Kufufuka kwa Yesu aidha ni mzaha mkubwa sana au ni muujiza mkuu mno wa utukufu wa nyakati zote. Ukristo unasimama au unaanguka kwenye jibu la swali lifuatalo, “Je, Yesu alifufuka kimwili kutoka kwa wafu?” Paulo alisema kwamba, kama Kristo hakufufuka, imani yetu ni bure na sisi ni watu wanyonge sana. Kwa nini? Kwasababu kama Kristo hakufufuka, hatuna matumaini ya uzima wa milele[1].

Ili kujibu hili swali, “Je, Yesu alifufuka kimwili kutoka kwa wafu?” tutatizama mambo matatu:

1. Je, Yesu alikufa? Baadhi ya watu wanakataa kabisa kwamba Yesu hakika hakufa msalabani.

2. Kwa nini kaburi lilikuwa wazi? Baadhi ya watu wanadai kwamba Yesu hakufufuka kutoka kwa wafu. Wanasema kuna maelezo mengine yanayohusu kaburi kuwa wazi.

3. Kulitokea nini baada ya Kufufuka? Je, kunao ushahidi wa Kufufuka katika matukio yaliyotokea baada ya asubuhi ya Jumapili ya kwanza ya Pasaka asubuhi?

Kutokana na majibu ya maswali haya, tutaona kwamba kuna ushahidi wa kutosha kuamini kwamba Yesu alifufuka kimwili kutoka kwa wafu. Hii ni zaidi ya hadithi; ni ukweli wa historia.

Je, Yesu alikufa?

Tunapojadili suala la Kufufuka, tunalazimika kwanza tuoneshe kwamba Yesu alikufa. Baadhi ya wapinzani wa Ukristo, kama vile Waislamu, wanakataa kwamba Yesu kwa hakika hakufa. Kuna ushahidi gani wa kifo chake?

Kupoteza damu kabla ya kusulubishwa

Kabla Yesu hajasulubishwa, alipigwa fimbo sana na askari wa Kirumi. Upigaji fimbo wa Kirumi ulikuwa wa kikatili na mara nyingi walioangukia kuwa wahanga wa ukatili huu hufa. Tabibu mmoja wa wanadamu aliandika:

Kuchapa kwa kiboko kwa Warumi kwa kawaida kulihitajika mijeledi thelathini na tisa.... Askari atatumia fimbo iliyosukwa kwa nyuzi za ngozi ikiwa na vimipira vya chuma vilivyoshonewa ndani yake. Wakati fimbo itakapochapwa kwenye nyama ya mwili, hivi vimipira vitasababisha majeraha ya ndani sana, ambayo yatakuwa yanapasuka kutokana na mwendelezo wa kipigo. Fimbo hiyo pia huwekwa vipande vidogo vidogo vya mifupa, vitakavyoweza kuichanachana nyama ya mwili sana.

Sehemu ya mgongoni itakuwa imepigwa sana kiasi kwamba mara nyingine sehemu ya uti wa mgongo ilikuwa inaweza kuonekana kutokana na kukatwa kwa kina sana. Kipigo kilifanywa katika maeneo yote ya mwili kuanzia mabegani hadi mgongoni, kwenye makalio, na nyuma ya miguu.[2]

Hata kabla ya kusulubiwa, Yesu alikuwa kwenye kipindi kigumu cha maumivu makali na kupoteza damu nyingi kulikosababisha azimie. Ilibidi wamtafute mtu mwingine wa kuubeba msalaba wake, Yesu alikuwa katika hali ya umahututi hata kabla ya kuangikwa msalabani.

Ushahidi kutoka kwenye msalaba

Juu ya msalaba, mtu anaweza tu kupumua kwa kuvuta juu kwa mikono yao na kusukuma juu kwa miguu yao. Baada ya mtu kuwa juu ya msalaba kwa muda mrefu wa kutosha kumfanya mtu kuanza kukosa nguvu, askari wa Kirumi wataivunja miguu yake ili aliyesulubiwa asiweze kuvuta miguu yake juu tena, Hatua hii humfanya aliyeangikwa kushindwa kupumua.

Viongozi wa Kiyahudi hawakutaka kuuacha mwili wa Yesu juu ya msalaba wakati wa kuanza kwa sikukuu ya Pasaka. Kwa sababu ya hiyo, askari walisogelea ili kuivunja miguu ya Yesu na ya wale wezi wawili. Hata hivyo, hawakuivunja miguu ya Yesu kwa sababu alikuwa tayari alishakufa. Askari wa Kirumi ambao walikuwa wamepewa jukumu la kusulubisha walijua vyema jinsi ya kutambua kama aliyeangikwa ameshakufa. Walijua tayari Yesu alikuwa ameshakufa.[3]

Njia moja ambayo askari wa Kirumi alitumia kuthibitisha kwamba aliyeangikwa msalabani alikuwa kweli ameshakufa ilikuwa ni kumpiga mkuki uingie ubavuni mwake. Damu na maji ikitoka nje ilikuwa ni ishara ya kuwa mtu alishakufa. Kama mtu atakuwa bado yu hai, damu peke yake itatoka. Wakati askari alipompiga Yesu mkuki wa ubavuni, “mara hiyohiyo ikatoka damu na maji.” [4] Hii ikamthibitishia askari kwamba Yesu alishakufa.

Akida aliweza kumthibitishia Pilato kwamba Yesu alishakufa. Mwili wa Yesu ulifungwa kwa kuvingirishwa ndani ya sanda na baadaye ukalazwa kaburini. Hakuna aliyekuwa na shaka kwamba Yesu alikuwa amekufa.

Kwa nini Kaburi Lilikuwa Wazi?

Wanahistoria wa Kiyahudi na Kirumi wote wanakiri kwamba Yesu aliuawa kwa njia ya kusulubiwa. Swali jingine linahusika na kaburi kukutwa liko wazi . Mitume walihubiri kwamba Yesu alitoka na mwili wake wote alipofufuka kutoka kaburini. Walifundisha ufufuo wa mwili. Walijua kwamba kaburi lilikuwa wazi.

Vitabu vya Injili vinathibisha kwamba kaburi lilikuwa wazi. Mlinzi wa Kirumi hakuweza kukanusha kwamba kaburi lilikuwa wazi; Viongozi wa Kiyahudi hawakuweza kukanusha kwamba kaburi lilikuwa wazi. Fikiria kama Mitume waliitengeneza hii taarifa ya Kufufuka. Ingekuwa rahisi sana kwa viongozi wa Kirumi na Kiyahudi kuutoa huo mwili – na huo ndio ungekuwa mwisho wa Ukristo. Badala yake, taarifa za kaburi kukutwa liko wazi lilihamasisha watu wengi kuamini katika Kristo.

Wasioamini wamejaribu kutoa maelezo mengine kuhusiana na kaburi kuwa wazi. Wanasema kwamba:

Wanafunzi waliuiba mwili wa Yesu.

Mara tu kaburi lilipokutwa liko wazi, viongozi wa Kiyahudi walipendekeza kwamba mitume wameiba mwili wa Yesu. [5] Katika karne ya pili, mwandishi wa Kiyahudi, Trypho, alisema,

Yesu, Mgalilaya mdanganyifu, tuliyemsulubisha, lakini wanafunzi wake wamemwiba usiku na sasa wanadanganya watu wakidai kwamba amefufuka kutoka kwa wafu na amepaa kwenda mbinguni. [6]

► Je, haya ni maelezo mazuri? Kwa nini au Kwa nini siyo?

Kuna vipengele viwili vya ushahidi vilivyo kinyume na nadharia hii.

Kwanza – Ili kuweza kuuiba ule mwili, mitume ilibidi wawazidi nguvu walinzi wenye mafunzo wa Kirumi, wavingirishe lile jiwe zito, na watoroke na ule mwili. Wanafunzi hawa hawa walikimbia kwa hofu wakati Yesu alipokamatwa. Ni jambo lisiloaminika na la kushangaza kwamba sasa wamekuwa na ujasiri wa kukabiliana na walinzi wa Kirumi.

Walinzi wa Kirumi wangekabiliwa na adhabu ya kifo kama wangeshindwa na majukumu yao ya ulinzi. Walikuwa na kila sababu ya kuwa waangalifu. Hakuna sababu ya kuamini kwamba walizidiwa nguvu na mitume wasiokuwa na nguvu, au kwamba walilala usingizi wakati wakiwa katika lindo.

Pili – Kama mitume waliuiba mwili, walijua maelezo ya kufufuka yalikuwa ya uongo. Katika maneno ya Josh McDowell, “Nani anaweza kufa kwa ajili ya uongo?” Ndiyo, watu walishakufa wakiamini kwamba uongo ndio uliokuwa ukweli, lakini watu wachache watakufa wakijua kwamba wanakufa kwa ajili ya uongo.

Ili kuamini kwamba mitume waliiba mwili kunatuhitaji sisi tuamini kwamba watu kumi na moja waliweka maisha yao rehani kwa hoja ambayo walijua siyo ya kweli. Hawakupata utajiri au nguvu katika hoja hii; waliwindwa na kuuawa kwa sababu ya hoja hii. Fikiria jinsi hawa mitume walivyokufa:

Petro alisulubiwa.
Andrea alisulubiwa.
Mathayo alikatwa kichwa.
Yakobo, mwana wa Alfayo alisulubiwa.
Filipo alisulubiwa.
Simeoni alisulubiwa.
Tomaso aliuawa kwa kupigwa mikuki.
Bartholomayo alisulubiwa.
Yakobo, mwana wa Zebedayo, aliuawa kwa upanga.

Watu hawa waliyatoa maisha yao kwa imani kwamba Yesu alifufuka kutoka kwa wafu. Hawakufa kwa ajili ya uongo.

Mamlaka za Kirumi na Kiyahudi ziliuondoa ule mwili.

Baadhi ya wakosoaji wanapendekeza kwamba Warumi au Wayahudi waliuondoa mwili. Wanasema kwamba Warumi au Wayahudi waliuficha ule mwili ili Wakristo wasiweze kuupata.

► Je, haya ni maelezo mazuri? Kwa nini au Kwa nini siyo?

Jibu halina mantiki kabisa. Wayahudi walitaka kuisambaratisha hii dini mpya; Warumi walitaka kuweka amani kati ya Wayahudi na Wakristo ndani ya Yerusalemu.

Wakati dini ya Kikristo ilipoanza kusambaa, Warumi au Wayahudi wangeweza wakauonyesha mwili kama ulikuwa umefichwa, kuthibitisha kwamba Yesu bado ni marehemu. Walikuwa na kila kigezo cha kuweza kuthibitisha kwamba Yesu hakuwahi kufufuka kutoka kwa wafu. Hakuna sababu yeyote ya wao kuuficha mwili.

Yesu hakufa; alikuwa amezirai wakati alipozikwa.

“Nadharia ya kuzirai” ndiyo inayoshamiri miongoni mwa Waislamu wengi leo. Wanasema kwamba Yesu hakuwahi kufa pale msalabani. Badala yake, alizimia kwa sababu ya maumivu na kupoteza damu. Askari walidhania kwamba alikuwa ameshakufa, kwa hiyo wakamzika. Mle kaburini, Yesu alizinduka kutoka katika kuzimia na akatoka nje ya kaburi. Wafuasi wake waliamini kwamba amefufuka kutoka kwa wafu.

► Je, haya ni maelezo mazuri? Kwa nini au Kwa nini siyo?

Ili nadharia hii iweze kuwa ya kweli, fikiria yote ambayo ni lazima yatokee:

Yesu ingebidi aendelee kuishi baada ya kile kipigo cha kutisha na upotevu wa damu pale msalabani.
Ilikuwa aweze kuwapumbaza wale askari waliokuwa wamepewa mafunzo ya kuua na kuthibitisha kifo.
Baada ya kuzinduka kutoka kule “kuzirai” kwake, huyu mtu aliyekuwa mdhaifu angepaswa avingirishe lile jiwe zito kutoka pale kaburini.
Angepaswa awazidi nguvu wale walinzi wa Kirumi, waliokuwa wamepewa jukumu la kulilinda kaburi.
Katika hali hii ya udhaifu, angejitokeza akiwa na nguvu sana ili wafuasi wake waweze kushawishika kwamba alikuwa Bwana wa Maisha na Mshindi juu ya Kifo.

Haya hayawiani na chochote tulichokisoma kuhusu kusulubiwa na kufufuka. Njia nyingine inayoweza kuleta mantiki katika haya mambo yote ni kwamba Yesu alifufuka kama alivyosema.

Nini kilitokea baada ya Kufufuka?

Ushahidi wa kufufuka hauishii tu pale kaburini. Yesu aliwatokea mamia ya watu wiki kadhaa baada ya kufufuka. Kufufuka kulibadilisha maisha yao – na kuendelea kubadilisha hadi leo.

Ushahidi wa kuonekana kwa Yesu baada ya Kufufuka

Moja ya orodha kamili sana ya kuonekana kwa Yesu baada ya kufufuka ni orodha ya Paulo katika 1 Wakorintho 15:3-8. Paulo aliiandika orodha hii mnamo mwaka 55 B.K., miaka ishirini hadi ishirini na tano baada ya Ufufuo. Orodha hii ya mashahidi ni pamoja na Petro, wanafunzi kumi na mbili, na Yakobo.

Paulo anataja kundi la watu zaidi ya 500 waliomwona Yesu aliyefufuka. Wengi wa watu hawa walikuwa bado wanaishi. Kama hesabu ya Paulo ilikuwa ya makosa, wangeweza kulidhihirisha kosa lake. Paulo alijua kwamba watu hawangeweza kutoa changamoto kwa neno lake.

Vitabu vyote vya Injili vinne vimebeba ushuhuda wa watu waliomwona Kristo baada ya Kufufuka. Wakristo hawa wa kwanza walihatarisha maisha yao kwa ajili ya ushuhuda wao. Wengi walikufa kwa ajili ya kile walichokiamini. Kama Ufufuo haungetokea, wangelijua. Hawangekubali kufa kwa kitu wanachokijua kwamba kilikuwa uongo

Kipengele mojawapo muhimu sana cha kukumbukwa cha kuonekana kwa Yesu baada ya kufufuka ni kile cha wanawake kama mashahidi wa kwanza. Mariamu Magdalene, Yoana, Mariamu mamaye na Yakobo na Salome walikuwa kati ya watu wa kwanza kufika kaburini. [7] Kwa leo, hili linaweza lisionekane kama ni muhimu, lakini katika ulimwengu wa kale, hiki ni kigezo kikubwa sana cha kuunga mkono ukweli wa vitabu vya Injili.

Kwenye karne ya kwanza, ushahidi wa mwanamke ulikuwa haukubaliki mahakamni. Kwa sababu ya sheria zao za hadhi ya chini ya kijamii , wanawake walikuwa hawana haki ya kisheria kusimama. Hata mitume mwanzoni kabisa walikuwa wameukataa ushuhuda wa hawa wanawake.[8]

Kama waandishi wa vitabu vya Injili wangekuwa wanatunga taarifa hii, hawangewahusisha wanawake kama mashuhuda wa kaburi kuwa wazi. Mwadishi anayebuni angeweza akatumia mashahidi wenye hadhi na kuheshimika kama vile viongozi wa dini wanaoheshimiwa ili kushuhudia kuhusu Kufufuka. Badala yake, waandishi wa vitabu vya Injili waliandika taarifa sahihi kama zilivyotokea.

Katika utafiti wa kihistoria, tunatoa umuhimu mkubwa katika kuamini ushahidi wa walioona kwa macho yao. Hali hiyo pia inatakiwa iwe kweli wakati tunapojifunza ukweli wa historia ya Kufufuka. Hawa walikuwa mashuhuda wa kwanza. Ushahidi wao unapaswa upate kipaumbele cha kuchukuliwa kama ushahidi wa thamani katika ukweli wa Kufufuka

Ushahidi wa maisha yaliyobadilishwa

Ushahidi mwingine wa Kufufuka ni mguso wake kwa watu wengine. Watu wengi katika karne ya kwanza walishawishika na ukweli wa Ufufuo. Maisha yao yalibadilishwa na Kristo aliyefufuka. Majina ya watu wachache itaonyesha udhihirisho wa hatua hii:

Paulo, aliyekuwa adui mkubwa wa Ukristo kisha akajageuka kuwa mtetezi wake mkubwa. Alisafiri eneo lote la utawala wa Kirumi akidhihirisha ukweli wa Ufufuo.

Yakobo, Ndugu yake mdogo na Yesu, alikuwa mkosoaji mkubwa wakati wa maisha ya Yesu hapa duniani. Hata hivyo, alipomwona Yesu akiwa hai tena baada ya Kufufuka kulimshawishi Yakobo kuhusu madai ya Yesu kwamba yeye ndiye Masihi. Yakobo alikuja kuwa kiongozi mkuu wa Kanisa la Yerusalemu.

Mguso endelevu ndani ya Kanisa

Ili kusheherekea Kufufuka kila wiki, Wakristo wa mwanzo waliivusha siku yao ya kuabudu kutoka Jumamosi hadi Jumapili. Kwa kuwa kufufuka kulitokea siku ya kwanza ya wiki, waliabudu katika siku ya kwanza ya wiki. Wakristo wa kwanza waliisherehekea Pasaka ii kuadhimisha ufufuko katika hali ya uhalisia wa mwili wa Yesu.

Sanaa kuanzia karne ya kwanza inaonyesha imani ya Wakristo kwamba “Yesu ni Mungu.” Sarafu ya fedha iliyoko hapa kulia ina mchanganyiko wa alama ambazo zilikuwa maarufu sana katika Kanisa la mwanzo. [9]

Kwanza, ina alama mbili zinazoingiliana kutoka katika alfabeti za Kiyunani: χ (chi) na ρ (rho), alama mbili za mwanzo ni za neno la Kiyunani Christòs” au “Kristo.” Kisha, inaongeza α (alpha) na ω (omega) herufi ya kwanza na ya mwisho katika alfabeti ya Kiyunani, ikionyesha kwamba Yesu ndiye mwanzo na mwisho wa mambo yote.

Kuta za makaburi zinaonyesha muhtasari mwingine wa mwanzo wa imani za Kikristo, katika umbo la samaki. Jina lingine kwa ajili ya samaki lilikuwa ἰχθύς (ichthus).[10] Kila herufi ilikumbushia Wakristo wa mwanzo baadhi ya vipengele vya imani kuhusu Yesu wa Nazarethi. Alama ya samaki ilikuja kufanyika ni kanuni nyepesi ya imani kwa Wakristo wa mwanzo: Yesu Kristo, Mwana wa Mungu, Mkombozi wetu.

ἰ = Iesous (Yesu)

χ = Christos (Kristo)

θ = Theou (Ya Mungu)

ύ = Uios (Mwana)

ς = Soter (Mkombozi)

Unaweza ukaona ni kwa hali ya juu kiasi gani Wakristo wa mwanzo walimheshimu Yesu. Walimwabudu Kristo kama Mungu anayeishi. Maelezo mazuri zaidi kwa ajili ya kuabudu kwao kulichangiwa sana na kufufuka na mwili kwa Yesu, waliyemwamini ameshinda kifo kama Bwana wa Maisha.

[1]1 Wakorintho 15:14-22

[2]Imenukuliwa kutoka Lee Strobel, The Case for Christ (MI: Zondervan, 1998), 195

[3]Yohana 19:31-33

[4]Yohana 19:34

[5]Mathayo 28:11-15

[6]Nukuu kutoka Justin Martyr, Dialogue with Trypho

[7]Mathayo 28:1-10; Marko 16:1-11; Luka 24:1; Yohana 20:11-18

[8]Luka 24:11

[9]Image: "CE30928 Moneda", taken by Angel M. Felicísimo on Feb 7, 2016, retrieved from https://www.flickr.com/photos/elgolem/24386520264, licensed under CC BY 2.0, cropped and desaturated from the original.

[10]Image: "ICTHUS", retrieved from https://commons.wikimedia.org/wiki/File:ICTHUS.gif, public domain.