Ang Muling Pagkabuhay ni Hesus ay maaaring ang pinakamalaking panlilinlang (hoax) o ang pinakamaluwalhating himala sa lahat ng panahon. Ang Kristiyanismo ay titindig nang matatag o babagsak ayon sa sagot sa tanong na, “Pisikal bang nabuhay na muli si Hesus mula sa mga patay?” Sinabi ni Pablo na kung si Hesus ay hindi muling nabuhay mula sa libingan, ang ating pananampalataya ay walang kabuluhan at tayo na ang pinakakawawang mga nilalang. Bakit? Dahil kung hindi muling nabuhay si Kristo, wala tayong pag-asa sa buhay na walang hanggan” [1]

Upang sagutin ang tanong na, “Pisikal bang bumangon mula sa mga patay si Hesus?” titingnan natin ang 3 paksa:

Namatay ba si Hesus? May mga tao na itinatanggi na tunay na namatay sa krus si Hesus.
Wala bang laman ang libingan? May mga nangangatwiran na si Jesus ay hindi nabuhay na muli mula sa mga patay. Sinasabi nila na may ibang paliwanag para sa “libingang walang laman.”
Ano ang nangyari pagkatapos ng Muling Pagkabuhay? Mayroon bang ebidensiya para sa Muling Pagkabuhay pagkatapos ng unang umaga ng Linggo ng Pagkabuhay?

Mula sa sagot sa mga tanong na ito, makikita natin na mayroong sapat na ebidensiya upang paniwalaan na si Hesus ay pisikal na nabuhay mula sa mga patay. Ito ay higit pa sa isang alamat; ito ay isang katotohanan ayon sa kasaysayasn.

Namatay ba si Hesus?

Kapag tinalakay natin ang Muling Pagkabuhay, kailangan muna nating patunayan na namatay nga si Hesus. Ang ilang sumasalungat sa Kristiyanismo tulad ng mga Muslim ay itinatanggi na tunay na namatay si Hesus. Ano ang mga ebidensiya para sa kanyang pagkamatay?

Pagkatigis ng dugo bago ipako sa krus

Bago pa ipako sa krus si Hesus, siya ay hinampas ng isang sundalong Romano. Ang mga paghampas ng mga Romano ay brutal at madalas na nakamamatay sa biktima. Isinulat ng isang doctor:

“Ang paghahampas ng mga Romano ay karaniwang may tatlumpu’t-siyam na palo.… Gumagamit ang sundalo ng isang latigo ng tinirintas na katad (leather thongs) na may bakal na bola na nakatali rito. Sa paghampas sa laman ng tao, ang mga bolang ito ay nakalilikha ng malalalim na pasa at ito’y nagsusugat kapag patuloy na pinalo. Mayroon ding matatalim na piraso ng buto sa pamalo na siyang matinding sumusugat at humihiwa sa laman.

“Labis na nagkakasugat-ssugat ang likod kaya’t ang bahagi ng buto sa likod kung minsan ay nalalantad dahil sa malalalim na sugat. Ang pagpalo ay maaaring mula sa balikat hanggang sa likod, sa pigi, at hanggang sa likod ng mga hita.”[2]

Maging bago pa ang pagpapako, nakaranas na si Hesus ng labis na sakit at nawalan ng maraming dugo kaya’t siya’y nawalan ng malay. Kailangan nilang kumuha ng ibang tao upang siyang magpasan ng kanyang krus. Nasa kritikal na kalagayan na si Hesus bago pa man siya ipinako sa krus.

Ebidenbsiya mula sa krus

Sa krus, ang isang tao ay makakahinga lamang kung hihilahin ang katawan pataas gamit ang braso at pagtulak pataas gamit ang kanilang mga paa. Kapag ang isang tao ay nasa krus na sa loob ng ilang panahon at talagang mahina na, binabali ng mga sundalong Romano ang kanyang binti upang hindi na maitaas ng biktima ang kanyang sarili. Ito ang nagiging dahilan kaya hindi na makakahinga ang biktima.

Ayaw ng mga lider na Judio na iwan si Hesus sa krus sa panahon ng pagdiriwang ng Paskuwa. Dahil dito, pumunta ang mga sundalo upang baliin ang mga binti ni Hesus at ng dalawang magnanakaw. Gayunman, hindi na nila binali ang binti ni Hesus dahil patay na siya. Alam na alam ng mga sundalong Romano na nakatalaga sa gawaing pagpapako kung paano aalamin na patay na ang biktima. Alam nila na patay na si Hesus.[3]

Isang paraan upang tiyakin ng mga sundalong Romano na ang biktima ng pagpapako ay tunay na patay na ay ang pagsibat sa tagiliran ng biktima. Ang pag-agos ng tubig at dugo ang tanda ng kamatayan. Kung buhay pa ang tao, dugo lamang ang lalabas. Nang sibatin ng sundalo ang tagiliran ni Hesus, “agad umagos ang dugo at tubig.”[4] Ito ang nagpatunay sa sundalo na tunay ngang patay na si Hesus.

Napatunayan ng sundalo kay Pilato na patay na nga si Hesus. Binmalot ng kayo ang katawan ni Hesus at dinala sa libingan. Walang sinumang nag-alinlangan na si Hesus ay patay.

Wala bang laman ang Libingan?

Kapwa kinilala ng mga Judio at Romanong historyador na si Hesus ay namatay sa pagpapako sa krus. Ang susunod na tanong ay tungkol sa libingang walang laman. Ipinapangaral ng mga alagad na si Hesus ay muling nabuhay sa katawan mula sa libingan. Itinuro nila ang pisikal na muling pagkabuhay. Tunay na walang laman ang libingan.

Pinatunayan ng mga Ebanghelyo ang libingang walang laman. Hindi itinanggi ng bantay na sundalong Romano na ang libingan ay walang laman; hindi ipinagkaila ng mga lider na Judio na ang libingan ay walang laman. Halimbawang inimbento lamang ng mga alagad ang kuwento ng Muling Pagkabuhay, magiging madali para sa mga Romano o lider na Judio na ilabas ang katawan—at ito na ang magiging katapusan ng Kristiyanismo. Sa halip, ang balita tungkol sa libingang walang laman ang nakahikayat sa maraming tao upang maniwala kay Cristo.

Sinikap din ng mga di mananampalataya na magbigay ng ibang paliwanag para sa libingang walang laman. Sinasabi nila:

Ninakaw ng mga alagad ang katawan.

Simula nang matuklasan na wala nang laman ang libingan, ipinahayag na ng mga lider na Judio na ninakaw ng mga alagad ang katawan ni Hesus.[5] Noong ikalawang siglo, si Trypho, isang manunulat na Judio, ang nagsabi,

“Si Hesus na isang manlilinlang mula sa Galilea, ang ipinako sa krus, subali’t sa hatinggabi, ninakaw siya ng kanyang mga alagad sa libingan. Ngayon ay nililinlang ang mga tao sa pagasasabing siya ay muling nabuhay mula sa mga patay at umakyat sa langit.”[6]

► Ito ba ay isang mabuting paliwanag? Bakit o bakit hindi?

Mayroong dalawang piraso ng ebidensiya laban sa teoriyang ito.

Una – upang nakawin ang katawan, kailangang talunin ng mga disipulo ang isang bihasang Romanong bantay, igulong ang mabigat na bato at itakas ang katawan. Ang mga disipulong ito rin ang tumakbo sa takot nang dakipin si Hesus. Hindi kapani-paniwala na ngayon ay magkakaroon sila ng lakas ng loob upang harapin ang isang sundalong Romano.

Haharap sa parusang kamatayan ang mga sundalong Romano kapag sila’y nagkulang sa kanilang tungkulin. Kailangan talaga nilang maging mapagbantay. Walang dahilan upang paniwalaan na sila’y natalo ng mahihinang alagad, o kung sila’y nakatulog habang nagbabantay.

Ikalawa – Kung ninakaw ng mga disipulo ang katawan, alam nila na ang kuwento ng Muling Pagkabuhay ay isang kasinungalingan. Ayon kay Josh McDowell, “Sino ang magpapakamatay para sa isang kasinungalingan?” Oo. May mga taong namatay na naniniwala na ang isang kasinungalingan ay ang katotohanan, subali’t kaunti lamang ang papayag na mamatay kung alam nila na mamamatay sila dahil sa isang kasinungalingan.

Upang paniwalaan natin na ninakaw ng mga disipulo ang katawan, kailangan din nating paniwalaan na labing-isang lalaki ang nagbuwis ng kanilang buhay para sa isang kuwento na alam nilang hindi totoo. Hindi sila nagtamo ng kayamanan o kapangyarihan mula sa kuwento; sila ay tinugis at pinatay dahil sa kuwentong ito. Isipin ninyo kung paano namatay ang mga disipulo:

Ipinako sa krus si Pedro.
Ipinako sa krus si Andres.
Pinugutan ng ulo si Mateo.
Ipinako sa krus si Santiago, anak ni Alfeo.
Ipinako sa krus si Felipe.
Ipinako sa krus si Simon.
Pinatay sa sibat si Tomas.
Ipinako sa krus si Bartolome.
Pinatay sa tabak si Santiago, anak ni Zebedeo.

Ibinigay ng mga lalaking ito ang kanilang buhay dahil sa kanilang paniniwalang si Hesus ay muling nabuhay mula sa mga patay. Hindi sila namatay para sa isang kasinungalingan.

Inalis ng mga awtoridad na Romano o Hudio ang katawan.

Iminumungkahi ng ilang hindi madaling maniwala na inalis ng mga Romano o Hudio ang katawan. Sinasabi nila na itinago ng mga Romano o mga Hudio ang katawan upang hindi ito natagpuan ng mga Kristiyano.

► Ito ba ay mabuting paliwanag? Bakit o bakit hindi?

Walang kabuluhan ang sagot na ito. Nais ng mga Hudio na wasakin ang bagong relihiyon na ito; nais ng mga Romano na panatilihin ang kapayapaan sa pagitan ng mga Hudio at Kristiyano sa Jerusalem.

Nang magsimulang lumaganap ang relihiyong Kristiyano, maaaring ilabas ng mga Romano o Hudio ang itinagong katawan upang patunayan na patay pa rin si Hesus. Nasa kanila ang lahat ng dahilan upang patunayan na si Hesus ay hindi muling nabuhay mula sa mga patay. Walang dahilan upang itago nila ang katawan.

Hindi namatay si Hesus; walang malay lang si Jesus nang siya’y ilibing.

Ang “swoon theory” ay popular sa mga Muslim ngayon. Sinasabi nila na hindi namatay si Hesus sa krus. Sa halip, siya raw ay walang malay lamang dahil sa sakit at pagkaubos ng dugo. Iniisip ng mga sundalo na patay na siya, kaya’t inilibing nila siya. Sa libingan, muling nagkamalay si Hesus at lumabas sa libingan. Naniniwala ang kanyang mga tagasunod na siya’y muling nabuhay mula sa mga patay.

► Ito ba ay mabuting paliwanag? Bakit o bakit hindi?

Upang maging totoo ang teoriyang ito, isipin ninyo ang lahat ng dapat mangyari:

Dapat malagpasan ni Hesus ang teribleng paghahampas at ang pagkawala ng dugo sa krus.
Kailangan niyang linlangin ang mga sundalong may kasanayang pumatay at tiyaking patay na siya.
Matapos magising mula sa kanyang “swoon”, ang nanghihinang lalaking ito ay kinakailangang igulong ang mabigat na bato sa pinto ng libingan.
Kailangan niyang magapi ang lakas ng mga guwardiyang Romano na nakabantay sa libingan.
Sa kanyang napakahinang kalagayan, kailangan niyang magpakita na lubhang napakalakas upang makumbinsi ang kanyang mga tagasunod na siya nga ang Panginoon ng Buhay at Matagumpay sa Kamatayan.

Hindi ito tumutugma sa alinman sa ating nabasa tungkol sa pagpapako sa krus at muling pagkabuhay. Ang tanging pagpipilian na magiging matuwid at makahulugan ang lahat ng bagay ay kung si Hesus ay muling nabuhay ayon sa kanyang sinabi.

Mga Tanong sa Pagbabalik-Aral

(3) Maglista ng tatlong paliwanag na ibinigay ng mga hindi madaling maniwala tungkol sa libingang walang laman. Sa bawat paliwanag, magbigay ng isang dahilan na ang paliwanag ay hindi sapat.

Ano ang Naganap Pagkatapos ng Muling Pagkabuhay?

Ang ebidensiya para sa Muling Pagkabuhay ay hindi natatapos sa libingan. Nagpakita si Hesus sa daang bilang ng tao sa mga sumunod na linggo matapos ang Muling Pagkabuhay. Binago ng Muling Pagkabuhay ang kanilang mga buhay—at patuloy na bumabago sa mga buhay sa kaHalukuyan.

Ang Ebidensiya ng Pagpapakita ni Hesus Pagkatapos ng Muling Pagkabuhay

Isa sa mga pinakakumpletong lista ng pagpapakita ni Jesus pagkatapos ng Muling Pagkabuhay ay ang listahan ni Pablo sa 1 Corinto 15:3-8. Isinulat ni Pablo ang listahang ito mga A.D. 55, mga dalawampu hanggang dalawampu’t-limang taon matapos ang Muling Pagkabuhay. Kabilang sa listahang ito sina Pedro, ang 12 alagad at si Santiago.

Binanggit ni Pablo ang grupo ng mahigit 500 katao na nakakita sa muling nabuhay na si Hesus. Karamihan sa mga taong iyon ay nabubuhay pa sa panahong isinulat ito ni Pablo. Kung nagkamali si Pablo sa kanyang binanggit, maaari nila siyang ituwid sa kanyang pagkakamali! Hindi natatakot si Pablo na hahamunin ng mga taong ito ang kanyang mga salita.

Ang apat na Ebanghelyo ay nagtatala ng patotoo ng mga nakakita kay Kristo pagkatapos ng Muling Pagkabuhay. Inilagay sa panganib ng mga unang Kristiyano ang kanilang buhay dahil sa kanilang patotoo. Maraming namatay dahilan sa kanilang paniniwala. Kung ang Muling Pagkabuhay ay hindi tunay na nangyari, malalaman nila ito. Hindi sana sila namatay dahil sa isang bagay na alam nilang isang kasinungalingan.

Isa sa pinakakapansin-pansing aspeto ng pagpapakita ni Hesus pagkatapos ng Muling Pagkabuhay ay ang pagbanggit ng mga babae bilang unang mga saksi. Si Maria Magdalena, si Juana na ina ni Santiago, at si Salome ang ilan sa mga unang tao sa libingan.[7] Sa ating panahon, ito’y tila hindi mahalaga; subali’t sa sinaunang panahon, ito ay isang malakas na suporta para sa katotohanan ng mga Ebanghelyo.

Sa unang siglo, ang patotoo ng isang babae ay hindi tinatanggap sa korte. Dahil sa kanilang mababang katayuan sa lipunan, ang mga babae ay walang legal na katayuan. Maging ang mga disipulo sa simula ay tumanggi sa patotoo ng mga babaeng ito.[8]

Kung inimbento lang ng mga sumulat ng Ebanghelyo ang kuwentong ito, hindi nila isasama ang mga babae bilang mga saksi sa libingang walang laman. Ang isang sumusulat ng kathang-isip ay gagamit ng mga kapani-paniwalang mga saksi tulad ng mga iginagalang na lider na relihiyoso upang siyang magpatotoo tungkol sa Muling Pagkabuhay. Sa halip, isinulat ng mga sumulat ng Ebanghelyo kung paano ito eksaktong nangyari.

Sa pagsasaliksik na pangkasaysayan binibigyan natin ng malaking kredibilidad ang mga mismong nakakita/nakasaksi sa pangyayari. Gayun din kapag pinag-aaralan natin ang pangkasaysayang katotohanan ng Muling Pagkabuhay. Sila ang mga unang nakasaksi. Ang kanilang testimonya ay dapat tanggapin na mahalagang patotoo para sa katotohanan ng Muling Pagkabuhay.

Ang Ebidensiya ng mga Nabagong Buhay

Isa pang ebidensiya na totoo ang Muling Pagkabuhay ay ang malaking epekto nito sa ibang tao. Marami sa mga nabuhay sa unang siglo ay nakumbinsi ng katotohanan ng Muling Pagkabuhay. Nabago ang kanilang mga buhay ng Cristong muling nabuhay. Ilang pangalan ang maglalarawan ng puntong ito.

Si Pablo, ang pinakamahigpit na kaaway ng Kristiyanismo ay naging pinakadakilang tagapagturo nito. Naglakbay siya sa Emperyong Romano na nagpapatotoo sa katotohanan ng Muling Pagkabuhay.

Si Santiago, ang kapatid-sa-ina ni Jesus, ay isang mapag-alinlangan sa panahon ng buhay ni Jesus sa lupa. Gayunman, nang makita niya si Hesus matapos itong muling mabuhay ang nakakumbinsi kay Santiago sa katotohanan sa inaangkin ni Hesus na siya Ang Mesiyas. Si Santiago ang naging tagapanguna ng iglesya sa Jerusalem.

Nagpapatuloy na Epekto sa Iglesya

Upang ipagdiwang ang Muling Pagkabuhay sa bawat linggo, inilipat ng mga unang Kristiyano ang kanilang araw ng pagsamba mula Sabado at ginawang Linggo. Dahil ang Muling Pagkabuhay ay nangyari sa unang araw ng linggo, sila ay sumamba sa unang araw ng linggo. Ipinagdiwang ng mga unang Kristiyano ang Pasko ng Pagkabuhay upang alalahanin ang literal at pisikal na Muling Pagkabuhay ni Hesus.

Ang sining mula sa mga unang siglo ay nagpapakita ng paniniwalaan ng mga Kristiyano na “Si Hesus ang Panginoon.” Ang coin sa gawing kanan ay nagtataglay ng mga simbolo na popular sa sinaunang iglesya.[9]

Una, magkakrus ang dalawang letra mula sa Griegong alpabeto: χ (chi) at ρ (rho), ang dalawang unang letra ng Griegong salitang “Christòs” o “Christ.” Pagkatapos, idinagdag ang α (alpha) at ω (omega) ang una at huling letra sa Griegong alpabeto, na nangangahulungang si Jesus ang simula at ang wakas ng lahat ng bagay.

Ang mga pader sa libingan ay nagpapakita ng isa pang buod ng mga sinaunang paniniwalang Kristiyano, ang simbolo ng isda. Ang Griegong salita para sa isda ay ἰχθύς (ichthus). Ang bawat letra ay nagpapaalaala sa mga unang Kristiyano ng ilang aspeto ng paniniwala tungkol kay Hesus ng Nazareth. Ang simbolo ng isda ay naging isang simpleng kredo para sa mga unang Kristiyano: Si Kristo Hesus, ang Anak ng Dios at ating Tagapagligtas.

ἰ = Iesous (Hesus)

χ = Christos (Kristo)

θ = Theou (ng Dios)

ύ = Uios (Anak)

ς = Soter (Tagapagligtas)

Makikita kung gaano kataas ang pagpapahalaga kay Hesus ng mga unang Kristiyano. Sinamba nila si Kristo bilang ang Buhay na Panginoon. Ang literal na muling pagkabuhay ng katawan ni Hesus, ang pinakamabuting paliwanag para sa kanilang pagsamba. Nalupig na ni Hesus na kanilang pinaniniwalaan ang kamatayan bilang ang Panginoon ng Buhay.

Mga Tanong sa Pagbabalik-Aral

(4) Ano ang kahalagahan ng record na may mga babaeng kasama bilang unang nakasaksi sa muling Pagkabuhay?

(5) Ano ang mahalaga tungkol sa mga unang Kristiyano na sumamba sa unang araw ng linggo at nagdiriwang ng Pasko ng Pagkabuhay taon-taon?

[1] 1 Cor 15:14-22.

53 Adapted from Lee Strobel, The Case for Christ (MI: Zondervan, 1998), 195

[3] Juan 19:31-33

[4] Juan 19:34

[5] Mateo 28:11-15

[6] Sinipi sa Dialogue with Trypho ni Justin Martyr.

[7] Mateo 1-10; Marcos 16:1-11; Lucas 24:1; Juan 20:11-18.

[8] Lucas 24:11

[9] Image: Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, retrieved from https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Double_Centenionalis_Magnentius-xr-s4017.jpg#/media/File:Double_Centenionalis_Magnentius-xr-s4017.jpg May 2, 2020, CC BY-SA 3.0