Lesson 5: Ang Pamumuno na may Paglilingkod

Ang huling pagkain ni Jesus kasama ang kanyang mga alagad ay upang ipagdiwang ang Araw ng Paskuwa. Ito ay isang kaugalian. Sa isang pormal na hapunan, huhugasan ng isang tagapaglingkod ang paa ng kanyang mga panauhin. Ang trabahong ito ay karaniwang ibinibigay sa mga pinakamababang tagapaglingkod.

Sa hapunang ito, Si Jesus at mga alagad lamang ang naroroon. Sa simula, walang gumagawa ng paghuhugas ng paa. Wala sa mga disipulo ang nagboluntaryo para sa trabaho dahil ayaw nila ang posisyon ng isang alipin. Ang bawat isa sa kanila ay umaasa pa rin sa isang mataas na posisyon sa bagong kaharian.

Maaari nating isipin na pabulong na sinabi ni Pedro kay Juan, “Kailangang may gumawa ng paghuhugas ng paa; dapat mong gawin iyon.” Marahil ay sumagot si Juan, “ayoko, hindi ko iyon gagawin; si Santiago ang dapat gumawa noon.” Walang sinuman sa kanila ang handang gampanan ang gawain ng isang alipin.

Sa pagtatapos ng hapunan, tumayo si Jesus, kinuha ang tubig at tuwalya, at sinimulan ang gawain ng paghuhugas ng paa. Tiyak na nahiya ang mga alagad noon.

Tumanggi si Pedro noong una, at sinasabi na iginagalang niya si Jesus ng sobra kaya tumatanggi siyang gawin ni Jesus ang ganoong kababang gawain.

Sinabi ni Jesus kay Pedro, “Maliban na hayaan mong gawin ko ito para sa iyo, wala kang bahagi sa akin.” Ginamit niya ang maliit na gawain upang kumatawan sa dakilang layunin ng kanyang pagkakatawang-tao. Sinabi niya sa ibang pagkakataon, “Ang Anak ng Tao ay hindi naparito upang paglingkuran, kundi upang maglingkod at ibigay ang kanyang buhay sa ikatutubos ng marami” (Mateo 20:28). Ang paglilingkod na ibinigay niya sa kanyang kamatayan ay ipinakita sa marami pa niyang mga paglilingkod na ginawa kabilang ang paghuhugas ng paa sa okasyong iyon. Kung hindi tatanggapin ng isang tao ang ginawa ni Jesus, hindi siya bahagi ng kaharian ni Jesus.

Pagkatapos, sinabi ni Jesus, “Hayaan ninyong ipaliwanag ko kung ano ang aking ginawa.” Ipinaliwanag niya na sa sistema ng mundo, inaasahan ng pinuno na siya ang paglingkuran. Ngunit sa Kaharian ng Dios, ang pamumuno ay sa paglilingkod.

Ang tamang pagtingin sa pamumuno ay ang paglilingkod sa lahat. Ang isang tao na nagmamasid sa mga pangangailangan ng mga tao at naghahanap ng paraan upang matugunan ang mga pangangailangang iyon ay magiging isang pinuno.

Nais ng mga tao ang isang pinuno na nagmamalasakit sa kanila at magagawang tugunan ang kanilang mga pangangailangan. Handa ang mga tao na magbigay ng awtoridad sa taong gagamit ng awtoridad para sa kapakanan ng kanyang pinamumunuan.

May isang pangkat ng mga sundalo na nagtatayo ng mga bahay gamit ang mga troso. Nahihirapan silang buhatin ang mabibigat na troso, at sinisigawan sila ng kanilang sarhento. May isang lalaki na dumaan at huminto upang manuod. Sinabi niya sa sarhento, “Bakit hindi mo sila tulungan?” Galit na sumagot ang sarhento, “Ako ay isang sarhento.”

Sumali ang lalaki sa mga sundalo at tinulungan silang buhatin ang troso, pagkatapos ay binuksan ang kanyang jacket upang ipakita ang kanyang uniporme. “Ako ay isang heneral,” sabi niya. Siya si Heneral George Washington, na kalaunan ay naging Pangulo ng Estados Unidos.

Kahit na sa sistema ng mundo, ang pagnanais na maglingkod ay humahantong sa promosyon. Ito ay kinikilala rin sa mga titulo ng ilang posisyon: Halimbawa, ang pinakamataas na posisyon sa pamahalaan ng Great Britain ay ang Prime Minister, na ang literal na kahulugan ay “unang Lingkod.” Ang mga pinakadakilang tagapanguna sa kasaysayan ay iyong mga naglingkod sa pangangailangan ng mga tao. Kung minsan ang mga tagapanguna sa mundo ay hindi laging naglilingkod dahil sa wastong motibo, subalit ang isang tagasunod ni Jesus ay dapat espesyal na magkaroon ng isang pusong nagnanais na maglingkod.

Isang pangulo ng kolehiyo ang dumating sa kanyang opisina na may dalang ilang bag. Nang humingi siya ng tulong sa isang mag-aaral, sumagot ito ng “Hindi ako isang tagapaglingkod.” Isa pang mag-aaral ang agad sumagot, “Maaari akong tumulong; ako ay isang tagapaglingkod.” Maraming taon pagkalipas noon, ang ikalawang mag-aaral ay naging presidente ng kolehiyong iyon.

Ano ang pangungunang-tagapaglingkod? Narito ang isang simpleng pakahulugan:

Ang pangungunang-tagapaglingkod ay ang pangunguna para sa kapakanan ng mga pinangungunahan.

► Sama-samang tingnan ang 1 Pedro 5:1-4. Ano ang ipinahihiwatig ng Kasulatang ito tungkol sa ministeryo ng pangunguna?

Ang pangunguna ay hindi nangangahulugan na paglilingkuran ka ng mga tao; nangangahulugan ito na naglilingkod ka sa mga tao.

Isinulat ni Robert Greenleaf:

Sa pangkalahatan naging karanasan ko na ang mismong ang mga tao sa pinakamataas na posisyon ng tunay na mga dakilang samahan ay mga tagapangunang naglilingkod. Sila ang pinakamababang-loob, ang pinakamagagalang, ang pinakabukas, ang pinakamadaling turuan, ang pinakamapagsa-alang-alang, ang pinakamapagkalinga, at ang pinakadeterminadong mga tao. Kapag ang taong nagtataglay ng pormal na awtoridad o posisyon ng kapangyarihan ay tumangging gamitin ang awtoridad at kapangyarihan maliban bilang huling paraan, ang kanilang moral na awtoridad ay tumataas dahil malinaw na ipinasakop nila ang kanilang pagkamakasarili (ego) at kapangyarihan mula sa posisyon; at sa halip ay gumamit ng pangangatwiran, paghikayat, kabutihan, pakikiramay, at sa madaling salita, ang pagiging mapagkakatiwalaan.[1]

Isang lalaki sa Alaska ang naglarawan ng gawain ng mga asong humihila ng mga sled. Ang ilang aso ay nagiging mga tagapangunang aso. Sila ang una sa singkaw dahil sila ay malakas, mabilis at matalino. Pagkatapos na maging isang tagapanguna, ayaw na ng asong ito na ilagay siya sa alinmang ibang lugar sa singkaw. Ang problema dito, kapag ang asong iyon ay tumanda, hindi na niya kayang manguna. Maaari pa siyang maglingkod sa ibang posisyon, subali’t ito ay tumatanggi. Kung minsan kinakailangang patayin ng may-ari ang matandang aso dahil mahal ang pagsuporta sa kanila at tumatangging maglingkod sa ibang posisyon.

Ang Modelo sa Filipos

Talagang nakatuon si Apostol Pablo sa pangangailangan na makapagtatag ng mga tagapanguna. Nagsimula siya ng ministeryo sa maraming lugar, subali’t nalalaman niya na hindi maaaring ipagpatuloy at palawakin ang gawain kung walang maraming tagapanguna.

► Sama-samang tingnan ang Filipos 2:19-21. Bakit minsan ay nagkukulang si Pablo ng taong ipapadala para sa responsibilidad sa ministeryo?

[2]Kung minsan ay nagkukulang si Pablo ng taong ipapadala para sa responsibilidad sa ministeryo sapagkat ang mga taong maaaring magamit ay interesado lamang sa kanilang sariling kapakinabangan. Ito ang mga taong nakikibahagi sa iglesia at tumutulong sa ilang paraan, ngunit hindi sila mapagkakatiwalaan na maglingkod na may puso ng isang tagapaglingkod. Ang problemang ito ang nagiging dahilan upang sila ay hindi maging angkop/mawalan ng silbi para sa seryosong responsibilidad.

Ang liham sa mga taga-Filipos ay naglalarawan ng mga taong naglilingkod na ang motibasyon ay hindi para sa personal na benepisyo.

Si Epafrodito (2:25-30) ay nagtatrabaho nang husto sa ministeryo na naging sanhi upang maapektuhan ang kanyang kalusugan, at halos muntikan na siyang mamatay. Sinabi ni Pablo na dapat nating hangaan ang mga taong mayroong ganitong uri ng debosyon. Hindi ito nangangahulugan na hindi na natin iingatan ang ating kalusugan, ngunit ang debosyon ni Epafrodito sa gawain ng Dios ang nagpakita na siya ay isang bayani sa iglesia.

Sinabi ni Pablo na siya mismo ay mayroong ganitong uri ng debosyon at hindi niya sinubukan na kumita mula sa mga taong pinaglilingkuran niya (2:19-22). Sinabi niya na katulad niya si Timoteo at sinundan nito ang parehong pamantayan.

Ang pinakadakilang halimbawang inilarawan sa liham na ito ay si Jesus (2:5-8). Hindi niya pinanghawakan ang karangalang nararapat para sa kanya, sa halip ay handa siyang isa-isantabi ang kanyang katayuan at maging isang tagapaglingkod. Ibinigay niya nang lubusan ang kanyang sarili, maging sa kamatayan.

Isang hindi magandang halimbawa…

Si Gehazi ay alipin ni Eliseo, ang nangungunang propeta ng Israel. Marahil ay napili siya upang palitan si Eliseo balang araw, tulad ng paglilingkod ni Eliseo bago niya palitan si Elias.

Nang dumating si Naaman upang pagalingin at mag-alok ng malaking bayad tinanggihan ito ni Eliseo. Si Gehazi ay naguguluhan sapagkat kadalasan ay hindi sila nakakakuha ng malaking handog. Palihim siyang lumabas upang hanapin si Naaman at kumuha ng bahagi ng bayad.

Sinabi ni Eliseo kay Gehazi na mali ang kanyang ginawa na maghanap ng kayamanan sa halip na ituon ang kanyang pansin sa ministeryo (2 Hari 5:26). Nahawahan si Gehazi ng ketong ni Naaman at hindi kailanman maaaring maging isang propeta.

[3]Ang ilang tao ay nakikibahagi sa ministeryo dahil nais nila ng personal na katagumpayan. Iniisip nila na ang ministeryo ay ang pagkakataon upang makakuha ng posisyon sa pamumuno. Hindi nila isinusuko ang kanilang pansariling interes at ang pagsunod sa pagmamahal para sa Dios; sa halip, sinusunod nila ang pansariling interes sa kanilang ministeryo.

Ang pagnanais para sa ministeryo ay dapat magmula sa pagnanais na maglingkod sa Dios sa pamamagitan ng paglilingkod sa mga tao. Ang isang taong may ganitong motibo ay gugustuhin lamang ang posisyon bilang isang pagkakataon upang maglingkod (1 Timoteo 3:1). Nanaisin niyang siguraduhin na ang Dios ang gumagabay sa kanyang promosyon. Ang kanyang pagnanais na magtagumpay ay batay sa kanyang pagnanais na maging tapat sa Dios.

Ang buong debosyon sa Dios ay madalas na ipinapahayag bilang kababaang loob. Hindi natin maayos na mabibigyan ng karangalan ang Dios malibang tanggapin natin ng may kababaang-loob ang kaugnayan sa Dios.

Dahil ang debosyon sa Dios ay kapakumbabaan, ang debosyon ay nangangahulugang...

• Ako ay umaasa sa kapangyarihan ng Dios upang siya ay maluwalhati.

• Hindi ako nasisiyahan kung ang aking mga kakayahan ay nagbibigay parangal sa aking sarili sa halip na sa Dios.

• Handa akong gawin ang mga gawain ng mababang katayuan at magtrabaho sa mga tagong lugar.

• Titiisin ko ang panunuya ng mga taong hindi nauunawaan ang aking puso.

• Hindi ako nauudyukan ng mga simbolo ng makamundong katatayuan.

• Nagtitiwala ako sa Dios sa pagpili kung ako ba ay aangat o hindi.

Hindi mo magagawa ang gawain ng katawan ni Cristo nang wala ang espiritu ni Cristo. Ito ay nangangahulugan na ang iglesia ay dapat na pinamumunuan ng mga pinunong nagpapakita ng espiritu ni Cristo. Hindi ka makakapagsalita para sa Dios hangga’t hindi ka nakikinig sa kanya, hindi lamang upang magkaroon ng inspirasyon at magabayan, kundi upang mahubog- na nangangahulugan na dapat kang makinig, upang ikaw ay mabago.

► Ano ang unang kwalipikasyon para sa pamumuno sa ministeryo?

Ang pag-ibig ni Cristo ang ating nagiging motibasyon. (2 Corinto 5:14-15).

Ang mga tao ay gumagawa ng mabubuting bagay dahil sa maraming kadahilanan. Kung minsan sila ay mabubuting tao na may mabuting kadahilanan, ngunit hindi iyon ang pinakamahusay/pinakamabuting kadahilanan.

Plano ng Dios para kay Pedro na maging isang mahusay na pinuno ng iglesia. Matapos itanggi ni Pedro si Jesus, nakipag-usap sa kanya si Jesus upang maibalik at tawagin siyang muli sa paglilingkod.

Tatlong beses tinanong ni Jesus si Pedro ng “Mahal mo ba ako?” Binibigyang diin nito na ang pag-ibig kay Jesus ang pinakamahalagang kwalipikasyon para sa ministeryo. (Juan 21:15-17). Ang mga kakayanan ng tao ay hindi ang pinakamahalaga. Ang pag-ibig sa tao ay napakahalaga, ngunit hindi ito ang pinakamahalaga. Ang pinakamahalagang kwalipikasyon para sa pamumuno sa ministeryo ay ang pagmamahal kay Jesus.

Kung mahal mo si Jesus, tutularan mo siya at magiging katulad ka niya. Kung mahal mo siya, nanaisin mong makilala at mahalin siya ng iba. Ang pinakamagandang motibasyon para sa ministeryo ay ang pagnanais na dalhin ang iba tungo sa relasyon kay Jesus.

Ang unang kwalipikasyon para sa ministeryo ay ang pag-ibig sa Dios. Ang pag-ibig sa Dios ay maipapakita sa pamamagitan ng pag-ibig at paglilingkod sa mga tao. Ang Dios ay walang pisikal na pangangailangan; taglay niya ang lahat ng mga mapagkukunan at lahat ng kapangyarihan. Ngunit sinabi ni Jesus na kapag natutugunan natin ang mga pangangailangan ng kanyang mga mamamayan, pinaglilingkuran natin siya (Mateo 25:40).

► Para kanino ka nagtratrabaho?

Dapat maunawaan ng bawat pastor na siya ay nagtratrabaho para sa Dios at may ganap na pananagutan sa Dios (1 Corinto 4:1-5).

Naglilingkod tayo sa Dios sa pamamagitan ng paglilingkod sa mga tao, sapagkat iyan ang responsibilidad na ibinigay sa atin ng Dios.

Ginagamit sa Biblia ang salitang katiwala para sa isang taong namumuno sa ministeryo (1 Corinto 4:2). Ang salitang katiwala ay hindi madaling isalin sa ilang mga wika. Ang isang katiwala/tagapangasiwa ay isang tao na namamahala ng mga tao at mga ari-arian para sa ibang tao. Pinagsisilbihan niya ang mga tao na pinamamahalaan niya, tinutugunan ang kanilang mga pangangailangan; ngunit siya ay may pananagutan sa taong naglagay sa kanya bilang katiwala.

Inilarawan ni Albert Mohler ang papel na ginagampanan ng mga namumuno sa ministeryo sa ganitong paraan.[1]

• Tayo ay mga katiwala ng mga buhay ng tao at ng kanilang kapakanan.

• Tayo ay mga katiwala ng oras at pagkakataon.

• Tayo ay mga katiwala ng mga pag-aari at mapagkukunan.

• Tayo ay mga katiwala ng lakas at pansin.

• Tayo ay mga katiwala ng reputasyon at pamana.

• Tayo ay mga katiwala ng katotohanan at katuruan.

Pinag-aralan ni Jim Collins ang tungkol sa mga negosyo upang malaman kung bakit ang ilan ay nagiging mahusay at nananatiling mahusay sa maraming taon. Natagpuan niya ang mga prinsipyo na nalalapat sa anumang samahan. Ang isa sa mga pangunahing katangian ng magagaling na negosyo ay ang pagkakaroon nila ng tinatawag ni Collins na isang “Pinuno sa Ika-Limang Antas”.[1]

Ayon sa paglalarawan ni Collins, ang unang antas ng pamumuno ay kapag ang isang tao ay may kakayahang gumawa ng napakahusay na gawain. Ito ang nagbibigay sa kanya ng impluwensya.

Ang isang mahusay na miyembro ng pangkat ay nasa ikalawang antas ng pamumuno, dahil mahusay siyang gumagawa kasama ng pangkat.

Ang isang magaling na tagapangasiwa ay nasa pangatlong antas. Pinamamahalaan niya ang mga tao at mga pinagkukunan upang magawa nila ang mga layunin na ibinigay sa kanya.

Ang Pinuno sa Ika-apat na Antas ay nagbibigay motibasyon sa mga miyembro ng samahan upang makibahagi at magbigay ng lakas para sa pag-abot sa isang malinaw na layunin.

Ang Pinuno sa Ika-limang Antas ay bumubuo ng isang samahan para sa isang pangmatagalang kadakilaan sa pamamagitan ng isang kumbinasyon ng personal na kababaang-loob at pagpapasiya/determinasyon.

Ang mga tao sa lahat ng mga antas na ito ay mahalaga, at ang anumang samahan ay magiging masaya na magkaroon ng mga ito.

Ang Pinuno sa Ika-apat na Antas ay nagtataglay/mayroon ng lahat ng mga katangian na inaasahan ng karamihan sa mga tao sa isang mahusay na pinuno. Hindi lamang siya isang tagapamahala na nag-oorganisa at nangangasiwa kung ano ang naroroon. Ang Pinuno sa Ika-apat na Antas ay kayang magbigay ng motibasyon sa mga tao, kayang ipahayag ang isang malinaw na layunin, at akayin ang mga tao na makibahagi sa mga layunin.

Ang Pinuno sa Ika-limang Antas ay may isang katangian na maaaring wala sa pinuno sa ika-apat na antas. Ibinibigay ng Pinuno sa ika-limang Antas ang kanyang sarili upang gawing mahusay ang institusyon. Siya ay mapagpakumbaba, isinasaalang-alang niya ang institusyon na mas mahalaga kaysa sa kanyang sarili. Hindi niya ginagamit ang institusyon upang ipagmalaki ang kanyang sarili, ngunit ibinibigay ang kanyang sarili para sa institusyon. Kung ang pangunahing layunin ng isang pinuno ay upang makatanggap ng karangalan at papuri mula sa mga nagawa ng institusyon, hindi siya isang Pinuno sa Ika-limang Antas.

Ang kababaang-loob ay hindi nangangahulugang siya ay mahiyain o hindi sigurado. Ang kababaang-loob ay nagbibigay sa kanya ng lakas ng loob at determinasyon dahil mas nag-aalala siya sa institusyon kaysa sa kanyang sarili.Maraming mga pinuno ang tila mahusay dahil sa kanilang talento. Pinalalago nila ang isang samahan. Gumagawa sila ng maraming magagandang pagbabago. Gayunpaman, ginamit nila ang institusyon bilang isang entablado para sa kanilang sariling katanyagan. Matapos ang kanilang panahon ng pamumuno, ang institusyon ay hindi nagpapatuloy sa kahusayan dahil hindi nila ito itinatag upang maging mahusay ng lampas sa kanilang personalidad.

Isaalang-alang natin kung paano nauugnay ang prinsipyong ito sa paglilingkod. Ang Pinuno sa ika-limang Antas ay kumbinsido na kumikilos siya para sa isang institusyon na gumagawa ng mabuti para sa mga tao. Ibinibigay niya ang kanyang sarili para sa pagsulong ng institusyong iyon dahil sa mabuting ginagawa nito. Sa ganitong paraan ay nakapaglilingkod siya sa mga tao.

Hindi sinusubukan ni Jim Collins na magturo ng mga prinsipyong Kristiyano, ngunit ang kanyang pagsasaliksik ay naaayon sa mga turo ni Jesus. Ang tunay na dakilang pinuno ay ang nagbibigay ng kanyang sarili para sa paglilingkod.

Nagkaroon ng isang okasyon kung saan ang mga bisita mula sa ibang bansa ay dumating upang makita si Jesus. Ang mga alagad ay nasabik, marahil ay iniisip na ang kanilang ministeryo ay malapit nang maging bahagi ng lahat ng bansa. Ngunit pinanatili ni Jesus ang kanyang isipan sa layunin ng kanyang pagparito.

Sinabi ni Jesus, “Maliban kung ang isang butil ng trigo ay mahulog sa lupa at namatay, mananatili itong nag-iisa. Ngunit kung mamatay ito, mamumunga ito ng sagana” (Juan 12:24).

Hindi interesado si Jesus na maging sikat bilang isang pinuno ng relihiyon. Naparito siya upang tuparin ang isang bagay para sa lahat ng tao.

Ang pamumuno na may paglilingkod ay nagsisimula sa puso. Ang problema, lahat tayo ay nagsimula sa buhay na may isang pusong makasarili. Dahil dito may posibilidad na hanapin natin ang pansariling kapakanan ng higit sa lahat.

Ang isang namumuno sa ministeryo na nais na bigyang lugod ang Dios sa pamamagitan ng paglilingkod sa iba ay karaniwang nangangailangan na dumaan sa isang espirituwal na proseso na magdadala sa kanya sa isang uri ng kamatayan ng mga personal na ambisyon. Kung tatanggihan niya ang lubos na pagsuko sa Dios, siya ay magiging isang pinuno na kumikilos para sa pansariling pagsulong.

► Dapat basahin ng isang mag-aaral ang 1 Corinto 13:1-8 para sa pangkat. Dapat magkakasamang tingnan ng pangkat ang mga talata at talakayin kung ano ang katulad ng isang pamumuno kapag ito’y nakabatay sa pag-ibig.

Upang ikaw ay maging pinuno tulad ng nais ng Dios, dapat kang magkaroon ng pagbabago ng puso.

Kilalanin mo na ang iyong pamumuno sa ngayon ay nakatuon lamang sa pansariling motibasyon. Tukuyin ang mga espisipkong layunin na mali dahil sa pansariling kapakanan. Kilalanin ang mga pag-uugali na mali dahil ang sarili ang iyong prayoridad.

Nagagalit ka ba sa tagumpay ng iba?

Kapag pinapangitain mo ang tagumpay, iniisip mo ba ang karamihan sa mga parangal na maaaring dumating sa iyo, o tungkol sa tulong na maaari mong ipagkaloob sa iba?

Tukuyin ang mga espisipikong aksyon na dapat naiiba. Tiyakin na humingi ng paumanhin at iwasto ang mga maling salita at mga kilos – partikular na ilista ang mga ito.

Ipaliwanag ang iyong bagong pananaw sa mga taong pinamumunuan mo. Ang isang pampublikong paliwanag ng iyong pagbabago ng puso ay magpapalakas sa halip na mapahina ang iyong impluwensya kung ikaw ay nagpapatuloy. Huwag kang magalit kung mag-aalinlangan ang ilang tao sa iyong bagong pangako. Ang iyong tuloy-tuloy na pagtupad nito ang kukumbinsi sa kanila. Ipanalangin na tulungan ka ng Dios kapag nakakaranas ka ng mga tukso na humanap ng karangalan at kapangyarihan para sa iyong sarili.

Dapat kang magtiwala sa Dios upang baguhin niya ang iyong puso, sa halip na isipin na ang iyong pagbabago ng isipan ay sapat na. Ang iyong likas na katangian ay hindi nagbabago dahil lamang napagtanto mong mali ito. Tanging ang Dios ang maaaring magbago ng iyong likas na katangian.

Pahintulutan ang ilang mga mag-aaral na ibahagi kung paano nila inaasahan na baguhin ng leksiyong ito ang kanilang mga layunin o aksyon.

1. Ang pamumuno na may paglilingkod ay ang pangunguna alang-alang sa mga pinamumunuan.
2. Ang mga tao ay handang magbigay ng awtoridad sa mga taong gagamit ng awtoridad para sa kanilang kapakanan.
3. Ang pag-ibig sa Dios ay naipapakita sa pamamagitan ng pagmamahal at paglilingkod sa mga tao.
4. Ibinibigay ng Pinuno sa Ika-limang Antas ang kanyang sarili upang gawing mahusay ang isang institusyon.
5. Ang Dios lamang ang makakapagpabago ng iyong likas na katangian upang makapaglingkod ka ng taos-puso.

(1) Sumulat ng isang talata na nagbubuod ng isang konsepto na nakakapagpabago ng buhay mula sa leksiyong ito. Ipaliwanag kung bakit ito mahalaga. Ano ang kabutihang magagawa nito? Anong pinsala ang maaaring maganap kapag hindi ito nalaman.

(2) Ipaliwanag kung paano mo mailalapat ang mga alituntunin ng leksiyong ito sa iyong sariling buhay. Paano binago ng leksiyong ito ang iyong mga layunin? Paano mo planong baguhin ang iyong mga aksyon?

(3) Isa-ulo ang Limang Buod na Pahayag para sa Leksiyon 5. Maging handa na isulat ang mga ito mula sa memorya sa simula ng susunod na sesyon ng klase.

(4) Bago ang susunod na sesyon, basahin ang Daniel 1:8-15. Isulat ang mga katangiang nakita mo tungkol kay Daniel na nakaapekto sa kanyang pamumuno.