფე დავითის შტოდან?” ისრაელის აღქმით ღმერთმა დაივიწყა დავითთან დადებული აღთქმა. 3 და 4 მეფეთა (ანუ 1 და 2 მეფეთა) იძლევა ღმერთის პასუხს ამ კითხვაზე.

დავითის აღთქმა ასევე მნიშვნელოვანია ახალი აღთქმის ისტორიისთვის. სახარებები გვიჩვენებს, რომ დავითის აღთქმა საბოლოოდ სრულდება იესო ქრისტეს მოსვლისას (მათე 1:1).

დავითის ცოდვა და მისი შემდგომი შედეგები (2 მეფეთა (2 სამუელი) 11–24 თავები)

2 მეფეთა (2 სამუელი) 11 თავში ჩაწერილია ტრაგიკული მოვლენა, რომელმაც ჩრდილი მიაყენა დავითის მეფობას. დავითი ცდილობდა ურიას მოკვლით დაეფარა ბათშებაყთან მრუშობა. 2 მეფეთა (2 სამუელის) დანარჩენი ნაწილი გვაჩვენებს ღვთის სასჯელს დავითზე. 2 მეფეთა (2 სამუელი) 7:15-ში, ღმერთი დაჰპირდა, რომ „არ წაერთმევა მას ჩემი წყალობა და სიკეთე“; ეს კურთხევა აღთქმით ურთიერთობის ნაწილია. 2 მეფეთა (2 სამუელი) 12:10-ში, ღმერთი დაპირდა, რომ „მახვილი აღარ მოშორდება შენს სახლს,“; ეს განაჩენიც აღთქმისეული ურთიერთობის ნაწილია. ღმერთთან აღთქმა აკისრებს ანგარიშვალდებულებას ღმერთის წინაშე.

დავითის და ბათშებაყის ამბავი ძველი აღთქმის ისტორიაში ერთ-ერთი ბნელი წერტილია. ეს ამბავი განსაკუთრებით რთულია მათთვის, ვისაც სჯერა ღვთის მოწოდების, თავისი შვილებისთვის, რომ მათ იცხოვრონ განზრახ ცოდვისგან თავისუფლებმა. თუმცა არ გვჯერა იმის აუცილებლობის, რომ მორწმუნე ცოდვაში უნდა ჩავარდეს, დავითის ისტორია გვაჩვენებს, რომ ღვთის შვილების დაცემა შესაძლებელია. ეს ამბავი მორწმუნეებს ღირებულ გაკვეთილებს ასწავლის; ის გვიჩვენებს, თუ რა უნდა გააკეთოს მორწმუნემ, თუ ის განზრახ ცოდვაში ჩავარდება.

(1) ჩვენ უნდა ვაღიაროთ ჩვენი ცოდვა.

როდესაც სამუელი წინ აღუდგა საულის ცოდვას, საული ცდილობდა თავი ემართლებინა („არ გამოჩნდი დანიშნულ დროზე…”) (1 მეფეთა (1 სამუელი) 13:11). როცა ნათანი დაუპირისპირდა დავითს მისი ცოდვის გამო, დავითმა მაშინვე აღიარა: „შევცოდე უფალს” (2 მეფეთა (2 სამუელი) 12:13). აქ ვხედავთ განსხვავებას დავითს, ღვთის გულის კაცსა და საულს შორის, რომელიც ღმერთმა უარყო.

იქნება ეს „დიდი ცოდვა“, როგორიცაა მრუშობა თუ „მცირე ცოდვა“, როგორიცაა ჭორაობა, ჩვენ ვერ მივიღებთ ღვთის პატიებას, სანამ არ ვაღიარებთ ჩვენს ცოდვას. საულის მსგავსად, ზოგჯერ ჩვენც გვაქვს ცდუნება, გავამართლოთ ჩვენი ცოდვა, ან თუნდაც უარვყოთ ის, რომ მას „შეცდომა“ ან „სისუსტე“ ვუწოდოთ. თუმცა, როდესაც ღმერთი გვიცხადებს, რომ ჩვენ შევცოდეთ, ჩვენ უნდა ვაღიაროთ ჩვენი ცოდვა და პატიება ვითხოვოთ.

(2) ჩვენ უნდა გავაცნობიეროთ ჩვენი ცოდვის სიმძიმე.

როდესაც სამუელი დაუპირისპირდა საულს სამღვდელო მსხვერპლშეწირვის გამო, საული ცდილობდა გაემართლებინა თავისი ცოდვა. მან თქვა: „ვეღარ მოვითმინე და აღვავლინე სრულადდასაწველი” (1 მეფეთა (1 სამუელი) 13:12).

როდესაც ნათანი დაუპირისპირდა დავითს, მეფე მიხვდა, რომ მისი ცოდვის სიმძიმე არა მხოლოდ მის მოქმედებაში მდგომარეობდა. მისი ცოდვის სერიოზულობა იმაში იყო, თუ ვის წინააღმდეგ შესცოდა დავითმა. „შენ, მხოლოდ შენ შეგცოდე და ბოროტება ჩავიდინე შენს თვალში, ამიტომ მართალი ხარ შენს სიტყვებში და უმწიკვლო - შენს სამართალში” (ფსალმუნი 50:2-4).

როდესაც ვაცნობიერებთ, რომ ჩვენი ცოდვა არის თავად ღმერთის შეურაცხყოფა, ჩვენ ვხვდებით, რომ არ არსებობს „მცირე“ ცოდვა. ამიტომ თქვა ღმერთმა: „ცოდვილი კაცი კი მოკვდება” (ეზეკიელი 18:20). ჩვენ უნდა ვაღიაროთ ჩვენი ცოდვის სიმძიმე; ცოდვა იმსახურებს სიკვდილს.

(3) ჩვენ უნდა გვწამდეს, რომ მივიღებთ ღვთის პატიებას.

დავითმა ილოცა: „მასხურე უსუპი და განვიწმიდები; განმბანე და თოვლზე მეტად გავსპეტაკდები“. დავითმა იცოდა, რომ მსხვერპლშეწირვის სისტემაში არ იყო გათვალისწინებული წინასწარგანზრახული ცოდვა, როგორიც მან ჩაიდინა (რიცხვნი 15:30). თუმცა მან საკუთარი თავი ღვთის წყალობას გადასცა: „რადგან მსხვერპლი არა გსურს, რომ შემოგწირო და სრულადდასაწველს არ ინებებ. შესაწირი ღმერთისა - სული მოდრეკილი; მოდრეკილისა და მორჩილის გულს არ დაამცირებ, ღმერთო” (ფსალმუნი 50:7, 16, 17). დავითმა მოინანია იმ რწმენით, რომ მოწყალე ღმერთი მას ცოდვას აპატიებდა.

ახალ აღთქმაში იოანე წერს: "შვილებო! ამას გწერთ იმისთვის, რომ არ შესცოდოთ. ხოლო თუ ვინმე შესცოდავს, გვყავს შუამდგომელი მამის წინაშე - მართალი იესო ქრისტე” (1 იოანეს 2:1). როგორც ქრისტიანები, ჩვენ არ უნდა ჩავვარდეთ ცოდვაში; მაგრამ თუ ჩვენ ვცოდავთ, იოანე გვაუწყებს სასიხარულო ამბავას, რომ გვყავს შუამდგომელი და დამცველი.

31-ე ფსალმუნი სავარაუდოდ მალევე დაიწერა 50-ე ფსალმუნის შემდეგ. 50-ე ფსალმუნში დავითმა აღიარა თავისი ცოდვა. 31-ე ფსალმუნში მან გაიხარა ღვთის პატიებით. „ცოდვა ჩემი ვაღიარე და ბრალი ჩემი არ დამიმალავს. ვთქვი: ვაღიარებ ჩემს ცოდვებს უფლის წინაშე და შენ მომიტევე დანაშაული ჩემი ცოდვისა” (ფსალმუნი 32:5).

(4) ჩვენ უნდა გვესმოდეს ჩვენი ცოდვის გრძელვადიანი საფასური.

რადგან დავითმა მოინანია, ღმერთმა აპატია ცოდვა. თუმცა იმ ღამემ ბათშებაყთან ერთად დავითის მეფობის დანარჩენ ნაწილზე გავლენა იქონია. დავითის ვაჟმა ამნონმა გააუპატიურა თამარი, ამნონის ნახევარდა. დავითის საყვარელი ვაჟი აბესალომი ხელმძღვანელობდა გადატრიალების მცდელობას. ბენიამინელი შება ხელმძღვანელობდა აჯანყებას. როცა დავითი სიკვდილის პირას იყო, მისი ვაჟები იბრძოდნენ ტახტისთვის. მახვილი არასოდეს შორდებოდა დავითის სახლს. იესოს გენეალოგიაშიც კი შევიდა დავითის ცოდვის შეხსენება: „მეფე დავითმა შვა სოლომონი ურიას ცოლისგან” (მათე 1:6). დავითის ამბავი შეხსენებაა ცოდვის საშინელი შედეგების შესახებ.

არასოდეს არ უნდა აღვიქვათ ცოდვა მსუბუქად. პავლემ გაგვაფრთხილა: „ნუ მოტყუვდებით; ღმერთი დასაცინი არ ხდება, ვინაიდან, რასაც თესავს კაცი, იმას იმკის! ვინც თავის ხორცისთვის თესავს, ხორცისგან მოიმკის ხრწნილებას” (გალატელთა 6:7-8). ცოდვის სერიოზულობისა და ცოდვის საფასურის გაცნობიერება დაგვეხმარება მტკიცედ დავდგეთ ცდუნების მომენტში.

თემა: ისრაელის მეფეების კრახი

მე-2 მეფეთა (2 სამუელი)7 თავში ღმერთი დაჰპირდა ისრაელს უსაფრთხო დასამკვიდრებელ ადგილს, ტაძარს იერუსალიმში და რომ დავითის შთამომავლები სამუდამოდ დარჩებოდნენ ისრაელის ტახტზე. 3 და 4 მეფეთა (ახალ გამოცემაში 1 და 2 მეფეთა) დაწერილია გადასახლების პერსპექტივიდან. როდესაც ეს წიგნები დაიწერა, ისრაელი გადასახლებაში იყო, ტაძარი დანგრეული იყო, ხოლო ტახტზე არ იყო მეფე დავითის სახლიდან.

მეფეთა წიგნები პასუხობენ კითხვას "რატომ?" რატომ არის აღთქმები შეუსრულებელი? დაივიწყა ღმერთმა თავისი აღთქმები? მარდუქი, ბაბილონის ღმერთი, უფრო ძლიერია, ვიდრე იაჰვე, ისრაელის ღმერთი? მეფეთა წიგნები პასუხობს ამ კითხვებს და მიუთითებს ისრაელის აღთქმისადმი ერთგულების კრახზე.

მეორე რჯულის თეოლოგიის ენის გამოყენებით, მეფეები გვიჩვენებს, რომ ისრაელი თავისი ცოდვისთვის სამართლიან სასჯელს იმკის. ეს წიგნები ისტორიულია, მაგრამ ისტორიაზე გაცილებით მეტია; ისინი განმარტავენ, თუ რატომ წარიმართა ისრაელის ისტორია ისე, როგორც წარიმართა. ამიტომაც ებრაული ბიბლია ამ წიგნებს „ყოფილ წინასწარმეტყველებად“ მოიხსენიებს. ამ წიგნებს უფლის წინასწარმეტყველური სიტყვა მოაქვს: „ამიტომაც გამოვუტანე განაჩენი ჩემს რჩეულ ხალხს.”

ავტორი და თარიღი

ებრაულ ბიბლიაში 3 და 4 მეფეთა (1 და 2 მეფეთა) ერთი წიგნია. ებრაული ტრადიცია ავტორად იერემიას ასახელებს. თუმცა, მე-3 და მე-4 მეფეთა (1 და 2 მეფეთა) წიგნებში არაფერია მითითებული ავტორის იდენტიფიცირებისთვის. მეცნიერთა უმეტესობა წიგნს „ანონიმურად“ მოიხსენიებს.

4 მეფეთა (2 მეფეთა) წიგნის უკანასკნელი მოვლენა მოხდა ძვ.წ 561 წელს. მეფეთა წიგნში არ არის ნახსენები 539 წ. კიროსის ბრძანება, რომელმაც იუდას დაბრუნების საშუალება მისცა. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ „მეფეები“ სადღაც ამ ორ თარიღს შორის დაიწერა.

3 და 4 მეფეთა (ახალ გამოცემაში 1 და 2 მეფეთა) წიგნების სტრუქტურა

ისრაელის გაერთიანება სოლომონის მმართველობის ქვეშ (3 მეფეთა (1 მეფეთა) 1-11)

ეს თავები მოიცავს ძვ. წ. 971-931 წლებს. ისინი ასახავს დიდებას სოლომონის მეფობის დროს: მის სიბრძნეს, მის სიმდიდრეს და ღვთის კურთხევას ტაძარზე. ისინი ასევე აკვირდებიან სოლომონის განდგომას შემდგომ წლებში.

გაყოფილი სამეფო (3 მეფეთა (1 მეფეთა) 12 – 4 მეფეთა (2 მეფეთა) 17)

ეს თავები მოიცავს ძვ. წ. 931-722 წლებს, სოლომონის სიკვდილიდან ასურეთის მიერ ჩრდილოეთ სამეფოს განადგურებამდე. რეხაბყამის სულელური ქმედებების გამო სოლომონის სიკვდილის შემდეგ ერი ორ სამეფოდ გაიყო. ჩრდილოეთის ათი ტომი იერობყამს გაჰყვა; მხოლოდ იუდა და ბენიამინი დარჩნენ რეხაბყამისა და დავითის შტოს ერთგული. მეფეთა წიგნის ისტორია მონაცვლეობს ორ სამეფოს შორის, ასახავს ჩრდილოეთ სამეფოს სწრაფ განდგომას და იუდას თანდათანობით დაცემას.

იუდა ჩრდილოეთ სამეფოს დაცემის შემდეგ (4 მეფეთა (2 მეფეთა)18–25)

ეს თავები მოიცავს ძვ. წ. 722-561 წ.წ. ჩრდილოეთ სამეფოს დაცემიდან იეჰოიაქინის გათავისუფლებამდე ბაბილონის ტყვეობიდან. რამდენიმე კარგი მეფის მეფობის დროს გამოღვიძების პერიოდების გამო, იუდა ჩრდილოეთ სამეფოს განადგურების შემდეგ საუკუნეზე მეტ ხანს გადარჩა. თუმცა, მენაშეს ბოროტი მმართველობის გამო, ღმერთმა განაჩენი გამოუტანა იუდას (4 მეფეთა (2 მეფეთა) 21). აღორძინების ერთი ბოლო პერიოდი იყო იოშიას მეფობის დროს, მაგრამ 586 წ. ძვ. წ.-ით ბაბილონმა დაიპყრო იერუსალიმი, დაანგრია ტაძარი და ხალხი გადაასახლა.

4 მეფეთა (2 მეფეთა) მთავრდება იუდეის ისტორიით ბაბილონის მიერ დანიშნული მმართველის, გედალიაჰუს, დროს. ის მთავრდება ამბით, რომ ბაბილონის მეფემ გაათავისუფლა იეჰოიაქინი ციხიდან. ეს მოხდა ძვ. წ. 561 წ. და მეფეთა წიგნის ადრეული მკითხველებისთვის ეს იყო შეხსენება, რომ ღმერთი ფხიზლობდა დავითის შთამომავლებზე. ღმერთს არ დავიწყებია დავითისთვის მიცემული აღთქმა.

მნიშვნელოვანი თარიღები, მეფეები და მოვლენები[1]

მნიშვნელოვანი თემები 3 და 4 მეფეთა (ანუ 1 და 2 მეფეთა) წიგნებში

მეფეები

ის, თუ როგორ ასახავს 3 და 4 მეფეთა (1 და 2 მეფეთა) წიგნები ისრაელის მმართველებს, მსგავსიცაა და განსხვავებულიც ჩვეულებრივი ისტორიის წიგნებისგან. სხვა ისტორიული წყაროების მსგავსად, მე-3 და 4 მეფეთა (1 და 2 მეფეთა) წიგნებში წარმოდგენილია ძირითადი ბიოგრაფიული ცნობები: მეფის ტახტზე ასვლის ასაკი, ოჯახური წარმომავლობა, მისი მმართველობის ხანგრძლივობა, დაკრძალვის ადგილი, მემკვიდრე და მეფის შესახებ ინფორმაციის წყარო.[2]

იმიჯი: ბაალი, წვიმისა და ჭექა-ქუხილის მბრძანებელი. ისრაელმა ყოვლისშემძლე იაჰვეს თაყვანისცემა ამ უძლურის თაყვანისცემაზე გაცვალა!  იერემია 2:11

სხვა ისტორიული წყაროებისგან განსხვავებით, მეფეთა წიგნის მთავარი ინტერესის სფერო მეფის ღმერთისადმი ერთგულების შეფასებაა. თითოეულ მეფეზე ავტორიი ამბობს: „და დადიოდა ყველა იმ ცოდვაში, რომელიც მასზე უწინ მამამისს ჰქონდა ჩადენილი. მისი გული ისე არ ყოფილა მინდობილი უფალზე, როგორც მამამისის, დავითის გული იყო” (3 მეფეთა (ანუ 1 მეფეთა) 15:3). ან „ მთელი მისი სიცოცხლე ერთგული იყო უფლისადმი” (3 მეფეთა (ანუ 1 მეფეთა) 15:14).

ყოველი მეფე ფასდება ღმერთისადმი ერთგულების საფუძველზე და არა უმთავრესად მისი პოლიტიკური თუ სამხედრო წარმატებების მიხედვით. მაგალითად, საერო ისტორიაში ყომრი ისრაელის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი მეფეა. მეფე მეშის სტელა (მე-19 საუკუნეში ცნობილი როგორც "მოაბის ქვა", რომელიც ახლა ლუვრის მუზეუმშია, მოგვითხრობს ყომრის სამხედრო დაპყრობებზე. ყომრის სიკვდილიდან დიდი ხნის შემდეგ, ასურული წყაროები ისრაელს „ყომრის მიწას“ უწოდებდნენ. ყომრი ცნობილი მეფე იყო, მაგრამ 3 მეფეთაში (1 მეფეთა) მხოლოდ ექვსი მუხლი ეძღვნება ყომრის. ბიბლიის ავტორისთვის: „ბოროტად იქცეოდა ყომრი უფლის თვალში; იმათაც გადააჭარბა, რომლებიც მასზე უწინ იყვნენ” (3 მეფეთა (ანუ 1 მეფეთა) 16:25). ბიბლიის წიგნის ავტორისთვის ყომრის ცოდვა აჭარბებდა მისი მმართველობის ნებისმიერ პოლიტიკურ მნიშვნელობას. მეფეთა წიგნი არის აღთქმისეული ისტორია; ის ასახავს ისრაელის ისტორიას აღთქმის ერთგულებასთან მიმართებით.

წინასწარმეტყველები

როგორც ისრაელის დაცემის სურათის ნაწილი, 3 და 4 მეფეთა (1 და 2 მეფეთა) წიგნები ხაზს უსვამენ წინასწარმეტყველთა როლს. მიუხედავად იმისა, რომ ყომრი თითქმის არ არის ნახსენები მეფეთა წიგნში, მისი ვაჟის ახაბის მეფობა დეტალურად არის ასახული.

ამის ორი მიზეზი არსებობს. ერთი ის არის, რომ ახაბის ბოროტმა მმართველობამ გამოიწვია ჩრდილოეთის სამეფოს განადგურება (3 მეფეთა (ანუ 1 მეფეთა) 16:33). მეორე მიზეზი არის ელიას კონფლიქტი ახაბთან. ელიასა და ახაბს შორის კონფლიქტი ცხადყოფს ღმერთის ერთგულებას ისრაელის მიმართ, რათა გააფრთხილოს მისი ცოდვის შესახებ. ქარმელის მთაზე დაპირისპირებამ ისრაელი მის განდგომასთან პირისპირ დააყენა. ელიას მიერ გამოცხადებულმა გვალვამ ისრაელს თვალი აუხილა განდგომის საფასურზე.[4]

წინასწარმეტყველები აჩვენებენ ღვთის ერთგულებას თავისი ხალხის მიმართ. ელიასა და ელისეს მეშვეობით ჩრდილოეთში და ესაიასა და მისი თანამედროვეების მეშვეობით იუდეაში, ღმერთმა არაერთხელ გააფრთხილა ისრაელი მისი ცოდვის შესახებ. სამწუხაროდ, ღმერთის ერთგულების მიუხედავად, ისრაელი აგრძელებდა აჯანყებას.

მეორე რჯულის თეოლოგია

ელიასა და ახაბს შორის კონფლიქტი ცხადყოფს არა მხოლოდ ღმერთის ერთგულებას ისრაელის გასაფრთხილებლად, არამედ ისრაელის ჯიუტ უარს მონანიებაზე. გადასახლების თვალსაზრისით, მეფეთა წიგნის ავტორი გვიჩვენებს, რომ იუდამ და ისრაელმა განიცადეს ღვთის სამართლიანი რისხვა.

ამ მონაკვეთის დასაწყისში დასმულ კითხვებს მეფეთა წიგნის ავტორი პასუხობს: „არა, მარდუქი არ არის იაჰვეზე ძლიერი. არა, ღმერთს არ დავიწყებია თავისი აღთქმა და დაპირებები. იუდა და ისრაელი განიცდიან აღთქმისადმი ორგულობის შედეგებს. აღთქმით მიცემული დაპირებაა - კურთხევა ერთგულებზე და სასჯელი ორგულებზე. ღმერთი აკეთებს იმას, რაც აღუთქვა” (4 მეფეთა (2 მეფეთა) 17:7-23).

მეორე რჯულისა და მეფეების ურთიერთკავშირი რამდენიმე კონკრეტულ შემთხვევაში ჩანს.

• მეორე რჯული ისრაელს ავალებდა თაყვანი ეცათ „ადგილზე, რომელსაც უფალი, თქვენი ღმერთი, ამოირჩევს“. იერობოყამმა დააწესა ახალი თაყვანისმცემლობის ადგილები დანსა და ბეთელში (მეორე რჯული 12:5; 3 მეფეთა (ანუ 1 მეფეთა) 12:26-30).

• მეორე რჯულმა დაგვანახა, თუ როგორი მეფე განიზრახა ღმერთმა ისრაელისთვის. მეფეთა წიგნი გვიჩვენებს, თუ როგორ არ აკმაყოფილებდნენ ისრაელის მეფეები მეფის ღვთიურ სტანდარტებს (მეორე რჯული 17:14-20).

• მეორე რჯულში წარმოდგენილია გამოცდა ჭეშმარიტი წინასწარმეტყველისთვის. ელიასა და ელისეს მსახურებამ აჩვენა ამ გამოცდის სისწორე (მეორე რჯული 18:21-22).

• მეორე რჯული წინასწარ აფრთხილებდა კონკრეტული წყევლების შესახებ, თუ ისრაელი დაარღვევდა აღთქმას. სწორედ ეს წყევლები ტრაგიკულად აღსრულდა დეტალებში მეფეთა წიგნში (მეორე რჯული 28).

თემა: იმედის მესიჯი (გზავნილი)

1 და 2 ნეშტთა დაიწერა საუკუნეზე მეტი ხნის შემდეგ 3 და 4 მეფეთა (1 და 2 მეფეთა) წიგნის დაწერიდან. ნეშტთა იწყება ისრაელის ისტორიის რთული მომენტიდან. კიროსმა ხალხს დაბრუნების ნება დართო - მაგრამ ბაბილონში უფრო მეტი ებრაელი ცხოვრობს, ვიდრე იერუსალიმში. ტაძარი აღადგინეს - მაგრამ ის უფრო პატარა და ნაკლებად შთამბეჭდავია ვიდრე სოლომონის ტაძარი. ტახტზე არ არის მეფე დავითის შტოდან. მესია არ გამოჩენილა. ნეშტთა დაიწერა ხალხისთვის, რომელსაც უნდა სცოდნოდათ, რომ „ღმერთს არ დავვიწყებივართ. ჩვენ ისევ მისი ხალხი ვართ. იმედი არის!”

უძველესი ტრადიცია ეზრას მიაწერს ნეშტთა წიგნის ავტორობას. ეს ნაწილობრივ იმიტომ ხდება, რომ 2 ნეშტთას ბოლო ორი მუხლი მეორდება ეზრას წიგნში და გვევლინება როგორც მისი პირველი ორი მუხლი. თავად ნეშტთა წიგნში არ მიუთითებს ავტორზე. ამის გამო ავტორს ჩვეულებრივ „მემატიანედ", ანუ „ჟამთააღმწერად“ მოიხსენიებენ.”

ებრაულ ბიბლიაში ნეშტთა, კანონის ბოლო წიგნია. ეს მართებულია იმის გამო, რომ ნეშტთას, ძველი აღთქმის ერთ-ერთი ბოლო წიგნის, დაწერის სავარაუდო თარიღია 450-დან 400 წლამდე. ასევე მართებულია ნეშტთას მიზნიდან გამომდინარე. ნეშტთა არ არის უპირველეს ყოვლისა ისტორიული წიგნი, თუმცა ისტორია ნეშტთაში ზუსტია. მისი მთავარი მიზანია იმედის გზავნილის მოტანა ისრაელის ისტორიის ახალ ჭრილში დასანახად. ნეშტთა წიგნები ასახავს ისრაელისადმი ღვთის აღთქმული დაპირებების მომავალ აღსრულებას, დაპირებების, რომლებიც შესრულდება იესო ქრისტეს მოსვლისას.

ნეშტთა და მეფეთა წიგნები

ნეშტთა და მეფეთა ურთიერთკავშირი სამი სინოპტიკური სახარების ურთიერთკავშირის მსგავსია; ისინი ერთსა და იმავე მასალას კონტრასტული თვალსაზრისით აშუქებენ. ნეშტთა იკვლევს იმავე ისტორიას, რასაც მეფეთა წიგნები. თუმცა, ის ამ მოვლენებს ახალი პერსპექტივიდან ასახავს. მეფეთა წიგნი სვამს კითხვას: "რატომ არ შესრულდა აღთქმის დანაპირები?" ნეშტთაში კი შემდეგი კითხვა ისმის: „არსებობს თუ არა მომავლის იმედი? აქვს თუ არა ღმერთს მიზანი თავისი ხალხისთვის?”

ნეშტთა წიგნის დანიშნულება ჩანს მისი მასალის შერჩევაში. ის არ იძლევა ისრაელის სრულ ისტორიას. ამის ნაცვლად, ის ირჩევს მასალას, რომელიც გვიჩვენებს, თუ როგორ მოქმედებდა ღმერთი ისრაელის ისტორიაში თავისი მიზნების შესასრულებლად. ავტორი არ ცდილობს უარყოს ბნელი დრო ისრაელის ისტორიაში; მისმა მკითხველმა კარგად იცოდა ის ბნელი დრო. თუმცა, ნეშტთას მიზანი არ არის ღვთის სასჯელის ახსნა; ნეშტთას მიზანია სასოწარკვეთილი ხალხისთვის იმედის მიცემაა. კიროსის განაცხადით დასრულებული ნეშტთა წიგნი მთავრდება იმედის გზავნილით; ღმერთი კვლავ იცავს თავის ხალხს.

[1]ნეშტთას მიმოხილვა

გენეალოგიები (1 ნეშტთა 1-9)

გენეალოგიები? მოსაწყენია! დიახ, ეს თავები შეიძლება იყოს მოსაწყენი, მაგრამ ისინი მნიშვნელოვანია. რატომ? გენეალოგიები ახსენებენ ღვთის ხალხს, რომ ღმერთს არ დავიწყებია ისინი.

მე-5 საუკუნეში ისრაელის ტომების გენეალოგია უაზროდ გამოიყურებოდა. ჩრდილოეთ სამეფოს ათი ტომი გაანადგურა ასურეთმა და ვეღარასოდეს დაიბრუნეს თავისი იდენტობა. იუდას ხალხი მიმოფანტული იყო ეგვიპტეში, ბაბილონსა და სპარსეთში.

ამ სიტუაციაში გენეალოგიებს მნიშვნელოვანი გზავნილი ჰქონდათ: „ღმერთმა არ დაგვივიწყა. ჩვენ მისი რჩეული ხალხი ვართ. ჩვენ ჯერ კიდევ ვიცით ვინ ვართ; ჩვენ შეგვიძლია მივყვეთ ჩვენს გენეალოგიას ადამამდე“. მიუხედავად იმისა, რომ ჩრდილოეთი სამეფო გაქრა, ნეშტთას მემატიანეს სურს იუდას ახსოვდეს, რომ ღმერთმა აირჩია „მთელი ისრაელი“ და არ დაივიწყა ისინი.[2]

ერთი ამონარიდი გვაჩვენებს, თუ როგორ ემსახურება გენეალოგიები ნეშტთას მიზანს. ებრაულად სახელი იაყბეცი ტკივილის აღმნიშვნელი სიტყვის მსგავსია. ის იყო კაცი, რომელსაც არ გააჩნდა დიდი მემკვიდრეობა, მაგრამ „მოუხმო იაყბეცმა ისრაელის ღმერთს... და მისცა ღმერთმა, რაც სთხოვა” (1 ნეშტთა 4:10). იაყბეცის ლოცვა არ არის ღვთისგან რაღაცეების მიღების ჯადოსნური ფორმულა. იაყბეცის ლოცვა არის შეხსენება, რომ ღმერთი უსმენს მათ, ვინც მას მოუხმობს, მაშინაც კი, როდესაც მათ არ აქვთ პირადი ან ოჯახური უპირატესობები. იაყბეცის ამბავი აღძრავდა ნეშტთას ადრეულ მკითხველებს, რომ შევედრებოდნენ ღმერთს; ბნელ დღეებშიც კი ის ისმენდა მათ ღაღადს.

დავითის მეფობა (1 ნეშტთა 10–29)

საული შედის გენეალოგიებში, მაგრამ საულის შესახებ ერთადერთი დეტალური ინფორმაცია მის სიკვდილზეა. საულის მეფობა ნეშტთას ნაკლებად აინტერესებს. ნეშტთას ინტერესი საულის მიმართ ამ სიტყვებშია შეჯამებული: „ასე მოკვდა საული თავისი დანაშაულის გამო, რომელიც ჩაიდინა უფლის წინააღმდეგ… ამიტომაც მოაკვდინა იგი უფალმა და დავითს, იესეს ძეს გადასცა სამეფო” (1 ნეშტთა 10:13-14).

ნეშტთას ყურადღება გამახვილებულია დავითზე და მის სამეფო შტოზე. ნეშტთა მოგვითხრობს დავითსა და მასთან ერთად მყოფ ძლიერ ადამიანებზე. ის არ მოგვითხრობს დავითის ცოდვაზე ბათშებაყთან. ნეშტთას მკითხველებმა უკვე იცოდნენ დავითის ცოდვის ამბავი; ეს არ იყო მნიშვნელოვანი ნეშტთას წიგნისთვის.

საინტერესოა, მიუხედავად იმისა, რომ ბათშებაყის ამბავი არ შედის ნეშტთაში, დავითის ცოდვა ნახსენებია ხალხის აღრიცხვის ამბის აღწერისას. რატომ? ეს ამბავი მნიშვნელოვანია ნეშტთას დამწერ მემატიანესთვის, რათა ფოკუსირება გაეკეთებინა ტაძარზე. მონანიებისას დავითმა იყიდა ორნანის კალო სამსხვერპლოს ასაგებად. ეს გახდა ტაძრის ადგილი (1 ნეშტთა 21:18-28; 2 ნეშტთა 3:1).

ნეშტათვის ტაძარი მნიშვნელოვანია. დავითის მიერ ჩატარებული აღწერის ამბის შემდეგ 1 ნეშტთა 21-ე თავში, მისი დამწერი მოგვითხრობს დავითის გეგმის შესახებ აეშენებინა ტაძარი და თავი მოეყარა ლევიანებისთვის, მღვდლებითვის, მუსიკოსებისთვის, კარიბჭის მცველებისა და ტაძრის ხაზინადარებისთვის. ნეშტთას წიგნი შეახსენებს გულგატეხილ ხალხს, რომ ტაძარი ცენტრალურია მათი ვინაობისთვის და თვითმყოფადობისთვის; ის დაიწერა, რათა წაეხალისებინა ერთგულება ტაძარში თაყვანისცემისადმი.

სოლომონის მეფობა (2 ნეშტთა 1–9)

სოლომონის მეფობა ნეშტთათვის მნიშვნელოვანია ტაძრის გამო. ნეშტთაში გამოტოვებულია სოლომონის განდგომა, სამაგიეროდ ექვსი თავი ეთმობა ტაძრის მშენებლობას, აღჭურვასა და მის ღმერთისთვის მიძღვნას. ნეშთა წიგნები გვიჩვენებს ღვთის პასუხს ტაძრის მიძღვნაზე: „და ვეღარ შეძლეს მღვდლებმა უფლის სახლში შესვლა, რადგან უფლის დიდებამ აავსო იგი. როცა დაინახეს ისრაელის ძეებმა სახლზე გადმოსული ცეცხლი და უფლის დიდება, პირქვე დაემხნენ ქვაფენილზე და თაყვანისცეს. და აქებდნენ უფალს, რადგან კეთილია იგი, რადგან უკუნისამდეა წყალობა მისი” (2 ნეშტთა 7:2-3).

მოგვიანებით ამ თავში ღმერთი სოლომონს ჰპირდება, რომ „თუ დავახშობ ცას, რომ აღარ იწვიმოს ან კალიას ვუბრძანებ ქვეყნის გადაჭმას, ან შავ ჭირს მოვუვლენ ჩემს ხალხს; და ჩემი ხალხი, რომელიც ჩემი სახელით იწოდება, ქედს მოიდრეკს, ილოცებს, ჩემს სახეს მოძებნის და შემობრუნდება თავისი ბოროტი გზიდან - მაშინ მოვუსმენ ზეციდან, ცოდვას მივუტევებ და განვკურნავ მათ მიწას” (2 ნეშტთა 7:13-14).

ღმერთის ეს დაპირება მნიშვნელოვანია ისრაელისთვის გადასახლების შემდეგ. ის არწმუნებს მათ, რომ ღმერთმა არ მიატოვა თავისი ხალხი. აღთქმის დაპირებები შეუსრულებელი რჩება, მაგრამ თუ ისრაელი მოუხმობს ღმერთს, ის მოისმენს ზეციდან და განკურნავს მათ მიწას. ეს მონაკვეთი თანხვედრაშია მალაქიას გზავნილთან, რომელიც დაახლოებით იმავე დროს წერდა, როდესაც ნეშტთა იწერებოდა. რადგან ცოდვის ჭეშმარიტი მონანიება და ღვთის მცნებების ერთგულება ღვთის კურთხევას მოუტანს დაბრუნებულ გადასახლებულებს.

იუდას სამეფო (2 ნეშტთა 10–36)

მეფეები თვალყურს ადევნებს როგორც ჩრდილოეთ სამეფოს, ასევე იუდას, ისრაელის გაყოფის შემდეგ; ორივე სამეფო აჩვენებს ღვთის სამსჯავროს შედეგებს. ნეშტთას კი იმედის გზავნილი აინტერესებს; მხოლოდ იუდა აჩვენებს ღვთის აღთქმას მომავლის შესახებ. ისრაელის გაყოფის შემდეგ, ნეშტთა მხოლოდ იუდას ისტორიას ასახავს.

და კვლავ ამ მონაკვეთში მემატიანეს დანიშნულებამ განსაზღვრა მასალის შერჩევა. მეფეთა წიგნში ხიზკიაჰუს სულიერი რეფორმები განხილულია ერთ მუხლში (4 მეფეთა (2 მეფეთა). 8:4). ნეშტთაში ხიზკიაჰუს რეფორმების დეტალებს სამი თავი ეძღვნება (2 ნეშტთა 29-31). ნეშტთა ხაზს უსვამს ხიზკიაჰუს მიძღვნას ტაძრისადმი და მის ერთგულებას ღმერთისადმი.

კიდევ ერთი საინტერესო კონტრასტი ნეშტთასა და მეფეთას შორის ჩანს მენაშეს ამბავში. მეფეთა წიგნი მენაშეს, იუდას ყველაზე ცუდ მეფედ წარმოაჩენს, რომლის ცოდვამაც გარდაუვალი გახადა გადასახლება (4 მეფეთა (2 მეფეთა) 21:11-15.). ნეშტთა გვიამბობს, რომ ტყვეობაში ყოფნისას მენაშემ მოინანია. მენაშე გაათავისუფლეს ბაბილონიდან და ის დაბრუნდა იერუსალიმში. მან გაანადგურა კერპები ტაძარში (2 ნეშტთა 33:10-20).

მეფეთა წიგნის ავტორისთვის მენაშეს მმართველობის მთავარი გზავნილია ის, რომ ცოდვას მოაქვს ღვთის სასჯელი. ნეშტთას ავტორისთვის მენაშეს მმართველობის მთავარი გზავნილია ის, რომ მონანიებას ღვთის პატიება მოაქვს. ორივე გზავნილი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ისრაელის ისტორიის გასაგებად. ნეშტთა უფრო მეტია ვიდრე მხოლოდ მეფეთა წიგნის გადმოცემის გამეორება; ის არის მეფეთას პარალელური წიგნი, რომელიც აშუქებს ღვთის სიტყვის სხვა ასპექტს თავისი ხალხისთვის.

1 მეფეთა (სამუელი) - ნეშტთა წიგნი ახალ აღთქმაში

დავითის აღთქმა წარმოადგენს ისტორიულ საფუძველს იესოს, ანუ მესიის მსახურებისთვის. დავითს ღმერთმა აღუთქვა, რომ მეფე დავითის შტოდან დაჯდებოდა ისრაელის ტახტზე. მიუხედავად ამისა, 3 მეფეთას ბოლოს, მეფე არ არის ტახტზე. ეს მდგომარეობა გრძელდება, რადგან ისრაელს მართავენ სპარსელები, ბერძნები და რომაელები.

ღმერთმა აღუთქვა დავითს მის ტაძარში დამკვიდრება. თუმცა მე-3 მეფეთა ბოლოს ტაძარი არ არსებობს. მაშინაც კი, როცა ტაძარი ხელახლა აშენდა, მას აღარ აქვს პირველი ტაძრის სიდიადე და სილამაზე.

სახარების ავტორები გვაჩვენებენ, რომ იესო არის დავითისთვის მიცემული აღთქმების შესრულება. ის არის, ვინც დავითის ტახტზე უნდა დამჯდარიყო. მიუხედავად იმისა, რომ იგი უარყოფილი იყო მიწიერი მსახურების დროს, ის დაბრუნდება, რათა იმეფოს სამუდამოდ. ის არის ის, ვინც ავლენს ღვთის დიდებას ტაძარში.

აღთქმა დავითის მიმართ არ არის დავიწყებული. მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ იყო ერთგული, ღმერთი თავისი აღთქმების ერთგული დარჩა. ნეშთაში დანახული იმედი იესო ქრისტეს, ანუ მესიის მოსვლით აღსრულდა.

1 მეფეთა (სამუელი) - ნეშტთა წიგნები გვესაუბრება დღეს

მეოცე საუკუნეში მოძრაობა სახელწოდებით „ქრისტიანული რეკონსტრუქციონიზმი“ ამტკიცებდა, რომ ძველი აღთქმის კანონი, რომელიც მართავდა ისრაელს, უნდა ყოფილიყო მოდელი თანამედროვე პოლიტიკური სტრუქტურისთვის. ნაკლებად კატეგორიულად განწყობილი ბევრი ქრისტიანი განიხილავდა პოლიტიკურ ასპარეზს, როგორც სულიერი გამოღვიძების საშუალებას.

მიუხედავად იმისა, რომ ქრისტიანებს აქვთ სამოქალაქო მმართველობაში მონაწილეობის უფლება, ჩვენ არ ვცხოვრობთ თეოკრატიაში. არც ქრისტე გვირჩევდა ამის გაკეთებას. ამის ნაცვლად, ისრაელისადმი მიცემული აღთქმები ეკლესიის მსახურების მეშვეობით სრულდება. ძველ აღთქმაში ღმერთმა „აკურთხა ყველა ერი“ ისრაელის პირდაპირი გავლენით. სულთმოფენობის შემდეგ კი ღმერთი აკურთხებს ყველა ერს სახარების გავრცელებით ეკლესიის მეშვეობით.

ძველი აღთქმის ისტორიული წიგნები არა ქრისტიანული პოლიტიკური სტრუქტურის დასამყარებელ მოდელს იძლევა, არამედ მოწმობს ღმერთის ერთგულებაზე თავისი ხალხის და მომავალი მესიის შესახებ მიცემული აღთქმის დაცვაში.

(1) აირჩიეთ შემდეგი დავალებებიდან ერთ-ერთი:

ვარიანტი 1: ჯგუფური დავალება

დაავალეთ თითოეულ წევრს იუდას რომელიმე მნიშვნელოვანი მეფის შესწავლა. დაწერეთ მეფის მმართველობის ერთგვერდიანი შეჯამება. შეაფასეთ მეფის ერთგულება ღმერთისადმი და შემდეგ წარმოაჩინეთ, როგორი ზეგავლენა იქონია მისმა მმართველობამ იუდაზე, კარგი თუ ცუდი. აირჩიეთ ერთერთი ამ მეფეთაგან: რეხაბყამი, იოშაფატი, ხიზკიაჰუ, მენაშე, იოშია ან ციდკიაჰუ.

ვარიანტი 2: ინდივიდუალური დავალება.

აირჩიეთ ერთ-ერთი.

• დაწერეთ 1-2 გვერდიანი (450-800 სიტყვა) ესე (ანუ ნარკვევი), რომელშიც იუდას ქვემორე ჩამოთვლილ მეფეთაგან ერთმანეთს შეადარებთ ორს. შეაფასეთ მეფის ერთგულება ღმერთისადმი და შემდეგ წარმოაჩინეთ, როგორი ზეგავლენა იქონია მისმა მმართველობამ იუდაზე, კარგი თუ ცუდი. აირჩიეთ ერთერთი ამ მეფეთაგან: რეხაბყამი, იოშაფატი, ხიზკიაჰუ, მენაშე, იოშია ან ციდკიაჰუ.

• დაწერეთ ქადაგების დეტალური მონახაზი ღვთის ერთგულების შესახებ, რომელიც დაეფუძნება ნეშტთას. გამოიყენეთ მაგალითები ნეშტთადან, რომლებიც ცხადყოფს ღმერთის ერთგულებას თავისი ხალხის მიმართ.

(2) გაიარეთ ამ გაკვეთილის ტესტი. ტესტი მოიცავს საზეპირო მუხლებს წმიდა წერილებიდან.

(1) ჩამოთვალეთ თითოეული წიგნის თემა.

• 1 მეფეთა (1 სამუელი): ______________________________

• 2 მეფეთა (2 სამუელი): ______________________________

• 3 (1 მეფეთა) და 4 მეფეთა (2 მეფეთა): ______________________________

• 1 და 2 ნეშტთა: ______________________________

(2) ჩამოთვალეთ სამი მოვლენა საულის მეფობის დასაწყისში, რომლებიც ცხადყოფს, რომ ის ვერ იქნებოდა ღმერთის სასურველ მეფე.

(3) ჩამოთვალეთ ხუთი აღთქმა დავითის მიმართ.

(4) ჩამოთვალეთ ოთხი პრინციპი დავითის ცოდვიდან გამომდინარე, რომლითაც უნდა იხელმძღვანელოს ცოდვაში ჩავარდნილმა მორწმუნემ.

(5) 3 მეფეთა (1 მეფეთა) და 4 მეფეთა (2 მეფეთა) წიგნები რომელ წლებს მოიცავს?

(6) ისრაელის დაყოფის შემდეგ რომელი ტომები დარჩნენ დავითის შტოს მეფის ერთგული?

(7) როგორ ფასდებიან მეფეები 3 და 4 მეფეთა (1 და 2 მეფეთა) წიგნებში?

(8) შეადარეთ ნეშტთა და მეფეთა შინაარსი იუდას მეფეებთან დაკავშირებით.

9) რა თვალსაზრისით არის მნიშვნელოვანი სოლომონის მეფობა ნეშტთათვის?

(10) შეადარეთ ნეშტთა და მეფეთა წიგნების შინაარსი მენაშესთან მიმართებით.

(11) დაწერეთ დამახსოვრებული საზეპირო მუხლები: 3 მეფეთა (1 მეფეთა) 9:4-7 და 2 ნეშტთა 7:13-14.