საქმეები იწყება დაბნეულ მდგომარეობაში მყოფი მოწაფეებით. იერუსალიმში შესვლის შემდეგ მოწაფეები ელოდნენ, რომ იესო თავის მიწიერ სამეფოს დაამყარებდა. ამის ნაცვლად, იგი დააპატიმრეს, გაასამართლეს და ჯვარს აცვეს. მისი მკვდრეთით აღდგომის შემდეგ ისინი კვლავ აღფრთოვანებულნი იყვნენ მესიის სამეფოს პერსპექტივით.

საქმეების დაწყებისთანავე, იესომ მოწაფეებს უთხრა, რომ იერუსალიმში დარჩენილიყვნენ, რომ „დალოდებოდნენ მამის მიერ აღთქმულს.” მათ ჰკითხეს: "უფალო, ამ დროს კვლავ დაუბრუნებ სასუფეველს ისრაელს?" იმ დროს ისინი ვერ მიუხვდებოდნენ, რა იგულისხმა თავის პასუხში:

"თქვენ არ გეხებათ დროების ან ვადების ცოდნა, რომელიც მამამ დაადგინა თავისი ხელმწიფებით. არამედ თქვენ მიიღებთ ძალას, როცა გადმოვა სულიწმიდა თქვენზე და იქნებით ჩემი მოწმენი იერუსალიმში, მთელ იუდეასა და სამარიაში და დედამიწის კიდემდე” (საქმ. 1:4-8).

დიადი დავალება გვაძლევს საქმეების სტრუქტურაზე ერთი სახის დაკვირვების წარმოების საშუალებას: სახარება იერუსალიმში (1-7); სახარება იუდეასა და სამარიაში (8-12); სახარება დედამიწის კიდეებამდე (13-28).

სახარება იერუსალიმში (საქმეები 1-7)

მოქმედების ცენტრი საქმეების 1-7 თავებში იერუსალიმია. თხრობა მოიცავს სულთმოფენობის ამბავს, ადრეული ეკლესიის ცხოვრების სურათს და სტეფანეს მოწამეობრივ აღსასრულს.

სულთმოფენობა: ეკლესიის დაბადების დღე

ამაღლების შემდეგ მოწაფეები იერუსალიმში დაბრუნდნენ და „ერთსულოვნად გამუდმებულ ლოცვა-ვედრებაში” (საქმ. 1:14). ისინი იქ იყვნენ ორმოცდამეათე დღეს, "კვირის დღესასწაულზე", რომელიც პასექიდან შვიდი კვირის შემდეგ აღინიშნებოდა (რჯუ. 16:16). კვირების დღესასწაულზე აღინიშნებოდა ისრაელისთვის რჯულის (კანონის) გადაცემა. დღეს სულთმოფენობის დღესასწაულზე აღინიშნება სულიწმინდის მონიჭება ეკლესიისთვის. ორმოცდამეათე დღის ქადაგებისას, რომელიც ამ დღის სასწაულებრივ ნიშნებს განმარტავდა, პეტრემ შეახსენა მსმენელებს, რომ იოველმა იწინასწარმეტყველა დღეზე, როდესაც ღმერთი თავის სულს გადმოღვრიდა ყველა ხორციელზე. ეს დანაპირები ორმოცდამეათე დღეს აღსრულდა (იოვ. 2:28; საქმ. 2:16).

ადრეული ეკლესიის ცხოვრება

► როგორი ნიმუშია ადრეული ეკლესია დღევანდელი ეკლესიისთვის? რა მსგავსება უნდა იყოს დღევანდელი დღის და სულთმოფენობის დღის თაყვანისცემასა და მსახურებაში? რა განსხვავება უნდა იყოს დღევანდელი დღის და სულთმოფენობის დღის თაყვანისცემებსა და მსახურებებს შორის?

ადრეული ეკლესიის ცხოვრების სურათი მნიშვნელოვან საკითხს წამოჭრის საქმეების წიგნის განსამარტად. საქმეები ისტორიული წიგნია და არა თეოლოგიური ეპისტოლე, როგორიც მაგალითად რომაელების წერილია. ისტორიული წიგნი შეიცავს ორივეს, აღწერას ("ეს არის ის, რაც მათ გააკეთეს") და დავალება ("ეს არის ის, რაც თქვენ უნდა გააკეთოთ").

როდესაც ადრეული ეკლესიის ცხოვრების შესახებ ვკითხულობთ უნდა დავსვათ კითხვა: „საქმეები გვეუბნება, რომ ეს მახასიათებელი უნდა იყოს დღევანდელი ეკლესიის ცხოვრების ნაწილი? თუ ”საქმეები უბრალოდ აღწერს ეკლესიის ისტორიის გარკვეულ პერიოდს?” პასუხის გასარკვევად ერთ – ერთი გზაა შეკითხვის დასმა: „როგორ მიესადაგება ის ბიბლიის დანარჩენ სწავლებას? არის კიდევ სადმე საღვთო წერილში ეს ნაბრძანები?“

ორი მაგალითი ცხადყოფს საქმეებში განკარგულებასა და აღწერას შორის სხვაობას.

საქმეების 2:42 თანახმად, პირველი საუკუნის ქრისტიანები თავს უძღვნიდნენ მოციქულების სწავლებას, სხვა ქრისტიანებთან ურთიერთობას და ლოცვას. ბიბლიის შესწავლის, თაყვანისცემისთვის შეკრებების და ლოცვისკენ მოწოდება პავლეს ყველა წერილში იკითხება. აქედან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ამ ყველაფრის კეთებისკენ დღესაც მოწოდებულნი ვართ; ეს არ არის მხოლოდ ისტორიული პერიოდის აღწერილობა.
საქმეების 2:45 თანახმად, ადრეული ქრისტიანები ყიდდნენ თავიანთ ქონებას და „ყველაფერი საერთო ჰქონდათ.” რადგან მსგავსის კეთებისკენ მოწოდება სხვაგან არსად არ გვხდება საღვთო წერილებში, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ეს იმ დროინდელი ცხოვრების აღწერაა და არა დადგენილება დღევანდელ ცხოვრებაში აღსასრულებლად.[1]

► სანამ ამ გაკვეთილს განაგრძობთ, გარკვეული დრო დაუთმეთ ადრეული ეკლესიის ზოგიერთი საქმიანობის განსახილველად. თითოეულ პუნქტზე გაიაზრეთ: „ეს მოქმედება დღევანდელობაში შესასრულებელი მოწოდებაა, თუ ეს უბრალოდ ადრეული ეკლესიის ცხოვრების არწერაა?“ თქვენი პასუხი უნდა განსაზღვროთ მთელი წმინდა წერილის გადახედვით, და არა კითხვით: "რა მომწონს?"

მოციქულთა სწავლების შესწავლა
სხვა მორწმუნეებთან ურთიერთობა
ტაძარში ყოველდღიური თაყვანისცემა
ნიშნები და სასწაულები სულის მოქმედების
დასადასტურებლად
მათი ქონების გაყიდვა
ღმერთის განდიდება
მიმდინარე მახარობლობა
უცხო ენებზე საუბარი

სტეფანე: პირველი ქრისტიანი მოწამე

სულთმოფენობის შემდეგ ეკლესია აგრძელებდა სწრაფ ზრდას. ბევრი ადამიანი მოექცა, აგრეთვე “მღვდელთაგანიც ბევრი დაემორჩილა რწმენას” (საქმ. 6:7). მიუხედავად ებრაელი ლიდერების მცდელობისა, დაემალათ მკვდრეთით აღდგომის ჭეშმარიტება, ამ მღვდლებმა იცოდნენ ფაქტები: ტაძრის ფარდის გახევა, საფლავთან გამქრალი სხეული და შეთქმულება სიმართლის დასამალად. სასწაულები და ნიშნები ადრეული ეკლესიის დღეებში გამუდმებით ხდებოდა, რაც მოწმობდა (ადასტურებდა) მოციქულთა მსახურებაზე, როგორც იესოს მსახურების გაგრძელებაზე.

ასეთ ვითარებაში წინააღმდეგობა გარდაუვალი იყო. მას შემდეგ, რაც ცრუ მოწმეებმა სტეფანე მკრეხელობაში (ღვთის გმობაში) დაადანაშაულეს, იგი ქვებით ჩაქოლეს. წამების წინაშე მდგარმა სტეფანემ ძლიერი სიტყვა იქადაგა, რომელშიც მან აჩვენა ღვთის მოქმედება აბრაამიდან იესომდე. საქმეებმა წარგვიდგინა სავლე შემდეგი წინადადებით: “ხოლო სავლე იწონებდა მის მოკვლას” (საქმ. 8:1). პავლე, რომელიც ეკლესიის უდიდესი მისიონერი გახდება, თავდაპირველად წარგვიდგება, როგორც სავლე, „ეკლესიის დამრბევი“ მორწმუნეთა საპყრობილეში ჩაყრის გზით (საქმ. 8:3).

[2]სახარება იუდეასა და სამარიაში (საქმეები 8-12)

საქმეების 8-12 თავებში სახარება იერუსალიმის მიღმა ვრცელდება იუდეასა და სამარიაში. დევნა აღმოჩნდა ის ბიძგი, რომელმაც პირველ მორწმუნეებს იერუსალიმიდან იუდეასა და სამარიაში წასვლა აიძულა. თავშესაფარის ძიებისას ისინი სახარებას ავრცელებდნენ. ღმერთმა დევნა გამოიყენა საქმეების 1: 8-ში დაწერილი დავალების შესასრულებლად. საქმეების 8-12-ში:

ფილიპე, ბერძნულენოვანი ებრაელი, ძალიან ნაყოფიერად ქადაგებს სამარიაში. (8:4-25).
პილიპე უქადაგებს ეთიოპიელ დიდებულს, კარის მოხელეს, რომელიც თაყვანსაცემად იყო იერუსალიმში. (8:26-40).
სავლე, რომელიც დამასკოში მორწმუნეების დასაპატიმრებლად მიემგზავრება, მოექცა (9:1-22).
პეტრე უქადაგებს კორნელიუსს, რომის სამხედრო მეთაურს (10:1-11:18).
ბარნაბა მსახურობს ანტიოქიაში, რომის პროვინციის სირიის დედაქალაქში. (11:22-30) ეს მსახურება მნიშვნელოვანია ორი მიზეზის გამო.
- ბარნაბამ სავლე წარუდგინა ეკლესიას ანტიოქიაში. სავლეს მსახურება მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მის განვითარებაში.
- ანტიოქია მთავარი მისიონერული ეკლესია ხდება I საუკუნის შუა ხანებში. პავლეს თითოეული მისიონერული მოგზაურობა ანტიოქიიდან იწყება.

სახარება დედამიწის კიდემდე (საქმეები 13-28)

პირველი მისიონერული მოგზაურობა (საქმეები 13-14)

საქმეების ბოლო ნახევარი პავლე მოციქულის მსახურებას ასახავს. მოქცევის შემდეგ, პავლემ დრო გაატარა არაბეთში, დამასკოსა და კილიკიაში. შემდეგ იგი ბარნაბამ წაიყვანა საქადაგებლად ანტიოქიის ეკლესიაში, ერომელიც საულის დევნის შედეგად იერუსალიმიდან გაძევებული ქრისტიანების მიერ დაფუძნდა.

ახ.წ. 47-49 წლებში პავლემ და ბარნაბამ, ბარნაბას ბიძაშვილთან მარკოზ-იოანესთან ერთად იმოგზაურეს კვიპროსში (ბარნაბას სამშობლოში) და მცირე აზიაში. ამ მოგზაურობის დიდი ნაწილი დაეთმო ეკლესიების დანერგვას გალატიაში, რომის პროვინციაში მცირე აზიაში. ამ მოგზაურობიდან და შემდგომ სავლე ცნობილი გახდა, როგორც პავლე. სავლე ებრაული სახელი იყო; პავლე კი რომაული. ეს სახელის შეცვლა ნიშნავს პავლეს განსაკუთრებულ მოწოდებას წარმართთა მიმართ.

სანამ ისინი პამფილიის პერგაში იყვნენ, იოანე მარკოზმა დატოვა გუნდი და სახლში დაბრუნდა (საქმ. 13:13). დერბემდე გამგზავრების შემდეგ, პავლე და ბარნაბა უკან დაბრუნდნენ იგივე გზით, მოინახულეს ეკლესიები, რომლებიც მათ დანერგეს, ანტიოქიაში, ვიდრე თავიანთ მშობლიურ ადგილსამყოფელს, ანტიოქიას დაუბრუნდებოდნენ.

იერუსალიმის საბჭო (საქმეები 15:1-35)

► იერუსალიმის საბჭოს რომელი პრინციპებით უნდა ვიხელმძღვანელოთ დღეს?

პავლეს მსახურებით წარმართთა მოქცევამ ეკლესიაში რთული საკითხი წამოჭრა. იუდეველ ქრისტიანებს შორის განხეთქილება მოხდა, რომლებიც ირწმუნებოდნენ, რომ წარმართ ქრისტიანებს უნდა დაეცვათ მოსეს რჯულის ყველა ასპექტი და ისინი,[3] ვინც ამტკიცებდნენ, რომ მოსეს კანონი არ იყო სავალდებულო წარმართ ქრისტიანთათვის.

ახ.წ. 49 წელს ეკლესიის ლიდერები შეიკრიბნენ იერუსალიმში დავის მოსაგვარებლად. პირველებმა მათ ისაუბრეს, ვინც წარმართთა წინადაცვეთა მოითხოვა. შემდეგ პეტრე მოყვა კორნელიუსის სახლში მიღებული გამოცდილების შესახებ, სადაც ღმერთმა „არ განგვასხვავა ერთმანეთისგან ჩვენ (ებრაელები) და ისი (წარმართნი), რწმენით განწმინდა მათი გულები” (საქმ. 15:9. ). პავლემ და ბარნაბამ მიუთითეს წარმართთა შორის ღვთის მოქმედების მტკიცებულებებზე.

იაკობმა, იერუსალიმის ეკლესიის წინამძღოლმა, საბჭოს გადაწყვეტილებით დაასკვნა, რომ წარმართებს მოეთხოვებოდათ თავი შეეკავებინათ ოთხ რამეზე:

კერპებისთვის შეწირულ ხორცისგან
დამხრჩვალის ხორცისგან
სისხლიან ხორცისგან
სექსუალური უზნეობისგან

ეს არ იყო იმ წესების ჩამონათვალი, რომლითაც წარმართებმა მიიღეს ხსნა. ამის ნაცვლად, ეს იყო სხვადასხვა წარმოშობის ქრისტიანთა ერთიანობის მაგალითი. საჭმელთან დაკავშირებული მოთხოვნები საშუალებას აძლევდა ებრაელებსა და წარმართებს ერთად ეჭამათ, რაც ადრეულ ეკლესიაში ერთიანობის მნიშვნელოვანი სიმბოლოა. სექსუალური ზნეობის ხაზგასმა აუცილებელი იყო მრავალი წარმართი ახალმოქცეულის არეული სქესობრივი კავშირების ფონის გამო.

იერუსალიმის საბჭო ცდილობდა ორი პრინციპის დაბალანსებას. თავისუფლების პრინციპი უკრძალავდა ებრაელ ქრისტიანებს ზედმეტი დებულებებით „მოწაფეებისთვის უღელის დადგმას ქედზე“ (საქმ. 15:10). მოზიარეობის პრინციპი ითხოვდა წარმართებისგან, თავი შეეკავებინათ ისეთი მოქმედებებისგან, რომელიც მათ ებრაელ ძმებს შეურაცხყოფდა.

მეორე მისიონერული მოგზაურობა (საქმეები 15:36-22)

ადრეული ეკლესიის ყველა კონფლიქტი არ ეხებოდა თეოლოგიურ პრინციპებს. პავლე და ბარნაბა დაშორდნენ პირადი უთანხმოების გამო მარკოზ-იოანესთან დაკავშირებით (საქმ. 15:36-41). ამ უთანხმოებებმა გვაჩვენა, რომ ღმერთი მოქმედებს რთულ პიროვნულ გარემოებებშიც კი: სილა მნიშვნელოვანი მუშაკი გახდა, პავლესა და ბარნაბას ძალისხმევა გაორმაგდა მათი ცალ-ცალკე მუშაობით, ხოლო მოგვიანებით პავლე შერიგდა მარკოზ-იოანესთან (2 ტიმთ. 4:11).

პავლემ და სილასმა მეორე მისიონერული მოგზაურობა დაიწყეს პავლესა და ბარნაბას მიერ პირველი მისიონერული მოგზაურობის დროს დაარსებული ეკლესიების ხელახლა მონახულებით. პავლე და სილა ასევე მსახურობდნენ ფილიპეში, თესალონიკში, ბერეაში, ათენსა და კორინთოში. ამ მოგზაურობის დროს სახარება იყო ნაქადაგები ევროპულ მიწაზე მას შემდეგ, რაც პავლემ მაკედონიელი კაცი ნახა ხილვაში, რომელიც დახმარებას ითხოვდა (საქმ. 16:6-10). ახალგაზრდა ტიმოთე შეუერთდა პავლეს გუნდს ლისტრაში, ხოლო ლუკა შეუერთდა პავლეს ტროაში (საქმ. 16:10).[4] პავლემ თვრამეტი თვე მოანდომა კორინთოში ეკლესიის დანერგვას. ჯგუფი დაბრუნდა ანტიოქიაში მოგზაურობის სამ წელიწადზე მეტი ხნის შემდეგ (ახ.წ. 50-53).

მეორე მისიონერული მოგზაურობა გვაჩვენებს, თუ რა წინააღმდეგობას განიცდიდა პავლე ქადაგებაში. ისინი ციხეში ჩასვეს ფილიპეში; სახლს, სადაც ისინი თესალონიკში ცხოვრობდნენ, ბრბო დაესხა თავს; თესალონიკიდან ჩამოსული მტრები ბერიაში გაჰყვნენ; და კორინთოში პავლე გაასამართლეს (საქმ. 16:23-39; საქმ. 17:5-7, 13; და საქმ. 18:12-17).

ეკლესიის ზრდა დიდი ფასის გადახდას მოითხოვდა. სატანა უბრძოლველად არ თმობს ტერიტორიას. ამასთან, საქმეები გვაჩვენებს სულიწმიდის ძალას და სახარების ტრიუმფს, რადგან ეკლესიები დაინერგა მთელ მცირე აზიაში, მაკედონიასა და აქაიაში.

მესამე მისიონერული მოგზაურობა (საქმეები 18:23-21:15)

პავლემ ანტიოქიაში მხოლოდ მცირე დრო დჰყო, ვიდრე გაემგზავრებოდა გალატიასა და ფრიგიის რეგიონებიში დანერგილი ეკლესიების კვლავ მოსანახულებლად. ამ მოგზაურობის პირველი ნაწილი დაეთმო ადრეულ მოგზაურობებში დაფუძნებულ ეკლესიებში მორწმუნეების გაძლიერებას (საქმ. 18:23). მესამე მისიონერული მოგზაურობა ახ. წ. 53 წლიდან 57 წლამდე გაგრძელდა. დროის ყველაზე გრძელი პერიოდი (სამი წელი) ეფესოში გაატარა. ეფესოში ყოფნისას პავლემ დაწერა ორივე კორინთელთა წერილი, რომლებიც ეხებოდა ამ რთულ ეკლესიაში არსებულ პრობლემებს.

ეფესოდან წასვლის შემდეგ, მტრების წინააღმდეგობის გამო, პავლე გაემგზავრა მაკედონიასა და აქაიაში. მან ამ რეგიონში ძირითადად წარმართთა ეკლესიებში შესაწირავი ააგროვა იერუსალიმის გაჭირვებული ებრაელი ქრისტიანების დასახმარებლად იერუსალიმში. ეკლესიის ერთიანობის ამ დემონსტრირებამ აჩვენა, რომ ებრაელები და წარმართები ქრისტეს ეკლესიის თანამონაწილეები იყვნენ.

დაკავება და პატიმრობა (საქმეები 21:15-28:31)

მესამე მისიონერული მოგზაურობიდან დაბრუნებული პავლე კესარიაში გაჩერდა, სადაც წინასწარმეტყველმა აგაბომ გააფრთხილა პავლე, რომ იერუსალიმში დააპატიმრებდნენ (საქმ. 21:10-11). ბოლო ნაწილში მოთხრობილია პავლეს დაკავების, კესარიაში პატიმრობის, რომის მოქალაქის უფლების გამოყენება, სახიფათო მოგზაურობა რომში (კუნძულ მალტასთან გემის მსხვრევის ჩათვლით), და ორწლიანი მსახურება რომში, შინაპატიმრობაში ყოფნისას.

საქმეების დასასრულს ჩანს, რომ იესოს დიადი დავალება - იერუსალიმში, იუდეაში, სამარიასა და „დედამიწის კიდემდე“ სრულდებოდა. შინაპატიმრობაში ყოფნისას პავლეს შეეძლო თავისუფლად ემსახურა: „ქადაგებდა ღვთის სასუფეველს და ასწავლიდა უფალ იესო ქრისტეზე სრულებით ცხადად, დაუბრკოლებლად” (საქმ. 28:31). მიუხედავად წინააღმდეგობისა ებრაელი ლიდერების მხრიდან (საქმეების პირველ ნაწილში) ან რომის მთავრობის მხრიდან (საქმეების მეორე ნაწილში), სულიწმიდა ეკლესიას აძლევდა ძალას, ქრისტეს დავალების შესასრულებლად.

პავლეს მსახურების ქრონოლოგია (თარიღები სავარაუდოა.)
თარიღი	ღონისძიება
ახ. წ. 33	მოქცევა
ახ. წ. 35-46 წწ.	არაბეთში, დამასკოსა და კილიკიაში
ახ. წ. 47-49 წწ.	1-ლი მოგზაურობა ბარნაბასთან ერთად
ახ. წ. 47-49 წწ.	წერს გალატელებს
ახ. წ. 49	იერუსალიმის საბჭო
ახ. წ. 50-53 წწ.	მე -2 მოგზაურობა სილასთან ერთად
ახ. წ. 50-53 წწ.	წერს 1 და 2 თესალონიკელება
ახ. წ. 53-57 წწ.	მე-3 მოგზაურობა სილასტან ერთად
ახ. წ. 53-57 წწ.	წერს რომაელებს და 1 და 2 კორინთელებს
ახ. წ. 57-59 წწ.	დააპატიმრეს კესარიაში და გაგზავნეს რომში
ახ. წ. 60-62 წწ.	შინაპატიმრობა რომში
ახ. წ. 60-62 წწ.	წერს ციხის ეპისტოლეებს
ახ. წ. 64-65 წწ.	ციხიდან გათავისუფლება
	მე -4 მოგზაურობა
	წერს 1 ტიმოთეს და ტიტეს
ახ. წ. 66-67 წწ.	საბოლოო პატიმრობა
	წერს 2 ტიმოთეს
	სიკვდილით დასაჯა ნერონმა

[1]მეცნიერთა უმეტესობა თვლის, რომ ეს პრაქტიკა უკავშირდებოდა ა) აუცილებლობას (საჭიროებას) დახმარებოდნენ ქრისტიანებს, რომლებმაც დაკარგეს სამუშაო და სახლი თავიანთი რწმენის გამო b) ადრეული ეკლესიის რწმენას იესოს მოახლოებულ დაბრუნების შესახებ.

[2]

ნეტარია ის ხალხი, ვინც პირველად ეზიარა უფლის ბუნებას.

თავისი უკეთურება დაგმეს,

ჭეშმარიტებით სცემდნენ თაყვანს.

მოწოდების სიმაღლეზე იყვნენ,

ცხება მიიღეს იაჰვეს ძალით.

მისი სულით ღვთის შვილებად იქცნენ,

აღარ დადიან ცოდვილი გზით.

ჩარლზ ვესლი, საქმეების ჰიმნი 11:26

[3]ეს ქრისტიანები იყვნენ "ფარისეველთა სექტადან". (საქმ. 15:5). საკითხი არ ყოფილა საყოველთაო დებატები "ებრაელი წარმართის წინააღმდეგ." მაგალითად, იაკობი წაუძღვა პრობლემის გადასაჭრელად გზების ძიებას.

[4]ლუკა იწყებს „ჩვენ“ ნაცვალსახელის გამოყენებას „მათ“ ნაცვალსახელის ნაცვლად.